نقش سازنده ایران در فرایند اخراج امریکا از عراق
علی بیدبو
پژوهشگر مسائل عراق
پایگاه‌های نظامی ایالات متحده از تبعات جنگ ویرانگر غزه در امان نیستند و همچنان هدف حملات نظامی متعدد مقاومت عراق قرار می‌گیرند؛ امری که می‌تواند عامل مهمی در اجرای سریع‌تر طرح خروج امریکا از عراق و دیگر کشورهای منطقه باشد. علی بیدبو، پژوهشگر مسائل عراق در این رابطه با «ایران» گفت‌و‌گو کرده است.
غزه همچنان در آتش حملات نظامی اسرائیل می‌سوزد و به نظر می‌رسد شرایط برای پایگاه‌های نظامی امریکا در عراق و سوریه نیز به مراتب بدتر می‌شود. این امر را محصول چه تحول جدیدی در صحنه جنگ می‌دانید؟
در حال حاضر نمی‌توان گفت جبهه‌های جدیدی علیه اسرائیل باز شده، صحبت کردن در این رابطه مستلزم زمان است. فعلاً این اطمینان وجود دارد که فقط یمن جبهه جدیدی تشکیل داده است. طی چند روز اخیر امریکایی‌ها تلاش بسیاری کردند به هر نحوی شده ایران را تحت فشار بگذارند تا حمایتی از مقاومت انجام نگیرد. از یک جهت دولت امریکا نگران جایگاه خود در منطقه است و از جهت دیگر تصور می‌کند اگر نتواند نقش تصمیم‌گیر را در منطقه ایفا کند، دقیقاً همان کاری که عربستان سعودی، امارات، عراق و دیگر کشورها انجام دادند و منافع پراکنده برای جذب کشورهای رقیب امریکا ایجاد کردند، رخ می‌دهد. لذا این انتظار هم وجود دارد اگر امریکا بخواهد جلو اهداف رژیم اسرائیل بایستد اعتبار خودش هم به عنوان متحد چندین و چند ساله زیر سؤال خواهد رفت. طرف امریکایی به جای اینکه بحث جنگ را از منبع و سرچشمه آن متوقف کند از طریق چین و قطر پیام‌هایی را به ایران ارسال می‌کند که دست از حمایت مقاومت بردارید. با این روندی که امریکایی‌ها پیش گرفتند جنگ، شکل فرسایشی به خود می‌گیرد که برای حماس یک پیروزی محسوب می‌شود.
همزمان دولت عراق در بحث خروج نظامیان امریکایی از خاک این کشور به طور جدی‌تری ورود کرده و نخستین نشست مشترک با امریکایی‌ها برای آغاز این فرایند برگزار شد. ارزیابی شما چیست؟
چند نکته و فرضیه در این رابطه وجود دارد. اول: امریکایی‌ها موجی را در رسانه‌ها به راه انداختند تا از شدت حملات مقاومت بکاهند. دوم: خروج نیروهای ائتلاف به معنی قطع همکاری با دولت عراق نیست؛ برعکس اگر نیروهای ائتلاف به رهبری امریکا از عراق خارج شوند به احتمال بسیار زیاد شراکت امنیتی و دفاعی عراق و امریکا مستحکم‌تر از سابق پیگیری شود. سوم: دولت امریکا در تلاش است مرز سوریه و عراق را تحت کنترل خود قرار دهد؛ یعنی عراق تبدیل به محل در دسترس امریکایی‌ها شود. حتی با فرض خروج، سیطره بر منطقه مهم و استراتژیک قائم- بوکمال فضای ورود دوباره امریکایی‌ها را فراهم خواهد کرد. چهارم: بپذیریم منطقه ما صحنه رقابت قدرت‌هاست. اگر کشوری جا بزند، کشور دیگری جایگزین می‌شود. پنجم: اقتصاد عراق، وابسته به سیاست‌های خود نیست. عوامل بسیاری برای اثبات این موضوع وجود دارد اما ذکر دو رویداد کافیست تا درک کنیم چقدر وضعیت اقتصادی این کشور متصل به امریکاست. حدود یک ماه پیش با افزایش حملات مقاومت به پایگاه‌های امریکایی در عراق، دولت السودانی که در پی متحول کردن عراق و نهادن این کشور بر ریل توسعه و پیشرفت است با سران مقاومت اختلاف نظر پیدا کرد و قرار بود نتیجه این اختلاف نظر کاهش شدت حملات باشد؛ دقیقاً بعد از این تصمیم و مذاکراتی که السودانی با سران مقاومت عراق داشت 255 میلیون دلار روانه عراق شد و باعث افزایش ارزش پول ملی شد. رویداد دوم، تحریم هواپیمایی فلای بغداد و اعضای کتائب حزب‌الله عراق؛ بر اساس اسنادی که امریکا ارائه داده فلای بغداد با گروه‌های مقاومت در ارتباط بوده و تجهیزات را به گروه‌های مقاومت منتقل می‌کرده. باز هم می‌بینیم پس از این تحریم دینار عراقی در برابر دلار امریکا واکنش مثبتی نشان می‌دهد. بنابراین، این مسائل بین عراق و امریکا را باید در نظر گرفت و نگاه تکجانبه‌ای به این مسأله نداشته باشیم.
