اسرائیل به دنبال محو مواریث تاریخی و تمدنی غزه
هانی رستگاران
پژوهشگر میراث فرهنگی و تحلیلگر مسائل سیاسی
شهر غزه، یک شهر تاریخی و بااصالت در اراضی اشغالی فلسطین است که به‌طور منفصل در بخش غربی پهنه تحت تصرف رژیم اشغالگر قدس قرار دارد که امروزه به‌دلیل جنگ‌ها، تحریم‌های فراوان و تبلیغات منفی پروپاگاندای جهانی کمتر مورد توجه گردشگران است. اینک رژیم اشغالگر قدس این شهر زیبا و تاریخی را به شدت زیر بمباران تسلیحاتی قرار داده و یک جنگ تمام‌عیار در این منطقه و علیه مردم مظلوم آن در جریان است. پیش از آغاز جنگ، گذرگاه اریز تنها محل عبور روزنامه‌نگاران خارجی، کارمندان فعال در زمینه حقوق بشر و دیپلمات‌های خوش‌شانسی بود که شانس عبور از این گذرگاه را پیدا می‌کردند. کشور مصر نیز یکی از معدود گذرگاه‌های غزه را کنترل می‌کند. با وجود این، غزه پیش از آغاز جنگ، همچنان زیبایی‌های خودش را داشت و اگر روزی دروازه‌های این شهر به روی صنعت گردشگری باز می‌شد، فلسطینی‌های ساکن این منطقه با تاریخ غنی خود از توریست‌ها پذیرایی می‌کردند. اما آغاز جنگ در باریکه غزه از سوی رژیم صهیونیستی، نه تنها با هدف پایان دادن به حاکمیت گروه جهاد اسلامی (حماس) در غزه و تحت نفوذ قرار دادن حاکمیت آن توسط اسرائیل انجام شد، بلکه به تخریب وسیع زیرساخت‌های رفاهی، مواریث تاریخی و فرهنگی ارزشمند، آثار منحصر به فرد ملی و در سطح جهانی و اقوام دارای پیشینه اجتماعی، زیستی و عناصر ناملموس خاص و ویژه منجر شد که نهایتاً این منطقه را به یک سرزمین سوخته و بی‌هویت تبدیل کند. پاکسازی و تاریخ‌زدایی از مناطقی که زمانی سر منشأ و سرآغاز حیات انسانی روی کره زمین و الگوی تمدنی برای امپراطوری‌های بزرگ در تاریخ بوده‌‌اند، مدت‌هاست از طرف سیاستمداران و معتقدان اوانجلیست امریکایی، از اوایل قرن بیستم میلادی تئوریزه و طرح‌ریزی شده که اجرای آن در تاریخی‌ترین منطقه جهان، یعنی خاورمیانه در حال وقوع است.
تخمین تاریخ‌دانان در رابطه با شهر غزه، قدمت آن را به حدود 5 هزار سال پیش می‌رساند. تعداد زیادی از امپراطوری‌های مهم در طول تاریخ نظیر فرعون‌ها، فنیقی‌ها، فلسطینی‌ها، کنعانی‌ها، آشوری‌ها، مغول‌ها، بیزانس‌ها، اسکندر، رومی‌ها، ایرانی‌ها، عثمانی‌ها و بریتانیایی‌ها چندین بار این منطقه را تصرف کرده‌اند.
آنچه از آثار تاریخی غزه پیش از جنگ باقی مانده بود، آثاری نظیر قصر سلطان‌مملوک، حمام السمره، کلیسای سن پورفیریوس، قلعه برقوق، مسجد جامع عمری، تپه خاکستر و صومعه سنت هیلاریون است که مطابق با اخبار واصله پس از آغاز جنگ در دوران 3 ماهه بخش زیادی از این مواریث تاریخی تخریب شده و حفاران غیرمجاز با کاوش‌های متعدد، بخشی از آثار ارزشمند دوران پیش از تاریخ را از محوطه‌های کلیدی این شهر استخراج و به خارج از غزه قاچاق کرده‌اند. محققان و باستان‌شناسان در کاوش، یک سایت کلیسای بیزانسی متعلق به 400 میلادی در جبلیه غزه، که موزائیک‌های تاریخی رومی آن زیر لایه‌ای از شن محافظت می‌شدند، یافتند اما امروزه این کلیسا زیر بمباران از بین رفته است. سایت‌های تاریخی بسیاری در غزه وجود داشتند که باستان‌شناسان و محققان نمی‌توانستند آنها را کاوش کنند و با از بین رفتن هر یک، اثری از تاریخ و هویت آثار ارزشمند باقی نخواهد ماند. لایه‌های باستانی متعددی زیر مستحدثات اردوگاه آوارگان فلسطینی وجود داشت که با توجه به احداث این ساختمان‌ها روی آن، امکان حفاری این منطقه وجود نداشت، لیکن با تخلیه این اردوگاه‌ها و ورود نیروهای اشغالگر به این نواحی، زمینه حفاری غیراصولی و سرقت اموال و اشیای ارزشمند متعلق به مردمان تاریخی فلسطین فراهم شده است.
اخیراً وزارت گردشگری فلسطین تخریب سه کلیسا را رسماً اعلام کرده که مهم‌ترین آنها کلیسای سنت پورفیریوس، با قدمت قرن چهارم پس از میلاد است.
حملات گسترده جنگنده‌های رژیم اشغالگر به مراکز عبادت، منازل مسکونی، آثار تاریخی و بیمارستان‌ها نوار غزه را ویران ساخته، به صورتی که وزارت گردشگری فلسطین در بیانیه‌ای ضمن محکومیت تخریب اماکن تاریخی و باستانی توسط اشغالگران، به لزوم توقف این جنایات و ورود سریع سازمان بین‌الدولی یونسکو اشاره کرده است. زیرا صهیونیست‌ها عامدانه اقدام به تخریب این آثار تاریخی کرده‌اند تا آثار تاریخی و تمدنی نوار غزه را از بین ببرند. این مراکز شامل مسجد تاریخی عثمان قشقار است که به طور کلی ویران شده و همچنین، مسجد تاریخی عمری با قدمتی بیش از هزار سال، دارالقرآن، منزل و محراب امام شافعی و حمام سمره که بیش از ۱۳ قرن قدمت دارد.
بمب‌های ارتش اسرائیل همچنین مرکز نگهداری آثار خطی و اسناد قدیمی و کلیسای قدیس پریوریوس در محله الزیتون غزه را هدف قرار داده است و این نشان می‌دهد خصومت این رژیم تنها با مسلمانان نیست و حتی این خشم، مسیحیان را هم در بر گرفته است. در بمباران این کلیسا آثار باستانی پیرامونی هم وجود داشت که بخش‌هایی از آنها تخریب شد. از جمله آنها خانه تاریخی در محله الشجاعیه، تپه المنطار، بازار المازن در شرق خان یونس و مسجد سید هاشم در مرکز نوار غزه است. ارتش اشغالگر همچنین کلیسای قدیس هلاریون در النصیرات و تپه تاریخی رفح، موزه دیرالبلح و مقام حضرت یوسف(ع) در نوار غزه را هم هدف قرار داده و این آثار را به‌طور کامل نابود ساخته است. تلاش این رژیم برای ضربه زدن به میراث تاریخی و فرهنگی ملت فلسطین در نوار غزه که پر از آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمند است در قالب پلان مدیریتی این رژیم برای از میان بردن هویت اصیل فلسطینیان است که از بیش از هفت دهه پیش، آغاز شده است.