«ایران» از الزامات و پیش‌نیازهای تحقق اهداف دولت چهاردهم گزارش می‌دهد
بازنگری و بازطراحی؛ مهم‌ترین دستورکار پزشکیان
آیا می‌توان مهم‌ترین دستورکار دولت چهاردهم را «بازنگری و بازطراحی» دانست؟ منظور از بازنگری، تغییر در رویکردها و سیاست‌ها و منظور از بازطراحی، تغییر در شیوه اجرای برنامه‌هاست. شواهد نشان می‌دهد می‌توان چنین تعبیری از دستورکار دولت ارائه کرد. رئیس‌جمهور در یک ماه گذشته در جلسه‌های بسیاری حاضر شد. او برحسب موضوع جلسه اظهارات متفاوتی بیان کرد. اخبار و سخنان مسعود پزشکیان در دسترس همگان قرار دارد. اما آیا می‌توان از اظهارات و دستورهای او یک صورتبندی یا تعبیر کلی ارائه کرد؟ مثلاً اینکه گفت رئیس‌جمهور در یک ماه گذشته اساساً به یک موضوع کلی اشاره کرده و بقیه موضوعات، جزئیاتی هستند که ذیل این موضوع کلی قابل تبیین هستند؟ با کمی دقت بیشتر می‌توان گفته‌های پزشکیان در جلسه‌های یک ماه گذشته را در دو واژه خلاصه کرد: «بازنگری» و «بازطراحی». بازنگری و بازطراحی اساساً هدف کلانی است که رئیس‌جمهور پزشکیان برای بخش‌های مختلف دولت تعریف کرده است. این هدف، ورای اهدافی مانند کاهش تورم، رشد اقتصادی، بهبود رفاه و معیشت و اصلاح نظام بهداشت و درمان و مانند آن قرار دارد. جایگاه و موقعیت این هدف کلان به گونه‌ای است که اگر محقق نشود، تحقق سایر برنامه‌ها با تردیدهای بسیار روبه‌رو خواهد شد؛ این هدف بازنگری و بازطراحی است.
چرایی ضرورت بازنگری‌ها
چرا رئیس‌جمهور پزشکیان تقریباً در هر مسأله‌ای که با آن مواجه می‌شود، از ضرورت بازنگری و بازطراحی می‌گوید؟ دولت‌پژوهان ایرانی می‌دانند که این دو واژه، شعار یا سخنان بی‌مبنا نیستند. اتفاقاً تأکید مکرر بر «بازنگری و بازطراحی» نشان‌دهنده یک مسأله‌شناسی ریشه‌ای از سوی مسعود پزشکیان است. خود پزشکیان در آیین تودیع و معارفه وزرای سابق و فعلی کشور این «مسأله» را بیان کرد: «اگر قرار باشد همان مسیری را که تا امروز طی شده ادامه دهیم و فقط تعدادی از مدیران و افراد تغییر کنند، به مقصد سند چشم‌انداز نخواهیم رسید.»
به باور رئیس‌جمهور، یک علت ریشه‌ای مشکلات فعلی ایران، اشتباه در تعیین هدف، اشتباه در تعیین راهبرد، طراحی نادرست مسیر و درنهایت طراحی نادرست در اجرا بوده است. اساساً به همین دلیل بوده که اسناد بالادستی به‌درستی اجرا نشده‌اند. برخلاف گذشته که برخی مشکل را در داشتن اهداف متعدد یا تعدد سیاست‌های کلان می‌دانستند، رئیس‌جمهور پزشکیان این بار مشکل را به‌درستی شناسایی کرد. این شیوه‌های نادرست، خواه اجرای نادرست و ناتمام طرح‌ها باشد، یا تصمیمات غلط، یا تخصیص اعتبارهای غیرعادلانه و اساساً هر چیز دیگری، امروز دیگر مشخص شده است که آن شیوه‌ها نمی‌تواند مسأله‌های ایران را به صورت ریشه‌ای حل کند. مهم‌تر از همه اینکه، مشخص شد این مسائل با آمدن و رفتن مدیران هم حل نمی‌شود. یعنی اینطور نیست که اگر فردی را از سمتی برداریم و فرد دیگری را بگذاریم، مسأله به صورت خودکار حل خواهد شد. امروز، مطابق تأکید رئیس‌جمهور، مسجل شده که اساساً راه و شیوه گذشته خود عاملی برای حل نشده باقی ماندن مسأله‌های ما بوده است. پس، ابتدا باید در مسیری که آمدیم و راهی که طی کردیم و نیز در شیوه‌های تعریف و حل مسأله بازنگری کنیم. پس از این بازنگری، باید راه‌ها، ابزارها و شیوه‌های نویی برای حل مشکلات و تحقق اهداف طراحی کنیم و اگر این بازنگری و بازطراحی صورت نگیرد، نتیجه‌ای جز اتلاف منابع و هزینه‌ها، استهلاک نظام اداری، کاستن از توان ملی و ناامیدی و نارضایتی مردم به دنبال نخواهد داشت.