نقش ایران و مقاومت عراق در خروج نظامیان امریکایی از این بخش از آسیا را چگونه می‌دانید؟
با توجه به فضایی که در عراق حاکم است وحدت بیت شیعی از اهمیت بالایی برخوردار است. در دو مقطع زمانی متفاوت که بی‌شک ایران هم از تأثیرگذاران اصلی بر این روند بوده، تأسیس چهارچوب هماهنگی و گروه مقاومت اسلامی در عراق است. بارها شاهد بودیم که بین سیاستمداران شیعی خصوصاً قبل انتخابات و بعد از اعلام نتایج نوعی دو دستگی ایجاد می‌شود. ابتکار وحدت شیعیان که از سمت ایران مطرح شد در قالب سیاسی به تأسیس چهارچوب هماهنگی و در قالب نظامی به پیدایش گروه مقاومت اسلامی منجر شد. در سال 2019 پیش از شهادت سردار سلیمانی، سردرگمی بیش از اندازه گروه‌های مقاومت نتایج منفی در امنیت عراق رقم زد. در آن زمان فضا به این سمت رفته بود که هرکسی یک سلاح و یک موشک به هر نحوی پیدا کرده بود اقدام به تأسیس گروه مقاومت کرد که اصلاً نه خطش مشخص شده بود و نه مسیری که طی می‌کند. این اتفاقات سبب شد تا ابتکار وحدت با جدیت و نظارت ایران پی‌ریزی و در راستای انتقام سخت ترور سردار سلیمانی که اخراج امریکایی‌ها از منطقه است گام برداشته شود. پس اگر این هماهنگی و تشکیل یک شورای واحد با هدف تصمیم‌گیری بر راهبردهای آینده نبود طبیعتاً وضعیت فعلی که به امریکایی‌ها تحمیل شده رخ نمی‌داد.
آیا می‌توان گفت که مقاومت عراق ضلع تکمیلی انصارالله یمن در جنگ غزه شده است؟ قدرت بازندگی آنها را چگونه می‌بینید؟
یمن ۸ سال جنگ متوالی را تجربه کرد و نیروی مقاومت بر همین اساس تقویت شد. در حقیقت یمن جدا از آرمان مذهبی، چیزی برای از دست دادن ندارد؛ منتها کشور عراق دو مسأله را پیش روی خود دارد: ۱. بازسازی و توسعه کشور ۲. جایگاه سیاسی نیروهای مقاومت به یک موضوع اجتناب ناپذیر برای دولت عراق تبدیل شده لذا توجه داشته باشید قیاس این دو ما را از واقعیت دور نگه می‌دارد. آقای السودانی نخست‌وزیر کل عراق است یعنی باید با قضایای کردی، سنی و شیعی کنار بیاید و همواره تصمیماتی اتخاذ کند که جهت دار نباشد. فشاری که گروه مقاومت عراق به پایگاه‌ها و سکوهای نفتی در اشغال امریکا، تحمیل کردند جدیت مقاومت در برابر اشغال امریکایی‌ها را نشان داد. یک پیام مهمی را گروه‌های مقاومت که از بخشی از مردم منطقه برخاسته‌اند به گوش جهانیان رساندند که دیگر جای امریکا در این منطقه نیست و می‌بینیم که هر چه بیشتر از این اشغال با بهانه‌های مختلف می‌گذرد شرایط برای خودشان سخت‌تر می‌شود و در نهایت تصمیم می‌گیرند با سر و شکل دیگری به روند خود ادامه دهند.
پیامد خروج نظامیان از عراق بر حضور امریکا در دیگر کشورهای منطقه چه خواهد بود؟
نمی توان قدرت ملت را دست‌کم گرفت. از زمان ورود امریکایی‌ها به عراق در سال ۲۰۰۳ چه شیعی، چه سنی از غرب تا شرق و جنوب مبارزه علیه نیروهای اشغالگر در این کشور ادامه داشته است. اگر انتظار داشته باشیم که تمام کشورها علیه نیروهای امریکایی شورش کنند و دولتشان را وادار به اخراج این نیروها کنند، این تصویر آرمانی است و با واقعیت همخوانی ندارد. ملت عراق زمانی تصمیم گرفته بود همه جانبه علیه نیروهای اشغالگر به مبارزه بپردازد اما آیا با گذشت 17 سال از حضور نیروهای امریکایی در عراق مبارزه و مقاومت ملت عراق به همان شکل سابق بوده؟ امریکایی همیشه در پی افزایش و متنوع کردن ابزار خود در برابر ملت‌ها و دولت‌ها است. اگر اهرم نظامی جواب نداد، اهرم امنیتی را به کار می‌برد، اگر بی‌نتیجه بود اهرم اقتصادی را پیش روی دولت مقابل قرار می‌دهد.