نیلوفر منصوری
خبرنگار

یک سر سیم در دست صیاد است و سر دیگرش در پای تیرک چوبی. مرد، سیم را که از میان نیزارها رد شده، سر بزنگاه بکشد غازها و مرغابی‌ها در میان «محمیه»گرفتار می‌شوند. هیچکس جلودار شکارچیان شادگان نیست. ماجرای قتل‌عام و نسل‌کشی پرندگان شادگان فصل مشترکی با پرندگان فریدونکنار دارد. همان بازاری که در فریدونکنار، خون پرندگان مرده، خوتکاها، غازهای خاکستری و اردک‌های وحشی روی سینی‌های نقره‌ای‌اش می‌چکید؛ اکنون بساطش را در جای بهتری برپا کرده است. اگر صیادان و پرنده‌فروشان فریدونکنار در فضای باز و بازار، پرندگان را می‌فروختند، اینجا با گرفتن سفارش و ارسال به در خانه‌ها از این قتل عام سود می‌برند. تا چند سال پیش، حکایت شکار و صید، وجه سنتی داشت و جامعه محلی به اندازه نیاز خانواده از آن برداشت می‌کرد؛ اما حالا آن حکایت به سودجویی‌های بزرگ تبدیل شده که می‌توان از آن فیلم و سریال دلهره آور ساخت.

 مقر میهمان‌کشی
تالاب بین‌المللی شادگان با دارا بودن ارزش‌های بی‌نظیر زیستی، فاقد یک پاسگاه محیطبانی فعال است و به همین جهت محلی شده برای میهمان‌کشی! پرندگان مهاجری که از دیگر تالاب‌ها جان سالم به در می‌برند، گرفتار دام صیادان شادگان می‌شوند. تالاب شادگان برای پرندگان ایستگاه آخر است. رضا نیک فلک، فعال محیط زیست خوزستان به «ایران» می‌گوید: عده‌ای سودجو با هدایت آب نهرها به زمین‌ها، آبگیرهای مصنوعی ایجاد می‌کنند و براحتی با ایجاد محمیه‌ها به صید پرندگان مهاجر می‌پردازند و متأسفانه مانند بازار فریدونکنار و سرخرود مازندران در بازار کیان اهواز نیز پرندگان براحتی به پول تبدیل می‌شوند.
محمیه‌ها تالاب‌های کوچک و دست‌سازی هستند که توسط شکارچیان غیرقانونی ساخته می‌شوند. در این شیوه صیادان با خاکریزی اطراف زمین، آبگیرهای مصنوعی ایجاد می‌کنند و در نقاطی از آبگیر، دانه می‌ریزند و پرندگان مهاجر را به قربانگاه می‌کشانند و آنها را به دانه‌چینی در این نقاط ‌عادت می‌دهند. بعد، در زمان مناسب، دام توری را که زیر آب تعبیه و به سیمی متصل کرده‌اند، می‌کشند و پرندگان از همه‌جا بی‌خبر در این دام‌ها گرفتار می‌شوند. به گفته این فعال محیط زیست تعداد این دام‌ها در سال‌های گذشته بسیار افزایش یافته است. دام‌هایی که براحتی دیده می‌شوند و پنهان از چشم نیستند.
به گفته این فعال محیط زیست، برخی از محمیه‌ها در زمین‌های اجاره‌ای کار گذاشته می‌شوند و زمین‌داران با اجاره‌دادن زمین‌های غیرکشت خود سود خوبی به جیب می‌زنند یا با شکارچیان و صیادانی در این زمین‌ها شریک هستند و اقدام به برافراشتن تور هوایی می‌کنند. برخی دیگر از محمیه‌ها در زمین‌های خود صیادان کاشته می‌شود. در بعضی موارد هم به‌صورت زمین‌خواری از آبگیر طبیعی استفاده می‌کنند.

