نخستین مناظره نامزدهای انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری، دوشنبه شب و به مدت نزدیک به 4 ساعت برگزار شد. در این 4 ساعت، هر یک از این 6 نامزد، در زمان‌های چهار دقیقه‌ای فرصت داشتند تا دیدگاه‌های خود را درباره مهم‌ترین مسائل اقتصادی بیان کنند. این نوبت از مناظره، عمدتاً سؤال‌محور بود، به این ترتیب که پس از پخش سؤالات ضبط شده کارشناسان اقتصادی، نامزدها نیز پاسخ‌های خود را مطرح کردند. البته برخی از نامزدها ترجیح دادند برخی از این فرصت خود را به انتقاد از دیگر رقبا یا پاسخ به انتقادهای مطرح شده اختصاص بدهند. به هر رو، چه پاسخ به سؤالات بوده باشد یا پاسخ به نقد رقبا و دیگر نامزدها، همزمان با برگزاری مناظره، شور و شوق گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی دیده شد. هواداران نامزدها، اعضای ستاد آنان و دیگر شهروندان بسیار فعال بودند. شهروندان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی، تقریباً همزمان با پخش مناظره، واکنش‌های خود را ابراز می‌کردند. گاهی با نامزدها شوخی می‌کردند، گاهی نامزدی را تشویق می‌کردند، گاهی سخن نامزد مورد نظر خود را بار دیگر بازنشر می‌دادند. برخی هم از صداوسیما انتقاد یا از آن قدردانی می‌کردند. به این ترتیب مناظره چهار ساعته نامزدها در دوشنبه شب، بار دیگر فضای نشاط و شور سیاسی را در سراسر کشور ایجاد کرد، فضایی که در نهایت به مشارکت شهروندان ایرانی در تعیین سرنوشت خود منتهی خواهد شد.
باوجود این، سؤال این است که از لحاظ کیفیت، آیا این مناظره توانست آگاهی‌های لازم را برای یک شهروند رأی دهنده فراهم کند؟ آیا همه آنچه که هر ایرانی برای تصمیم‌گیری به اینکه به چه کسی رأی بدهد، در این مناظره وجود داشت یا خیر؟ این مناظره چه نواقص یا محاسنی داشت؟ اینها پرسش‌هایی است که از فعالان سیاسی، از طیف‌های مختلف پرسیده‌ایم. آنان هم که مانند دیگر شهروندان نظاره‌گر این مناظره بوده‌اند، هر یک از زوایای خاص خود به آن نگاه کرده‌اند. این دیدگاه‌ها را می‌خوانید.

بسیار ضعیف و غیرحرفه ای
علی عبدی/ کارشناس مسائل بین‌الملل
مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری چهاردهم اگرچه در فضای کاملاً سالم و در چهارچوب ادب و اخلاق برگزار شد، اما یک ایراد بزرگ داشت. آن ایراد این بود که آنچه کاندیداها در پاسخ به سؤالات کارشناسان و همچنین انتقاد رقبای خود مطرح می‌کردند، کاملاً روشن کرد که هیچ درک و دریافت روشن و درستی از یک کمپین انتخاباتی ندارند، یا اینکه به اقتضائات آن اصلاً توجه ندارند و متوجه آن نیستند. این مناظره نشان داد که کاندیداها چقدر از فضای رقابت سیاسی به دور هستند و میان دو ایده کلی کارشناس نمایی در امور کشور و ایده تقابلی صرف، در هروله بودند و نتوانستند به یک کمپین حرفه‌ای انتخاباتی نزدیک شوند. از این رو می‌توان مناظره اول را بسیار ضعیف و غیرحرفه‌ای دانست. شاید در 4 مناظره باقیمانده کاندیداها روند کارشناسانه‌تری را در پیش بگیرند.

آگاهی بخشی مناظرات
حمیدرضا ترقی/ فعال سیاسی
مناظره نخست کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری، با ایده بسیار خوبی برگزار شد. سؤالاتی که از سوی کارشناسان در این برنامه 4 ساعته مطرح شد، می توانست ارزیابی خوبی از تسلط نامزدها به مشکلات اقتصادی و برنامه هفتم توسعه ارائه دهد تا تصمیم گیری نهایی را برای مردم آسان‌تر سازد. اما با وجود چنین ایده راهگشایی، برخی از نامزدها وقت خود را صرف مسائل کلی و خارج از گفت و گوی اصلی کرده و در ادامه هم پاسخ روشنی به سؤالات کارشناسان ندادند. هرچند می توان ادعا کرد که در این مناظره ادب و اخلاق بیش از همه چیز به چشم می خورد، اما برخی از حاضرین از فرصت پاسخگویی خود برای زیر سؤال بردن اقدامات دولت سیزدهم استفاده کرده و اوضاع را به گونه‌ای نشان دادند که گویی به هیچ عنوان نمی‌شود رشد 8 درصدی مد نظر در برنامه هفتم توسعه را تحقق بخشید. به هر حال نمی‌توان در این مناظره رعایت اخلاق در نقد را از سوی کاندیداها نادیده انگاشت. طرح نقد با چنین راهبردی می تواند آگاهی مردم را که همانا هدف اصلی برگزاری مناظرات است بالا برده و به آنان در انتخاب گزینه اصلح کمک رساند.

