منابع آب‌های زیر زمینی با برف جان گرفت
آشتی آسمان با کشاورزان
حمیرا حیدریان
خبرنگار
بالاخره زمستان هم خودی نشان داد؛ آنقدر که وقتی پرده روی پنجره را کنار می‌زنی و رقص دانه‌های برف را تماشا می‌کنی، یا در کوچه و پس‌کوچه‌ها ماشین‌ها را در حال لیز خوردن و آن طرف‌تر کوچک و بزرگ را مشغول برف بازی می‌بینی؛ خوشحال می‌شوی. حتی اگر هیچ برف و بارانی نفس‌های سنگین این روزهای اهالی شهرهای آلوده را باز نکند، این خوشحالی مادامی که آسمان، دلش می‌بارد دلت را خوش می‌کند به بودنش. اما وقتی خشک می‌شود، نگرانی از اعداد و آمارهایی که خبر از کم‌بارشی‌ها می‌دهند و نگرانی از خشکسالی در روزهای آتی، ناامیدی را ته دلت می‌نشاند. آسمان این روزها دلش را با دل کشاورزان گره زده، تا شوق و امید را برای سالی پر برکت و پر محصول میهمان چم و دلشان کند. از شمال تا جنوب، از جنوب تا غرب و از غرب تا شرق همه را میهمان سفره خود کرده است تا هر استانی از آن سهمی برد.
احد وظیفه رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «ایران» خبرهای خوبی از سهم هر استان در این بارندگی‌ها و تأثیر آن بر اراضی کشاورزی می‌دهد:«خوشبختانه چون دمای هوای زمستان در محدوده زیر صفر و بارش‌ها در مناطق کوهستانی بیشتر به‌صورت برف است، بارندگی‌های اخیر می‌تواند ذخیره شود و با ذوب تدریجی در زمین نفوذ کند. با نفوذ تدریجی برف‌های ذوب شده به عمق زمین، آب‌های زیرزمینی تقویت می‌شود و ضمن اینکه سیلابی ایجاد نمی‌شود و جریان آب رودخانه‌ها تا حد مطلوبی جبران می‌شود و همین نیاز کشاورزان را تأمین می‌کند.»
از نظر میزان بارندگی‌ها نیز دو سامانه اخیر باعث شده است تا استان‌هایی همچون تهران، غرب و جنوب غرب شاهد بارندگی‌های خوبی باشند و همین برای کشاورزان مناطق در استان‌های نامبرده امیدبخش بوده است. اگر بخواهیم اشاره‌ای به میزان بارندگی‌ها و مقایسه آن نسبت به قبل داشته باشیم نیز می‌توان گفت، آمار، میزان بارندگی در تهران را 73 میلیمتر نشان می‌دهد که نسبت به سال قبل که 50 میلیمتر بوده است افزایش را نشان می‌دهد. اما میزان کسر بارش استان تهران حدود ۶۴ درصد است.
همچنین بر اساس آمار بارش‌ها، میزان بارندگی‌ها در جنوب کشور مناسب بوده است بنابراین شدت خشکسالی در این مناطق کاهش یافته است، اما با توجه به کاهش بارش طی دو سال اخیر در کشور، نمی‌تواند کمبود منابع آب‌های زیرزمینی را جبران کند، گرچه نمی‌توان از تأثیرات مثبت آن نیز چشم‌پوشی کرد. طبیعی است که در صورت رخداد بارش‌های مناسب، فراوانی و دسترسی به آب نیز بیشتر می‌شود. بارش در مناطق جنوب و تا حدی جنوب غرب کشور نیز نزدیک به نرمال یا بیش از نرمال بوده و این مناطق درگیر نا بهنجاری مثبت بارش بوده‌اند و برعکس مناطق مرکزی تا شمال کشور به‌خصوص استان‌های واقع در جنوب البرز مانند استان تهران با کم‌بارشی و خشکی شدید مواجه هستند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی استان‌های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و فارس را دارای سهم بیشتری از این بارندگی‌ها می‌داند و می‌افزاید: «این استان‌ها بارش‌های نزدیک به نرمال تا بیش از نرمال دریافت کرده‌اند. به‌طور مثال استان بوشهر 60 درصد و فارس بیش از 20 درصد از نرمال (بلندمدت) دریافت کردند. در حالی که استان‌های آذربایجان غربی با 32 درصد، آذربایجان شرقی با 49 درصد، خراسان رضوی با 51 درصد، البرز با 47 درصد، سمنان با 58 درصد، اردبیل با 47 درصد، قزوین با 48 درصد، آذربایجان غربی با 32 درصد و سه استان گیلان، مازندران و گلستان با 35 درصد بارش منفی؛ با کم‌بارشی مواجه بوده‌اند. همچنین هرمزگان و کردستان و زنجان و خراسان شمالی از بارندگی‌های متوسطی برخوردار بودند.»