چند بازنگری مورد تأکید پزشکیان
مهم‌ترین بازنگری مورد تأکید رئیس‌جمهور را می‌توان بازنگری در نوع مواجهه با مدیران دانست. به تأکید پزشکیان، مبنای انتخاب مدیر برای هر سمتی، نه گرایش سیاسی و جناحی او، بلکه باید توانایی در حل مسائل و تحقق اهداف ترسیم شده در آن حوزه باشد. مثلاً وی در مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی گفت: «پیش از این عموماً افراد بر اساس روابط و دسته‌بندی‌ها منصوب می‌شدند، اما ما فقط بر اساس اینکه چه کسی توانمندی اجرای کدام بخش از اسناد بالادستی را دارد افراد را منصوب خواهیم کرد.» پزشکیان در جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر، با تأکید بر ناکارآمدی شیوه‌های اجرا شده گذشته برای مقابله با این معضل، عدم پایش و کنترل تقاضای مصرف و تمرکز بر جلوگیری از عرضه را از جمله اشتباهات صورت گرفته در زمینه مبارزه با مواد مخدر عنوان کرد و افزود: راهکارهای مقابله با مواد مخدر باید مبتنی بر کنترل و کاهش تقاضای مصرف باشد.
بازنگری مهم دیگری که رئیس‌جمهور پزشکیان به آن اشاره کرد، مربوط به تدوین مجموعه وظایف و تکالیف دستگاه‌های اجرایی در برش‌های ملی، استانی و شهرستانی بود. رئیس‌جمهور تصریح کرد: وقتی این مجموعه وظایف و تکالیف آماده و ابلاغ شود و به شکل دقیق بدانیم که باید چه کاری و چگونه و با چه کیفیتی انجام دهیم، شاید واقعاً دیگر نیازی به برگزاری برخی از جلسات روزمره نباشد، بنابراین همه باید کمک کنند تا این کار هر چه سریع‌تر انجام شود. یک مورد مهم دیگر، بازنگری در شیوه اداره و تعیین مدیر برای شرکت‌های دولتی است. مطابق این تغییر، هر مدیری علاوه بر سود در زیان هم شریک است. ضمن اینکه رئیس‌جمهور تأکید کرد، پیمان‌نامه‌ای با مدیران تنظیم خواهد شد که در مسیر اصلاح ساختاری و به‌روزرسانی این مجموعه‌ها عمل کنند.
یک مورد مهم دیگر، بازنگری اساسی در فرآیند اجرای سیاست‌های کلی است. رئیس‌جمهور در جلسه‌ای که به همین منظور برگزار شد، از سازمان برنامه و بودجه خواست «موضوع و هدف هر بند و ماده سیاست‌های کلی مشخص کند که اساساً آیا این بند یا ماده با توجه به ظرفیت‌ها و شرایط داخلی و خارجی کشور قابل اجرا هست یا نه و اگر هست، مسئول اجرای آن کدام بخش از کدام دستگاه است.» پزشکیان بدون لحاظ کردن خوشبینی مفرط یا ادعای اینکه دولت می‌تواند هر کاری را انجام دهد، تصریح کرد: هر بخش از اسناد و سیاست‌ها که با توجه به ظرفیت‌های کشور قابلیت اجرا ندارند، باید با دلیل و مستندات ارائه شوند تا به مجلس و دیگر بخش‌ها اعلام کنیم که این بخش‌ها قابل اجرا نیستند و باید اصلاح یا کنار گذاشته شوند.»
برش
الزامات اجرایی و اداری بازنگری‌ها
می‌توان برای رویکرد «بازنگری و بازطراحی» مورد نظر رئیس‌جمهور، مثال‌ها و نمونه‌های دیگری را هم ذکر کرد. اما نکته مهم‌تر، الزامات و ضرورت‌های تحقق این بازنگری و بازطراحی است. این امر هم نیازمند انتخاب مدیران توانمند و شایسته و هم همکاری بدنه کارشناسی، پژوهشی و تصمیم‌سازی دولت در رده‌های مختلف است. زیرا درصورت نبود عزم و همکاری در بدنه اجرایی کشور، امکان دارد این اهداف رئیس‌جمهور که اساساً نیاز امروز ایران است، خود به سرنوشت همان اسناد، قوانین و برنامه‌های کلانی تبدیل شوند که اجرا نشدن آنها مسأله امروز کشور است. باور به ضرورت بازنگری و بازطراحی، یک باور ایدئولوژیک و عقیدتی نیست بلکه یک ضرورت عینی و دارای خصلت اجرایی، اداری و مدیریتی است. از این رو است که می‌توان دریافت چرا پزشکیان همواره تأکید کرده انتخاب مدیران نباید جناحی یا سیاسی باشد. به باور او، شکست‌های ما در گذشته و نیازهای امروز ما مشخص است. اهداف دولت تنها با مدیرانی قابل تحقق است که به این حقیقت‌های عینی و واقعیت‌های ملموس باور داشته باشند.