 ادب مرد به از دولت او
غلامعلی دهقان/ فعال سیاسی
مناظرات به بخش قابل توجهی از تبلیغات مربوط به‌ انتخاب ریاست جمهوری تبدیل شده است. مناظرات سبب شناخت هرچه بیشتر مردم از شخصیت کاندیداها و برنامه آنان می شود و همین امر سبب خواهد شد تا مردم انتخاب بهتری داشته باشند. از آنجا که هدف مناظرات ارتقا و بالا رفتن سطح دانایی مردم است، کاندیداها باید نهایت احترام به سطح شعور مردم را داشته باشند و ادب تبلیغات را رعایت کنند و از سخنان جنجالی‌ و دور از واقعیت و تکیه بر‌شایعات بپرهیزند. چرا که‌ هدف مناظره رشد‌ و ‌توسعه فکر مخاطبین است و نباید با تکیه بر موهومات به اسباب بدبینی در جامعه دامن زنند. در مناظرات انتظار می رود به جای‌ دیدن نکات سلبی رقبا، نامزدها بر نکات ایجابی خود تکیه کنند و گرنه مردم با صحنه هایی روبرو می شوند که سبب مشوش‌شدن افکار آنان می شود.البته طرح انتقادات سازنده اشکالی ندارد اما در هر حال رعایت ادب واجب است. به قول معروف ادب مرد به از دولت او.

امنیت اخلاقی در مناظرات
محمد کاظم انبارلویی/ فعال سیاسی
این روزها شاهد رقابت انتخاباتی 6 کاندیدای ریاســـت جمهــــوری هستیم که هفته آینده در نمایش مردمسالاری دینی در معرض انتخاب مردم قرار خواهند گرفت. نخستین مناظره این کاندیداها نشان از یک تفاوت عمده نسبت به انتخابات ریاست جمهوری گذشته داشته است و آن تفاوت اینکه نامزدهای این دوره بر مدار اخلاق و ادب حرکت کردند و به دور از نقد و نفی دیگران، تنها به ارائه برنامه‌ها و مواضع خود و همچنین نمایاندن قابلیت‌های مدیریتی خود پرداختند. حاکمیت چنین فضایی بر محیط مناظره نوعی امنیت اخلاقی را در عرصه انتخابات فراهم آورد. طبیعی است که چنین ادبیاتی بر ستادهای مردمی کاندیداها هم اثرگذار خواهد بود و شرایطی را فراهم نخواهد کرد که سرویس‌های امنیتی دشمن بر شکاف‌ها سوار شده و جنگ نرم همیشگی خود را همچون گذشته ترتیب دهند. امید است که چنین فضایی تا پایان مناظرات تلویزیونی ادامه یابد و این بار بتوانیم شاهد یک رقابت خوب و بدون حواشی‌ دشمن شاد کن باشیم.

مناظره ای پر از شعار و کلی گویی
عابد اکبری/ کارشناس مسائل بین الملل
مطالب مطرح شده در مناظره نخست کاندیداهای ریاست‌جمهوری جز در موارد اندکی فراز و فرود، چالش خاصی نداشت و هریک از نامزدها صرفاً به بیان دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خود پرداختند؛ دیدگاه هایی که طی روزهای اخیر و در سایر برنامه‌های تبلیغاتی خود نیز چندین بار تکرار کرده بودند. برخی طرفداران این نامزد‌ها نگرانند که در مناظره‌ها فاز تخریب یکدیگر روشن شود و برخی هم نگران ایجاد دوقطبی کاذب و هیجانی با نامزد رقیب هستند. البته مشخص است که عدم اذعان صریح و شفاف به ادامه روند فعالیت انتخاباتی در این مقطع موجب از دست‌دادن امتیاز مناظره‌ها یا بذل توجه مردم به نامزد‌ها در مناظره‌ها باشد، اما این بخشی از ضعف قانون انتخابات و ضعف تحزب در کشور ماست. به طور کلی می توان گفت مرحله اول مناظره دیشب شعاری و کلی‌گویی برگزار شد. به ویژه برخی نامزد‌ها که نگاهشان چالش با دیگران بود. مراحل بعدی نیز که نامزد‌ها باید به دیگران نقد وارد می‌کردند خیلی وارد چالش و درگیری نشدند. باید به انتظار نشست و دید که روز‌های دیگر مناظرات صورت بهتری پیدا می‌کند یا نه. مناظره‌هایی که انتظار همه دغدغه مندان کشور آن است که بتوانند تأثیر قابل توجهی بر میزان مشارکت مردم داشته باشند؛ امری که در مناظره اول محقق نشد.

به دور از شور و حال
حسین نقاشی/ فعال سیاسی
آنچه در مناظره اول کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری بطور مشهود دیده شد، این بود که هر 6 نامزد از مناقشات جدی و بنیادین پرهیز داشتند. نحوه برگزاری برنامه نیز کسالت آور بود. طرح سؤالات کارشناسان هم راه به جایی نبرد، چرا که نوعاً کاندیداها تلاش داشتند حرف‌های خود را بیان کرده و کاری به پرسش کارشناسان نداشته باشند. البته این امری طبیعی بود. کاندیداها برای بیان حرف‌های خود تلاش می‌کردند اما انگار برای کاندیداها حکم شده بود که نسبت به هرگونه پرشور کردن فضای مناظره خودداری کنند. البته جنس مباحث اقتصادی بر خلاف مباحث فرهنگی و سیاسی چنان پر شور و هیاهو نیست و نباید انتظاری بیشتر از کاندیداها داشت. انتقاد دیگری که بر مناظره اول وارد است اینکه پرهیز روشنی در نقد عملکرد سه ساله دولت سیزدهم وجود داشت. نوع فضاسازی سیاسی در کشور به گونه‌ای است که گویی خط قرمزی گذاشته شده تا فضای جدی مناظره را محدود سازد. نباید فراموش کرد مهم‌ترین بخشی از تبلیغات که روی اذهان عمومی تأثیر دارد، همین مناظرات است. اگر برگزار کنندگان و متولیان امر به سمت و سویی نروند که مناظرات شور و حال بیشتری داشته باشد، تأثیر چندانی روی مشارکت مردمی نخواهد داشت.