بیتا میرعظیمی
خبرنگار

استان سرسبز گیلان در حاشیه دریای خزر از مزیت‌های بندری، تجاری و کشاورزی بسیار خوبی برای صادرات کیوی بهره‌مند است و با فعالیت شبانه‌روزی گمرکات استان، زمینه صادرات 50 درصد کل محصول تولیدی را به بازار اوراسیا  فراهم کرده است. محصولی ارزآور که استان گیلان را به قطب تولید و صادرات کیوی در کشور تبدیل کرده و مرزنشینان و تجار را از مزایای ارزآوری قابل توجه این محصول، بهره‌مند کرده است.
کشت کیوی از دهه ۷۰ تاکنون، در استان گیلان رواج یافته و به دلیل کیفیت خوب و رونق بازار صادراتی، شالیکاران را به تغییر الگوی کشت و جایگزینی باغ‌های کیوی بجای مزارع برنج، ترغیب کرده است. محصول کیوی به بیش از ۳۰ کشور دنیا صادر می‌شود و توسعه آن به تدابیری ویژه در فرصت‌های سرمایه‌گذاری و برنامه‌های مدون علمی نیازمند است.
«ابوالحسن وارسته» عامل توسعه خوشه کسب و کار کیوی گیلان به «ایران» می‌گوید:« 7هزار و 554 هکتار باغ کیوی در استان گیلان وجود دارد که حدود 8 هزار و 300 باغدار در این حوزه مشغول به کارهستند. امسال پیش‌بینی می‌شود که حدود 300 هزار تن کیوی در استان برداشت شود. از این میزان،100 هزار تن کیوی به بازارهای داخلی ارسال شده و 200 هزارتن دیگر نیز به کشورهای دیگر صادر خواهد شد. مقاصد صادراتی کیوی نیز به روسیه،هند، عراق، امارات، افغانستان، قزاقستان، ازبکستان، ارمنستان،جمهوری آذربایجان و ... است.»
«ایران» رتبه سوم صادراتی
وی می‌افزاید:«استان گیلان، دومین تولیدکننده کیوی در کشور است که امسال پیش‌بینی می‌شود از مازندران نیز پیشی گرفته و در مرتبه اول تولیدکننده این محصول در کشور قرار گیرد.ایران رتبه چهارم تولید کیوی در جهان را به خود اختصاص داده و از نظر صادرات در رتبه سوم و به لحاظ ارزش صادراتی در رتبه هفتم جهانی قرار دارد. عمده این مشکل نیز به نداشتن تکنولوژی و برندینگ، مشکل بسته‌بندی، ضعف دیپلماسی اقتصادی و ... بازمی‌گردد. البته ناگفته نماند که تحریم‌ها در کاهش صادرات این محصول به دنیا نیز بی‌ تأثیر نبوده و قدرت چانه‌زنی ما را در سطح جهانی به حداقل رسانده است.»
طبق گفته عامل توسعه خوشه کسب و کار کیوی گیلان،«بخشی از مشکلات صادرات کیوی به نوع بسته‌بندی ونداشتن تکنولوژی بازمی‌گردد. همچنین اغلب باغ‌های کیوی در استان، کد گواهی ارتقای سلامت (QR) ندارند. دریافت گواهی ارتقای سلامت، فرایندی است که با خوداظهاری و ثبت آن در سامانه آغاز شده و توسط یک کارشناس، با نظارت کامل از مرحله کاشت تا برداشت محصول و چگونگی مصرف سموم و دفع آفات نظارت دائمی و مستمر می‌شود. این فرایند همه ساله تکرار شده و تحت نظارت نظام مهندسی کشاورزی استان، بر محصول کیوی اعمال می‌شود».
دپوی زودهنگام کیوی ممنوع!
وی با اشاره به مدیریت زمان فروش کیوی توسط اداره جهاد کشاورزی می‌گوید: «زمان برداشت کیوی در اکثر مواقع دستوری است.امسال جهاد کشاورزی زمان برداشت محصول را از شهریورماه تا اواخر آذر تعیین کرده است.» اما چه تضمینی برای رعایت این دستور وجود دارد؟ وارسته پاسخ می‌دهد:«برای رعایت این موضوع توسط باغداران، به سردخانه‌ها اجازه دپو زودهنگام کیوی داده نمی‌شود. زمانی که بریکس (قند میوه) محصول به استاندارد نرسیده و زود چیده شود، ماندگاری‌اش در سردخانه کاهش پیدا کرده و همین امر بر موضوع صادرات محصول نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.»
