محیطبانان چگونه در رامهرمز یک گونه گیاه‌خوار را احیا می‌کنند؟
نجات نسل آهوان دیمه با هیتر برقی
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
دشت «دیمه» رامهرمز یکی از زیستگاههای اصلی آهوان ایرانی در کشور محسوب می شود؛ پستانداری زیبا ساکن دشت‌های استپی و بیابانی که حالا جمعیتش به دلایلی نظیر شکار و تخریب به شدت کاهش یافته است. تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالی‌های متمادی در دهه های اخیر، بر دامنه مشکلات افزوده و ضرورت احیای نسل در حال انقراض آهوی ایرانی در کشور را دوچندان کرده است. در همین راستا محیطبانان اداره حفاظت محیط زیست استان بوشهر آستین ها را بالا زده و اقدام به احداث سایت تکثیر برای جلوگیری از کاهش جمعیت آهو و احیای نسل این گونه نادر کرده تا با بارورسازی آنها و تولد بره آهوان ایرانی، این گونه زیبا و ارزشمند را
از خطر انقراض دائمی نجات دهد. آنها امکانات کمی دارند و سوز و سرما را با یک هیتر برقی تحمل می‌کنند.
طبق گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست رامهرمز به «ایران»، هم اکنون در سایت تکثیر دیمه، 80 تا 90 رأس آهوی ایرانی نگهداری می شود. با افزایش تعداد آهوان، تعدادی را از سایت تکثیر جدا کرده و اقدام به رهاسازی آنها در منطقه حفاظت شده می کنند.
"ایوب مددی" تصریح می کند: منطقه حفاظت شده دیمه واقع در شهرستان رامهرمز در مساحتی حدود 11 هزار هکتار، از قدیم الایام زیستگاه طبیعی آهوان ایرانی بشمار می رفت؛ بین سالهای 75-74 مشکلاتی نظیر خشکسالی و شکار بی رویه، به یکباره نسل این گونه را در معرض خطر انقراض و نابودی قرار داد. 13 سال بعد و پس از اطمینان اداره محیط زیست از انقراض نسل آهوان ایرانی، کارشناسان اداره کل محیط زیست استان دست به کار شده و پس از انجام مطالعات علمی برای احیای نسل، حدود 20 رأس آهو را از بوشهر وارد منطقه کرده و در سایت تکثیر رهاسازی کردند. هم‌اکنون حدود 100 هکتار از منطقه حفاظت شده فنس‌کشی شده و آهوان ایرانی در آن نگهداری می‌شود.
رهاسازی 50 رأس آهوی ایرانی
طبق گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست رامهرمز به «ایران»، با گذشت زمان، تعداد آهوان ایرانی روزبه روز افزایش پیدا کرد. در نتیجه تکثیر و زاد و ولد، طی یک فرایند مشخص و با درنظر گرفتن شرایط محیطی نظیر (خشکسالی یا ترسالی) بخشی از آهوان ایرانی در منطقه حفاظت شده رهاسازی شدند. در سالهای اخیر تعداد آهوان رهاسازی شده در منطقه به ۵۰ رأس رسیده و بر اساس گزارش های واصله از محیطبانان، در حین گشت و پایش‌ها گله‌های زیادی از آهوان ایرانی در منطقه مشاهده شده است.
طبق گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست رامهرمز، چند سالی است که یک شرکت زراعی در بخشی از زمین‌های منطقه حفاظت شده دیمه (حدود 1500 هکتار) به کشت و زرع پرداخته و مشکلاتی را برای مردم و گونه های باارزشی نظیر آهوی ایرانی ایجاد کرده است. اگرچه این شرکت در دادگاه شهرستان و استان محکوم شد اما در نهایت رأی به نفع او صادر شد. کشت محصولات در این اراضی، صدمه زیادی به آهوان زده و منجر به خروج اجباری آنها از منطقه شده است.
دندان تیز سگ‌های گله!
