«ایران» از چشم‌انداز رشد تجارت تهران - آنکارا گزارش می‌دهد
جهش 100 درصدی تجارت ایران و ترکیه
حجم تجارت دو کشور ایران و ترکیه که بین سال‌های 91 تا 98 حدود پنج تا شش میلیارد دلار در نوسان بوده، در سال 99 به حدود هفت میلیارد دلار نزدیک شده است، در سال 1400 حجم تجارت به 11.4 میلیارد دلار رسیده و در سال 1401 رکورد تاریخی خود را با 13.8 میلیارد دلار شکست
ایران و ترکیه به دنبال آن هستند که مبادلات تجاری خود را به 30میلیارد دلار برسانند. این عدد با نگاهی که دولت سیزدهم دارد و مسیری که فعالان بخش خصوصی بعد از انتخابات ریاست اتاق بازرگانی ایران در پیش گرفتند، با سرعت بیشتری قابل حصول است. روند 15 ساله تجارت ایران و ترکیه هم نشان می‌دهد که حداقل تا پایان سال گذشته همکاری‌های تجاری دو کشور منهای تجارت نفتی، حدود 5.5 برابر شده است. یعنی تجارتی که در سال 88، 2.5 میلیارد دلار بود سال گذشته (بدون نفت) به حدود 14میلیارد دلار رسیده است. با توجه به تعیین هدف ۳۰ میلیارد دلاری برای مبادلات آتی ایران - ترکیه
این رقم بیش از دو برابر حجم فعلی تجارت دو کشور است که برای تحقق آن باید سخت تلاش شود و نمایندگان بخش خصوصی لازم است مصمم‌تر از قبل، گام‌های جدی بردارند.
فعالان اقتصادی و تجار، نگاه مثبتی به تجارت و همکاری‌های مشترک با ترکیه دارند و معتقدند که مذاکره و رفت و‌آمد سیاستگذاران دو کشور به تسهیل تجارت کمک خواهد کرد. طی چند وقت اخیر صادرات ایران به ترکیه کاهش یافته اما این موضوع مربوط به کالاهای نفتی است و صادرات غیرنفتی همچنان رونق دارد. دلیل اصلی کاهش صادرات نفتی هم مربوط به روسیه است. این کشور به دلیل جنگی که با اوکراین دارد و اقتصادش با تحریم‌های شدید روبه‌رو شده است، با قیمت‌های بسیار پایین گاز و سایر کالاها را به ترکیه صادر می‌کند و همین امر سبب شده که ایران مانند گذشته نتواند صادرات به این کشور همسایه داشته باشد.
تجارت ۹.۵ میلیارد دلاری
روز گذشته، محمد رضوانی فر، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران، در مورد میزان صادرات ایران به کشور ترکیه در ۱۰ ماهه امسال گفت: در این مدت ۶ میلیون و ۷۵۱ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۴۹۸ میلیون دلار به ترکیه صادر شده است.این میزان کالاهای صادراتی به لحاظ وزنی و ارزشی به ترتیب ۴۷.۵۱ درصد و ۴۷.۱۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش نشان می‌دهد. همچنین در این مدت ۳میلیون و ۵۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۴۴ میلیون دلار از ترکیه وارد کشور شده که به لحاظ وزن ۱۶.۹۳ درصد و از حیث ارزش ۱۸.۷۴ درصد افزایش داشته است. وی در مورد آمار میزان ترانزیت خارجی ورودی از کشور ترکیه و خروجی به مقصد این کشور اظهار داشت: میزان ترانزیت خارجی ورودی از کشور ترکیه در ۱۰ ماهه سال‌جاری به میزان یک میلیون و ۱۳۵ هزار تن و میزان ترانزیت خارجی خروجی به مقصد کشور ترکیه ۶۹۷ هزار تن بوده است که میزان ترانزیت خارجی ورودی از کشور ترکیه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳.۸۲ درصد و میزان ترانزیت خارجی خروجی به مقصد این کشور ۱۷ درصد کاهش داشت.
داده‌های دیگری حکایت از آن دارد که حجم تجارت دو کشور ایران و ترکیه که بین سال‌های 91 تا 98 حدود پنج تا شش میلیارد دلار در نوسان بوده، در سال 99 به حدود هفت میلیارد دلار نزدیک شده است، در سال 1400 حجم تجارت به 11.4 میلیارد دلار رسیده و در سال 1401 رکورد تاریخی خود را با 13.8 میلیارد دلار شکسته است. در 9ماهه امسال نیز حجم تجارت دو کشور 8.5 میلیارد دلار بوده که رشد 2.1 درصدی نسبت به 9ماه نخست سال گذشته داشته است. در این میان چندی پیش، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گزارشی تحت عنوان «بررسی وضعیت تجارت با ترکیه» عنوان کرده است که طی دهه گذشته بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲، به‌رغم اینکه ترکیه سومین شریک تجاری مهم ایران محسوب می‌شود، اما ایران نتوانسته جایگاه خود را در بازار کالای ترکیه حفظ کند؛ به گونه‌ای که از رتبه ۷ در میان مبادی وارداتی ترکیه در سال ۲۰۱۳ به رتبه ۲۳ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. سهم ایران در بازار ترکیه نیز از ۴ درصد از کل ارزش واردات این کشور در سال ۲۰۱۳ به حدود ۰.۹ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته که یکی از علل این کاهش را می‌توان جایگزین کردن روسیه به جای ایران در واردات نفت و گاز و همچنین کشف منابع جدید گازی در ترکیه عنوان کرد.