طبق گفته وی، «صنایع تبدیلی کیوی در استان گیلان جایگاه ویژه‌ای نداشته و گاه برخی از مشاغل این محصول را فرآوری کرده و به صورت چیپس، مربا و لواشک کیوی عرضه می‌کنند. فرآوری این محصول اغلب به دلیل بالابودن قیمت آن ارزش سرمایه‌گذاری نداشته و به صرفه نیست. این در حالی است که ارزش تازه خوری کیوی بالابوده و ارزش صادراتی آن زیاد است.»
نبود صنف و تشکل
عامل توسعه خوشه کسب و کار کیوی گیلان، عمده‌ترین چالش کیوی‌کاران را نبود یک صنف و تشکل منسجم دانسته و تصریح می‌کند: « هرچند که برنامه ای درنظر گرفته شده و قرار است صنفی برای باغداران و صنفی دیگر برای تجار و صادرکنندگان تشکیل شود. باید در یکی از این اصناف، تجار و بازرگانان سر میز مذاکره نشسته و تصمیم واحدی برای قیمت‌گذاری، بازاریابی، فروش کیوی و ... اتخاذ کنند.باغداران کیوی نیز باید در صنفی مشخص گردهم آمده و  برای افزایش کیفیت تولید برنامه‌ریزی کنند.»
مقابله با آفت‌ها
طبق گفته عامل توسعه خوشه کسب و کار کیوی گیلان، «ایران در کریدوری ویژه برای صادرات کیوی قرار گرفته است. بدین معنا که  همزمان با برداشت کیوی در کشور، بسیاری  از کشورها از وجود این محصول بی‌بهره هستند. از طرفی، کیوی تناسب اقلیمی خوبی با شمال کشور و بخصوص گیلان داشته و باید این محصول با مزیت اقتصادی بالاتری تولید و صادر شود. برای رسیدن به این هدف، باید دیپلماسی اقتصادی تقویت شده و از این فرصت و موقعیت بی‌نظیر، نهایت استفاده و بهره‌وری به منظور رشد صادرات کیوی انجام شود.»
سود واقعی در جیب دلالان
« مختار میرزازاده» یکی از باغداران شهر «کلاچای» در استان گیلان است که همه ساله در دو هکتار زمینش محصول کیوی می‌کارد. امسال 45 تن کیوی  از زمینش برداشت کرده و هر کیلو را 23 هزار تومان به خریداران فروخته است.
 این باغدار گیلانی درباره نحوه فروش کیوی توسط باغداران می‌گوید:« همه ساله افرادی در منطقه حضور پیدا کرده و محصول را از باغداران خریداری می‌کنند. اغلب باغداران وضعیت مالی خوبی نداشته و از پس پرداخت هزینه‌های سردخانه برنمی‌آیند. به همین دلیل کیوی‌ها را پس از برداشت به فروش می‌رسانند. دلالان و خریداران محصول کیوی را با قیمت نازل خریداری کرده و پس از انبار در سردخانه، در مواقع خاص (شب یلدا و عید نوروز ) با قیمت بالایی به بازار عرضه می‌کنند.»
طبق گفته این کیوی‌کار، «امسال مؤلفه‌هایی نظیر کم آبی، خشکسالی و ... نیز  مؤثر بوده و میزان برداشت کیوی را نسبت به سال گذشته کاهش داده است. از طرفی، امسال مزد روزانه کارگران نیز افزایش پیدا کرده و باغداران همزمان با افزایش کرایه ماشین و سردخانه مجبور به پرداخت روزانه 700-600 هزار تومان به کارگران شدند». او مشکل عمده کیوی‌کاران را عدم تشکیل صنف دانسته و تأکید می‌کند:« این محصول همه ساله با قیمتی اندک خریداری شده و با سودی قابل توجه به کشورهای دیگر صادر می‌شود. این در حالی است که سود واقعی به جیب باغداران نرفته و به جایش عده‌ای دلال و واسطه سود می‌کنند. مشکل اینجاست که اغلب صادرکنندگان نیز با باغداران صادق نبوده و محصول را پس از خریداری، در سردخانه نگهداری کرده و در زمانی مناسب و با قیمتی دلخواه صادر می‌کنند. این درحالی است که با وجود یک صنف، می‌توان به بازار خرید و فروش کیوی سروسامان داده و سود واقعی را به جیب باغداران سرازیر کرد.»