ایلیا پیرولی
خبرنگار

در پاییز امسال، سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از مجموع کل اشتغال ایجاد شده، 65 درصد بوده و رشد تعداد شاغلان این گروه نسبت به پاییز سال گذشته 7.21 درصد و نسبت به دو فصل گذشته آن یعنی پاییز سال 1400، 11.23 درصد بوده است. داده‌هایی که نشان می‌دهند روند اشتغالزایی دانش‌آموختگان دانشگاهی در دو سال و نیم اخیر افزایشی بوده است. گزاره‌ای که حکایت از بهبود فضای کسب و کار برای این گروه داشته است.
در پاییز امسال، روند افزایشی اشتغالزایی کشور مثل دو فصل قبل از آن ادامه یافت و در این فصل نرخ مشارکت اقتصادی نیز با رشد مواجه شد. در مقابل نرخ بیکاری نیز به کمترین میزان خود در فصول دو دهه اخیر رسید. این نرخ در پاییز امسال به 7.6 درصد کاهش یافت.
 
سهم 70.3درصدی فارغ‌التحصیلان از افزایش جمعیت فعال
در پاییز امسال، 705 هزار شغل ایجاد شد که سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از این تعداد شغل خالص ایجادی، 458 هزار و 645 شغل بوده است. به عبارتی در پاییز امسال، سهم دانش‌آموختگان دانشگاهی از کل اشتغال ایجاد شده، 65 درصد بوده است. بازار کار کشور وقتی به این داده‌ها امیدوارتر می‌شود که سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از نرخ مشارکت اقتصادی به دست آمده در پاییز امسال، 70.3 درصد بوده است. در این فصل 612 هزار و 345 نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شد که سهم دانش‌آموختگان دانشگاهی از این تعداد 430 هزار و 479 نفر بوده است. براساس تعریف رایج و علمی، نرخ فعالیت گویای آن است که چه سهمی از افراد در سن کار از نظر اقتصادی فعال هستند و در بازار کار فعالیت می‌کنند. نتایج پاییز سال 1402 نشان می‌دهد که 41.5 درصد جمعیت در سن کار (15 ساله و بیشتر) از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند. به عبارتی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. هر چه این نرخ با افزایش مواجه شود و اشتغالزایی نیز روند رو به رشدی داشته باشد، پویایی بازار کار و بهبود کسب و کارها را نشان می‌دهد. حالا داده‌ها این گزاره را نشان می‌دهند که بازار کار کشور در پاییز امسال با رونق روبه‌رو بوده و در این میان بازار کار فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در این فصل به طور چشمگیری بهبود یافته است.
 
 رشد تعداد شاغلان دانش آموخته دانشگاهی
در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته، رشد تعداد شاغلان دانش آموخته دانشگاهی، 7.2 درصد بوده است. این تعداد نسبت به فصل پاییز سال 1400، 11.2 رشد داشته است. در پاییز امسال سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از کل شاغلان کشور 27.5 درصد بوده که نسبت به پاییز سال گذشته 1.1 درصد رشد داشته است. از مجموع، 24 میلیون و  775هزار شاغل، 6 میلیون و 813 هزار و 125 فارغ‌التحصیل دانشگاهی  بوده‌اند.
تعداد شاغلان دانش آموخته دانشگاهی در پاییز سال گذشته، 6 میلیون و 354 هزار و 840 و در پاییز سال 1400، 6 میلیون و 125 هزار و 195 بوده است. برپایه داده‌های مرکز آمار ایران، در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته، تعداد شاغلان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی 458 هزار و 645 نفر با افزایش مواجه شده است که سهم این گروه از اشتغالزایی کشور در پاییز امسال، 65 درصد بوده است. در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته، سهم جمعیت بیکار کشور با افزایش 0.4 درصدی به 42.8 درصد رسیده است. سهم این گروه در اشتغال کشور نیز با افزایش 1.1 درصدی روبه‌رو بوده و به 27.5 درصد رسیده است. سهم جمعیت مردان فارغ‌التحصیل از اشتغال کشور با افزایش 0.7درصدی به 23.5 درصد رسیده است و در زنان نیز با افزایش 2.2 درصدی به 48.5 درصد رسیده است. در مقابل سهم جمعیت بیکار مردان فارغ‌التحصیل دانشگاهی از کل بیکاران با 0.9 درصد افزایش به 28.7 درصد رسید. این در حالی است که سهم زنان بیکار فارغ‌التحصیل از کل بیکاران کشور در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته، با 5.8 درصد افت به 70.4 درصد رسیده است.
 