او سگ‌های گله را یکی از چالش‌های پیش رو در حفاظت از آهوان ایرانی دانسته و تاکید می‌کند: چند سالی است که به دلیل ارتباطات خوب اداره حفاظت محیط زیست رامهرمز با دامداران منطقه، این چالش تا حد زیادی مرتفع شده است. در حال حاضر دامداران توجیه شده اند که سگ‌های گله را در طول روز و بدون قلاده وارد منطقه نکنند. آنها به خوبی می‌دانند که عدم رعایت این ضوابط، به برخورد قضایی منجر خواهد شد. خوشبختانه تا به امروز و در طول مدت کاری اینجانب، حمله‌ای از سوی سگ گله به آهوان ایرانی گزارش نشده است.
به گفته این مقام مسئول، آهو جانوری گوشتخوار نبوده و از علوفه و گیاهان تغذیه می کنند. در بهار و تابستان این علوفه‌ها در زمین رشد کرده و مورد استفاده آنها قرار می‌گیرد. هرچند که گاهی زیاده‌روی در خوردن علوفه و گیاهان، منجر به تلفات زیاد آنها می‌شود! در فصول سرما و همزمان با بارش برف و باران نیز علوفه و یونجه آنها تأمین شده و در معرض دید آهوان قرار می‌گیرد.
«ایوب مددی» به اهمیت فرهنگ سازی رفتار با چارپایان بویژه آهوان ایرانی اشاره کرده و می‌گوید: مردم باید بدانند که زباله باقی مانده در طبیعت ممکن است منجر به مسمومیت و حتی مرگ حیوان شود. البته نباید از این امر غافل شد که گاهی خشکسالی، کم بارانی و پربارانی نیز برای آهوان خطرآفرین بوده و تلفاتی را دربرخواهد داشت.
پایش منطقه با 7 محیطبان
او در پاسخ به این سؤال که آیا برای گرفتار نشدن آهوان ایرانی در چاله ژنتیکی تصمیم به تبادل آنها با مناطق دیگر گرفته شده یا خیر، می‌گوید: این فرضیه سالهاست که مطرح شده اما لازمه انجام صحیح آن مبتنی بر مطالعات دقیق علمی و فنی است. هر چند که تاکنون بیماری خاصی نیز در میان آهوان مشاهده نشده است؛ حتی بیماری مشترک میان انسان و حیوان در این گونه گزارش نشده است؛ شاید یکی از دلایل آن واکسیناسیون بموقع دام‌های مرتع داران توسط اداره دامپزشکی است.
مددی، اشاره ای به تحویل دو رأس غزال عربی «اوریکس» از قطر به ایران نیز کرده و می گوید: در سال 1389 در قالب همکاری دو کشور برای مبادله گونه‌های جانوری، دو رأس غزال عربی وارد ایران شده و در سایت تکثیر دیمه رهاسازی شد. البته پس از مدتی به دلایل فنی، اوریکس ها به دزفول منتقل شدند.
طبق گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست رامهرمز، هم اکنون 7 محیطبان در منطقه حفاظت شده دیمه به صورت مستمر و شبانه‌روزی حضور داشته و با پایش مداوم، از شکار و صید آهوان جلوگیری می کنند. او به مشکل دیرینه پاسگاه محیطبانی نیز اشاره‌ای کرده و می‌گوید: اگرچه 16 سال از افتتاح پاسگاه محیطبانی دیمه می گذرد؛ اما تاکنون گازکشی در آن انجام نشده است. محیطبان‌ها مجبورند خود را با هیتر برقی گرم کنند. کاری بسیار طاقت فرسا و سخت! البته خوشبختانه این موضوع توسط مدیرکل و معاون محیط طبیعی و نماینده شهرستان در مجلس مورد پیگیری قرار گرفته و قول مساعد برای رفع آن گرفته شده است.
بــــرش
آهو جانوری گوشتخوار نبوده و از علوفه و گیاهان تغذیه می کنند. در بهار و تابستان این علوفه‌ها در زمین رشد کرده و مورد استفاده آنها قرار می‌گیرد. هرچند که گاهی زیاده‌روی در خوردن علوفه و گیاهان، منجر به تلفات زیاد آنها می‌شود!