داووس ۲۰۲۴ با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک و تحولات انتخاباتی رنگ سیاسی گرفت
سایه سنگین جنگ بر اقتصادی‌ترین نشست جهان
زهره صفاری
خبرنگار
بزرگترین نشست اقتصادی جهان در سال 2024 در سایه تنش‌های ژئوپلیتیک اروپا و خاورمیانه امسال رنگ و بوی دیگری داشت. اما از ساعات اولیه نخستین روز مشخص بود که قرار نیست این نشست و جلسات حاشیه‌ای آن، دست کم برای هیچ یک از طرفین درگیر در منازعات جهانی خرسندکننده تمام شود.
به گزارش سی‌ان‌ان، سوئیس، امسال میزبان بیش از 60 مقام ارشد از کشورهای مختلف جهان بود که با توجه به تحولات ژئوپلیتیک جاری حضور افرادی مانند ولودیمیر زلنسکی؛ رئیس‌جمهور اوکراین، امانوئل مکرون؛ رئیس‌جمهور فرانسه و اسحاق هرتزوگ؛ رئیس رژیم صهیونیستی بیش از چهره‌های اقتصادی مورد توجه قرار داشت. از امریکا نیز علاوه بر آنتونی بلینکن؛ وزیر خارجه، جیک سالیوان؛ مشاور امنیت ملی و جان کری؛ فرستاده کاخ سفید در امور آب و هوایی نیز حضور داشتند.
به باور کارشناسان آنچه به انزوا رفتن مباحث اقتصادی در نشست داووس 2024 را بیش از پیش نشان می‌دهد، برجسته شدن چند مسأله بود که می‌توانند به شکلی فزاینده بر شرایط آتی جهان اثرگذار باشند. فارغ از تنش‌های ژئوپلیتیکی و جنگ‌هایی که در شرق اروپا و فلسطین در حال رخ دادن است، امسال سال انتخابات در جهان است به طوری که حدود نیمی از جمعیت دنیا در سال 2024 پای صندوق‌های رأی می‌روند. اما در این میان نتایج برخی از این انتخابات مانند ریاست جمهوری امریکا می‌تواند ابعادی جهانی به خود گیرد. بویژه پس از پیروزی دونالد ترامپ در نخستین انتخابات درون ایالتی، احتمال بازگشت او به کاخ سفید برای اوکراین و حامیانش نگران کننده‌تر نیز شده است. چون رئیس‌جمهور سابق یکی از مخالفان درجه اول کمک تسلیحاتی به این کشور در جنگ با روسیه است. بلک راست، کارشناس اقتصادی در این باره گفت: «این یک تهدید است که می‌تواند برای بسیاری نگران کننده باشد اما در عین حال شاید بتواند اروپا را بیدار کند.»
پس از آن، بحران‌های آب و هوایی حاکم بر جهان است. این نشست در فاصله چند روز از هشدار دانشمندان درباره ثبت رکورد جدید بالاترین دما در سال گذشته برگزار شده است؛ مسأله‌ای که بدون شک نه تنها خطرات طبیعی را بالا می‌برد که می‌تواند جهان را ظرف 10 سال به فاجعه‌ای غیرقابل مهار بکشاند. شاید مسأله رکود اقتصادی باید اولویت این نشست باشد، اما وقایع رخ داده بویژه در سه ماهه اخیر در غزه و همچنین تداوم درگیری‌ها در اوکراین، این موضوع را به درجه چندم اهمیت کشانده است. با این حال حاضران نتوانستند از هشداری که هفته گذشته بانک مرکزی درباره وقوع شدیدترین رکود اقتصادی در 30 سال گذشته داد، به راحتی عبور کنند. اما آخرین مبحثی که می‌تواند در سال‌های آینده نگران کننده‌ترین بحث نیز باشد هوش مصنوعی است. کارشناسان معتقدند با پیشرفت این فناوری 40 درصد از مشاغل جهان تحت تأثیر قرار گرفته و بنا به برآورد صندوق بین‌المللی پول شکاف طبقاتی را بشدت بالا می‌برد.
هشدار بزرگ
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در آغاز این نشست 5 روزه، محور اصلی سخنرانی‌اش را به تنش‌های حاکم بر جهان اختصاص داد و با اشاره به کشتار غیرنظامیان در غزه، از طرفین درگیر خواست به قوانین بین‌المللی پایبند بوده و بر ضرورت برقراری آتش بس بشردوستانه تأکید کرد و گفت: «اصلاحات شورای امنیت سازمان ملل ضروری است. این نهاد 80 سال پیش ایجاد شده و باید برای نسل‌های بعدی احیا شود.» این در حالی است که با تداوم جنایات صهیونیست‌ها در غزه و کرانه باختری و تبعات مهم آن از جمله تقابل امریکا و انگلیس با یمن و جدی شدن تنش‌های بازار نفت و اقتصاد جهانی، نخست‌وزیر قطر نیز خواستار عزم جهانی برای حل مسأله غزه شد: «جنگ منطقه‌ای فعلی در خاورمیانه می‌تواند در هر نقطه‌ای از جهان تنش آفرین شود و تجارت جهانی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.» به نوشته سی‌بی‌اس نیوز، شیخ محمد بن عبدالرحمن الثانی افزود: «من به جامعه جهانی توصیه می‌کنم بر منازعات کوچک متمرکز نشوند بلکه تمام توجهشان را معطوف غزه کنند، پیش از آنکه این بمب منفجر شود.»
اورسلا فان درلاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز اوضاع جهان را نابسامان خواند و به نوشته فایننشال تایمز دوران فعلی را عصر درگیری و مقابله عنوان کرد: «شکی نیست که ما در عصر پساجنگ با دستور کار پرمخاطره‌ای روبه‌رو خواهیم بود.»
اوکراین؛ دغدغه تمام نشدنی غرب
جنگ اوکراین که تا حدود یک ماه دیگر به دومین سال می‌رسد، همچنان ذهن بسیاری از غربی‌ها را به خود اختصاص داده است. بویژه آنکه کنگره امریکا نیز سنگ‌اندازی در مسیر کمک‌های بیشتر به کی یف داشته و بزرگترین حامی این کشور، آن را در بدترین شرایط رها کرده است. همین احتمال نیز ولودیمیر زلنسکی را با دلی پر از غربی‌ها پشت تریبون اجلاس داووس برد. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، رئیس‌جمهور اوکراین غربی‌ها را به ضعف متهم کرد و مدعی شد: «این ضعف غرب است که هنوز صنعت هسته‌ای روسیه را تحریم نکرده، حتی با اینکه پوتین تنها تروریستی در جهان است که تأسیسات هسته‌ای را گروگان گرفته است.»
حملات زلنسکی به ولادیمیر پوتین در شرایطی بود که همتایان غربی‌اش امیدوار بودند در حاشیه داووس طرح صلح را مطرح کرده و طرفین را پای میز مذاکره بکشانند. گرچه شروط اوکراین که مهمترین آن عقب‌نشینی روسیه از کریمه و پرداخت غرامت به کی یف به شمار می‌رود، برای مسکو غیرقابل قبول است اما مقامات سوئیس خواستار حضور هیأت روسی برای برگزاری این نشست شده‌اند. با این حال آن‌طور که رویترز گزارش داده پاسخ روسیه بی‌ثمر بودن این درخواست را بیشتر نشان می‌دهد. در همین راستا سایت وزارت خارجه روسیه نوشت: «کاملاً واضح است که بر پایه ضرب الاجل «دستورالعمل زلنسکی» هیچ صلح فراگیر، عادلانه و پایداری نمی‌توان به دست آورد.»