این مسئول میزان بارندگی در برخی استان‌ها را برای کشاورزان امیدبخش عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «اما از آنجایی که باید تا الان 120 میلیمتر شاهد بارش بوده باشیم می‌توان گفت نسبت به سال قبل 10 درصد پایین‌تر و عقب‌تر از میانگین کشوری قرار داریم و طبیعی است که کشاورزی در استان‌ها از این کم بارشی تأثیر می‌پذیرد. در بحث کشاورزی برای آنکه گیاهی رشد کند نه‌تنها میزان بارش باران برای رشد گیاه مؤثر است بلکه زمان بارش باران نیز در آن دخیل و اثرگذار است. برای مثال اگر زمستان بارندگی زیاد باشد و بهار باران کم باشد تمامی دیمزارها از بین می‌روند. در واقع اگر باران بر اساس الگوی هر منطقه نبارد ما در آن منطقه خسارت می‌بینیم. از سوی دیگر وقتی بارش‌ها به‌صورت ناگهانی می‌شود خسارت هم به‌دنبال دارد. خشکسالی ابتدا در طبیعت ظاهر می‌شود و کم‌کم اثرش را در جوامعی که در آن طبیعت زندگی می‌کنند می‌گذارد. معیشت کشاورزی که چشمش به زمینی است که در آن محصول کاشته با آسیب روبه‌رو می‌شود و معیشتش از بین می‌رود. درصد زیادی از کشاورزان ما خرده‌مالک هستند و تمام درآمدشان از این زمین حاصل می‌شود. با خشکسالی در واقع کشاورزان درآمد خود را از دست می‌دهند و در نتیجه زندگی‌شان دچار اختلال می‌شود به همین دلیل تحقیق‌های مفصلی در خصوص آسیب‌پذیری برخی از مناطق متأثر از خشکسالی صورت گرفته است که نشان می‌دهد مهاجرت، حاشیه‌نشینی و ده‌ها مشکل و آسیب دیگر می‌توانند تحت‌تأثیر خشکسالی‌ها صورت بگیرند.»
از سوی دیگر روی ناخوش این بی‌آبی‌ها طی این سال‌ها شاید کشاورزان خطه نصف جهان را بیش از همه مکدر کرده باشد. حالا هشت ماه از آخرین بازگشایی آب برای کشاورزان شرق اصفهان می‌گذرد. آخرین باری که زاینده‌رود لبی تر کرد هفتم خرداد ماه سال‌جاری بود. اما بارش‌های مداوم باران و برف بار دیگر امید را در دل مردم و کشاورزان این دیار جاری کرد. آخر نصف جهان است و زنده رودش که خود جهانی به تمام معنا است. جاری بودن زنده رود برای مردمان این خطه حکم رگ حیات است. جانی که تر شدن گاه به گاه گلویش آنچنان مردم را شاد می‌کند که جاری بودن چند روزه‌اش را هم غنیمت می‌شمارند.
پیمان فیروزنیا، مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان اصفهان بارش‌های چندروزه اخیر را روزنه امیدی برای کشاورزان می‌داند و می‌گوید: «خوشبختانه بارش‌های اخیر و تداوم آن به صورت برف باعث شده است تا سرشاخه‌های زاینده‌رود از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار شود به طوری که در حال حاضر آمارها نشان می‌دهد این میزان بارش‌ها نسبت به میانگین بلندمدت 10 درصد افزایش داشته است و همین باعث شد تا تصمیم برای بازکردن سد انجام شود تا کشت دوم پاییزه اگرچه با تأخیر اما صورت گیرد.»
این مسئول ادامه می‌دهد: «اگرچه تأخیر در کشت دوم ، افت عملکرد را در پی دارد اما با توجه به وضعیت معیشت مردم شرق استان اصفهان که دچار مشکل شده بودند این اقدام ضروری بود که خوشبختانه سد هم‌اکنون برای مدت 10 روز باز شده تا کشاورزان بهره‌برداری لازم را انجام دهند. ضمن اینکه بذر و کود به‌همراه آموزش‌های لازم برای بهره‌برداری، توزیع شده است.»