سهیلا یادگاری
خبرنگار

مرداد ماه امسال بود که وزارت امور خارجه در اطلاعیه‌ای از محدودیت‌های حمل بار به کشور آذربایجان خبر داد. بر‌اساس این اطلاعیه، با توجه به قوانین حمل بار در کشور آذربایجان، تردد خودروها و کامیون‌های با ارتفاع بیش از 4 متر در جاده‌های جمهوری آذربایجان، (سرزمین اصلی و جمهوری خودمختار نخجوان) ممنوع بوده و در صورت عدم رعایت چنین ممنوعیتی، جریمه پلیس راه را در پی خواهد داشت. بیش از دو دهه است که در کشورهای همجوار این محدودیت‌ها اجرا می‌شود، اما به‌خاطر فرسودگی ناوگان باری، کاهش ارتفاع و تناژ بار برای رانندگان ایرانی مشکلاتی ایجاد کرده است. فرسودگی ناوگان، اکنون مانعی برای دستیابی به رشد ترانزیت به 20 میلیون تن تا پایان امسال شده است.
بر‌اساس این گزارش، کامیون‌های قدیمی به‌خاطر ارتفاع بلندتری که دارند، با اضافه شدن بار و کانتینر، ارتفاع کامیون به بیش از 4 متر می‌رسد، اما کامیون‌های جدید اندازه چرخ‌ها کوچک، در نتیجه ارتفاع کمتر و در عوض محوطه بار بزرگ‌تر و بار با حجم بیشتری در این کامیون‌ها جا می‌گیرد. در ایران ارتفاع بار برای عبور کامیون 4.5 متر است اما با کاهش این ارتفاع در کشورهای دیگر، عملاً محدودیت‌هایی برای حمل بار و تردد کامیون از ایران به کشورهای منطقه ایجاد شده است.
با توجه به افزایش فعالیت کریدور شمال - جنوب در منطقه شمال‌غرب کشورمان، تقاضا برای حمل بار و بخصوص بار ترانزیتی در این منطقه رو به افزایش است، اما محدودیت‌هایی که کامیون‌های فرسوده ناوگان باری ایجاد کرده است، عملاً افزایش عبور و حمل بار را کاهش داده است.
جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت کالای سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ایی، با تأیید محدودیت‌های حمل بار به‌خاطر ناوگان فرسوده به «ایران» گفت: برای دستیابی به رشد ترانزیت با توجه به اهداف برنامه‌های توسعه‌ای نیازمند تکنولوژی‌های جدید در حوزه حمل بار هستیم که نخستین آن نوسازی ناوگان است.
هدایتی افزود: قانون برنامه هفتم توسعه، سن ناوگان عمومی را تا 10 سال پیش‌بینی کرده است، اما بر‌اساس اطلاعات سالنامه آماری سال 1402 سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای، از ۴۳۳ هزار دستگاه ناوگان باری اکنون ۱۱۰ هزار دستگاه یعنی حدود ۲۵ درصد آن فرسوده است. همچنین از مجموع 433 هزار ناوگان عمومی باری فقط 136 هزار دستگاه کمتر از 10 سال عمر دارند و حدود 70 درصد آنها عمر متوسط بین 10 تا بیشتر از 50 سال دارند که این آمار به‌خوبی بیانگر وضعیت فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای در کشور است.  علیرضا احمدی فینی، رئیس ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت کشور درخصوص علت عقب‌ماندگی نوسازی ناوگان از برنامه‌ها به «ایران» گفت: چالش اصلی در نوسازی ناوگان، حضور دستگاه‌های متعدد و قوانین خاص دستگاه‌هاست، بر این اساس سازمان استاندارد، استانداردهای 85گانه برای ناوگان دارد که برای خودروهای وارداتی نیز این مسأله را مدنظر قرار می‌دهد. سازمان محیط‌زیست نیز با وضع قانون جدیدی دیوانسالاری اداری زیادی ایجاد کرده است. به‌عبارت دیگر، تعدد قوانین و دستگاه‌های مرتبط باعث وقفه و اجرایی نشدن کامل قانون نوسازی ناوگان شده است.