دانه‌های سمی
شکارچیان، دانه‌ها را به سم آغشته و برای پرندگان آبزی مثل مرغابی و غاز در آب‌های کم‌عمق و علفزار و برای پرندگان خشک‌زی مثل کبوتر در خشکی دانه‌ها می‌پاشند. به گفته نیک‌فلک این روش بسیار رایج است و بهترین راه صید برای شکار بی‌دردسر هزاران پرنده است. پرنده‌هایی که با سم آغشته به دانه مسموم شده و می‌میرند، به قیمت خوب در بازار کیان اهواز به فروش می‌روند.
نیک‌فلک از صید از طریق تورهوایی به‌عنوان یکی از روش‌های نامتعارف در شکار پرندگان حرف می‌زند و می‌گوید: تورهایی با ارتفاع تور والیبال و طول بسیار زیاد که بیش از 100 متر است در چند ردیف قرار داده می‌شود. فاصله این تورها از یکدیگر حدود 20 متر است و گروه‌های سه تا چهار نفره در محدوده‌ای یک تا دو هکتاری محمیه می‌سازند و چند ماه از سال به شکار پرندگان مهاجر مشغول می‌شوند. در یک منطقه بیش از 100 تور برپاست و این تورها فقط در تالاب شادگان برافراشته می‌شوند. این منطقه بواسطه عمق کم آب و محل تغذیه و استراحت پرندگان مکان مناسبی برای شکار است. طبق آمار او در ۲۰۰ متر تور هوایی بین ۷۰ تا ۸۰ بال پرنده گرفتار می‌شوند و دیگر به طبیعت برنمی‌گردند.

ایستگاه آخر
بازارهای کیان و سوسنگرد دو مرکز اصلی سرنوشت تلخ پرندگان مهاجر هستند. پرنده‌هایی که یا زنده هستند با بال‌های شکسته و گره خورده، یا گردنشان خرد شده و مرده‌اند. نیک فلک می‌گوید: اردک سرسبز و غاز وحشی از همه گران‌ترند؛ از جفتی 500 تا 700 هزار تومان با حجم گوشت حدود یک کیلو به فروش می‌رسند. ارزان‌ترین‌ها هم خوتکا و چنگر هستند که جفتی 150 هزار تومان با حجم گوشت 500گرم فروخته می‌شوند.
به گفته او بازار خرید پرندگان مهاجر فقط به این دو بازار ختم نمی‌شود. در جدیدترین خریدها، پرندگان به در خانه‌های سفارش دهنده‌ها ارسال می‌شود.
او می‌گوید: متأسفانه هیچ نظارت مستمر و عزم جدی برای پایان دادن به کشتار پرندگان مهاجر در مسئولان اداره کل محیط زیست خوزستان وجود ندارد. برخوردهای صورت گرفته در گذشته نیز نمادین بوده و بازدارنده نیست به همین جهت تأثیر چشمگیری در کاهش صید و فروش غیرقانونی پرندگان نداشته است.
راهکار جلوگیری از صید پرندگان از دیدگاه نیک فلک، حذف و تخریب دامگاه‌هاست: تالاب‌ها یا پاسگاه محیطبانی ندارند و یا اگر داشته باشند از امکانات و تجهیزات لازم برخوردار نیستند به همین جهت شکارچیان بیشتر فعالیت می‌کنند. به اعتقاد این فعال محیط زیست، مسئولان این حوزه همیشه جواب‌های از قبل آماده و تکراری دارند. هرچند وسعت مناطق زیاد و نیروی محیطبانی محدود است، اما محمیه‌ها کوچک و پنهان نیستند. آنها آنقدر بزرگ هستند که به وضوح و آشکارا دیده می‌شوند. این تالاب یک تالاب بین‌المللی است  اما یک پاسگاه محیطبانی ندارد و تمام این تالاب در قرق شکارچیان است که هم با اسلحه و هم با تورهای هوایی به این کار مشغول هستند.

بــــرش

اگر تا چند سال پیش شکار پرندگان به اندازه نیاز ساکنان شادگان و هورالعظیم بود، اکنون این شکار سنتی به یکی از مشاغل این مناطق تبدیل شده است. شغلی که درآمد سرشار به جیب‌ها سرازیر می‌کند، قتلگاهی از پرندگان مهاجر ساخته است. برای پیگیری این وضعیت تلاش برای گفت‌و‌گو با فرمانده جدید یگان حفاظت محیط زیست استان خوزستان بی‌نتیجه بود و مصطفی استادچینی‌گر در این خصوص به سؤالات خبرنگار ایران پاسخ نداد.