این در حالی است که کشور ترکیه طی سال‌های گذشته از شرکای مهم تجاری ایران محسوب شده به گونه‌ای که مطابق آمار منتشر شده توسط گمرک ایران، این کشور طی ۱۰سال گذشته همواره جزو پنج کشور نخست در عمده مبادی وارداتی ایران بوده است و از سال ۱۳۹۵ توانسته در صادرات هم جایگاه خودش را در پنج مقصد مهم صادراتی ایران تثبیت کند. پس از آن نیز از سال ۱۳۹۸ تا ۵ ماهه نخست ۱۴۰۲ همواره سومین شریک تجاری ایران پس از چین و امارات متحده عربی بوده است.
بر اساس بررسی‌ها، اتاق بازرگانی تهران معتقد است، دلایل گوناگونی منجر به کاهش تجارت ایران با ترکیه شده که از جمله آنها می‌توان به ظهور بازارهای جدید برای صادرات محصولات پتروشیمی ایران و همچنین به وجود آمدن تغییراتی در نیازهای بازار ترکیه اشاره کرد که در واقع تولید صادراتی مناسب با بازار ترکیه شکل نگرفته است. یکی دیگر از دلایل کاهش تجارت ایران به ترکیه طی سال‌های اخیر را می‌توان به جایگزین شدن روسیه به جای ایران در بازار واردات گاز به این کشور نسبت داد که جنگ روسیه و اوکراین این عامل را تشدید کرده؛ زیرا در حال حاضر روسیه گاز خود را به قیمتی پایین‌تر به ترکیه عرضه می‌کند و امتیازات ویژه‌ای برای صادرات به این کشور در نظر گرفته است. اجرایی نشدن مناسب موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و ترکیه و همچنین بحران‌های جهانی طی سال‌های گذشته نظیر همه‌گیری کرونا را می‌توان به عنوان دلایل دیگر از مشکلات تجارت ایران با این کشور بیان کرد.
برش
دیپلماسی اقتصادی در کنار بخش خصوصی
رضا برزگری، عضو اتاق بازرگانی و از فعالان اقتصادی درباره همکاری‌های مشترک ایران و ترکیه به «ایران» گفت: سال‌های متمادی است که ما در بازار ترکیه حضور داریم و این کشور مشتری کالاهای ایرانی است. از همین رو باید برای چنین بازارهایی برنامه دقیق و جامع داشت تا سایر کشورها سهم ایران را نگیرند. وی با بیان اینکه از وقتی حضور رئیس‌جمهور کشورمان (به دعوت رئیس‌جمهور ترکیه) در آنکارا مطرح شد، توانستیم با سرعت بیشتری مذاکرات خود را دنبال کنیم، تصریح کرد: تجارت موضوع پویایی است و هیچ زمان در مبادلات تجاری نمی‌توان دست روی دست گذاشت و منتظر ماند. لذا رفت و آمدهای سیاستگذاران می‌تواند یکی از عوامل اثرگذار در تقویت تجارت خارجی باشد.
برزگری با بیان اینکه بخش خصوصی تقریباً سال‌جاری را از دست داد چرا که حمایت کننده‌ای از بخش خصوصی وجود نداشت، گفت: زمانی که در تجارت با ترکیه دچار مشکل می‌شدیم یا در مورد اینکه کشوری می‌خواهد جای ما را بگیرد، احساس نگرانی می‌کردیم، این موضوع را با اتاق بازرگانی مطرح می‌کردیم و هشدار به سیاستگذاران می‌دادیم تا مذاکراتی انجام دهند اما حداقل طی 7ماه گذشته این فرصت از دست رفت و پارلمان بخش خصوصی نتوانست برای تجار اقدامی انجام دهد.
وی با تأکید بر اینکه تجار و فعالان اقتصادی باید فعالیت خود را در بازار ترکیه بیشتر کنند تا کشورهای دیگر امکان نفوذ در این بازار را نداشته باشند، افزود: خیلی از کشورها به دنبال آن هستند که سهم فروش کالا و محصولات خود را در بازار ترکیه افزایش دهند، از همین رو برای حضور فعال‌تر در بازار ترکیه نیازمند برنامه قوی‌تر و مذاکره دستگاه دیپلماسی هستیم.