شرایط بازار کار دانش آموختگان دانشگاهی
داده‌ها نشان می‌دهند در پاییز امسال بازار کار کشور در اختیار دانش‌آموختگان دانشگاهی قرار گرفته است. این در حالی است در دهه‌های گذشته در حوزه بازار کار دانش آموختگان آموزش عالی، نوعی عدم‌هماهنگی بین نیروی کار و ساختار بازار کار کشور به دلیل نبود برنامه‌ریزی و اتخاذ تصمیم‌گیری‌های نامناسب ایجاد شده بود. دغدغه‌ای که در آن سال‌ها موجب شد فشار ورودی به بازار کار کم شده، اما به مرور زمان و با توجه به پایان تحصیلات دانشگاهی این گروه، فشار مضاعف شده و با وجود افزایش افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بازار کار در جذب این افراد ناکام ماند. در واقع در دوره‌ای با هدایت افراد بویژه جوانان به سمت تحصیلات دانشگاهی به عنوان مُسکنی کوتاه‌مدت به نظر مسأله بازار کار را کم یا حل کرده اما غافل از اینکه نه تنها مشکل حل نشد بلکه بعد از طی دوران دانشگاهی آنها، با علم به اینکه در بازار کار مشاغل مناسب برای جذب این گروه وجود ندارد مشکلات چندین برابر شد چرا که آنها با توجه به تحصیلات‌شان انتظار دارند تا شغلی متناسب با تخصص‌شان داشته باشند که حوزه اشتغال کشور قادر به پاسخگویی در این حوزه نبود و البته همچنان ادامه دارد.
اما در دو سال و نیم اخیر با اقداماتی که در حوزه اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به وجود آمده، روند رو به رشد اشتغالزایی در بین آنها افزایشی شده است. اگر چه روند نرخ بیکاری در این گروه همچنان دارای نوسان است، به طوری که در این فصل نرخ سهم بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی از کل بیکاران کشور با 0.4 درصد افزایش به 42.8 درصد رسیده است. اما داده‌ها نشان می‌دهند که این روند کند شده است و در مقابل روند اشتغالزایی و مشارکت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی سریع‌تر شده است. همان طور که در نوشتار ارائه شده، توضیح داده شد، انباشت فارغ‌التحصیلان پشت دروازه اشتغال کشور و عدم تمایل آنها به فعالیت در بازار کار کشور، در سال‌های اخیر باعث شده تا همچنان نرخ بیکاری در این گروه افزایشی باشد.

برش

علت روند رو به رشد اشتغالزایی فارغ‌التحصیلان
در حال حاضر بیش از 47 درصد از ورودی‌های سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهد.
از دلایل بیکاری در جامعه فقدان مهارت مورد نیاز بازار کار از سوی جویندگان کار است و بر همین اساس ارائه آموزش‌های مهارتی متناسب با نیاز بازار کار و رشته دانشگاهی فارغ‌التحصیلان نقش مهم و بسزایی در ایجاد فرصت‌های شغلی برای جویندگان کار و ورود دانش آموختگان به بازار کار دارد. به اعتقاد کارشناسان بازار کار، همسو کردن آموزش‌های نظری و عملی این امکان را برای آموزش دیده فراهم می‌کند تا علاوه بر شناسایی نیازهای بازار امکان بیشتری برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و جذب در بازار کار داشته باشد. در حال حاضر در تناسب آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با نیاز بازار کار عوامل متعددی اثرگذار هستند که ارتباط با صنعت، نیازسنجی، کیفیت آموزش، تأمین منابع مالی و قوانین و مقررات از جمله این عوامل به شمار می‌رود. براساس رویکرد دولت سیزدهم در حوزه اشتغالزایی، توجه به مهارت آموزی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان با دو طرح نخلستان و کهاد است، بدین ترتیب در طرح کهاد، دوره‌های آموزشی تلفیقی یا هیبریدی مهارتی همزمان با آموزش‌های کلاسیک برای دانشجویان در نظر گرفته شده که شامل 540 ساعت آموزش معادل 18 واحد درسی است. همچنین طرح نخلستان هم برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در نظر گرفته شده که با هدف ارتقای ظرفیت اشتغال‌پذیری آنان از طریق اجرای دوره‌های مهارتی در حوزه نوآوری، کارآفرینی فناوری‌های نوین یادانش بنیان است. دانش آموختگان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با سپری کردن این دوره‌ها در حوزه فناوری اطلاعات جذب بازار کار می‌شوند. براساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای حدود 80 درصد از فارغ‌التحصیلانی که آموزش‌های لازم را در مراکز فنی و حرفه‌ای دیده باشند، جذب بازار کار می‌شوند.