گزارش «ایران» درباره بی‌توجهی به مقوله ایمنی در برج‌ها و ساختمان‌های بلند
سندروم پلاسکو
از حوادث عبرت نمی‌گیریم، تا وقتی نگاه‌مان این باشد هر ساختمانی می‌تواند پلاسکو شود
سمیه افشین فر
خبرنگار
مثل یک کشتی
افشین حسینی از اعضای هیأت مدیره یکی از برج‌های شهر تهران، بااشاره به اینکه متأسفانه بسیاری از ساکنین و اعضای هیأت مدیره برج‌های مسکونی مبحث ایمنی را جدی نمی‌گیرند به «ایران» می‌گوید: «هنوز عده‌ای تصور می‌کنند خانه چهاردیواری اختیاری است ولی باید بدانند که در ساختمان‌های بزرگ اگر خطایی اتفاق بیفتد آسیب آن به همه افراد می‌رسد. این درست مثل داستان کشتی در دریاست؛ شما نمی‌توانید جایی را که نشسته‌اید سوراخ کنید چون باعث غرق شدن کشتی می‌شود. اگر خانمی در طبقه 30 یک برج مسکونی اجاق‌گازش شعله‌ور شد باید بداند که چه کند وگرنه آتش اختیارش دست ما نیست پس به کل ساختمان سرایت می‌کند. هرچقدر هم که ساختمان محکم باشد ستون‌ها در برابر حرارت نرم می‌شود و تا به خودمان بجنبیم یک طبقه فرومی‌ریزد و بقیه طبقات هم فرومی‌ریزند و حادثه اتفاق می‌افتد.» وی می‌افزاید: «ساکنین ساختمان‌های بلندمرتبه برای ایمنی هزینه نمی‌کنند. در بسیاری از ساختمان‌ها تجهیزات اولیه مثل لوله‌کشی سیستم اطفای حریق تعبیه شده یا مجهز به اسپرینکلر است بلافاصله در زمان آتش سوزی آبپاشی می‌کند و آب کل طبقات را می‌گیرد ولی این موارد کافی نیست. در بسیاری از برج‌ها این اسپرینکلرها اصلاً به لوله‌های آتش‌نشانی وصل نیستند و یا فرسوده شده‌اند چون کسی نبوده آنها را چک و درصورت لزوم تعمیر کند. از طرفی در بسیاری از این ساختمان‌ها قبل از اینکه پایان‌کار گرفته شود مردم ساکن می‌شوند که همه این موارد می‌تواند دردسرساز باشد.»
خطر بیخ گوشمان است
مهدی قربانی عضو هیأت مدیره یک برج مسکونی در منطقه 22 تهران است. او به «ایران» می‌گوید: «هربار که از ساکنان خواسته‌ایم تا قسمتی از هزینه شارژ ماهانه را برای آوردن یک تکنیسین اختصاص دهیم تا کارهای ایمنی و عمرانی را به او بسپاریم، مخالفت کرده و فقط به هزینه نظافت و نگهبانی راضی شده‌اند. با اینکه در این ساختمان تجهیزات اولیه اطفای حریق پیش‌بینی شده است اما بیش از ده سال از عمر این بنا می‌گذرد و قطعاً نیاز به بازبینی و تعمیرات اساسی دارد. خطر بیخ گوششان است ولی گوششان بدهکار نیست.»
عبرت نمی‌گیریم
جلال ملکی، معاون اجتماعی، فرهنگی و سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران با بیان اینکه ما باید برای آموزش فرهنگ ایمنی وقت بیشتری بگذاریم تا شاهد حوادث و خسارات کمتری باشیم به «ایران» می‌گوید: متأسفانه اصلاً روی فرهنگ ایمنی شهروندان کار نمی‌شود و بیشتر احساسی رفتار می‌کنیم.
ملکی با اشاره به تغییر سبک زندگی می‌گوید: الان با ۴۰ سال قبل اصلاً قابل مقایسه نیست؛ در گذشته اینقدر مواد شیمیایی در خانه‌ها نبود برای همین آتش‌سوزی‌ها کم و محدود بود اما اکنون خانه‌ها پر از مواد شیمیایی و قابل‌اشتعال است. همه در خانه‌هایمان از اسپری‌های حشره‌کش و مواد مختلف شیمیایی استفاده می‌کنیم که با کوچکترین حریقی می‌تواند منفجر شود. او با تأکید بر فرهنگ‌سازی در زمینه آموزش اصول ایمنی می‌گوید: سبک زندگی تغییر کرده است اما آموزش‌ها نه؛ باید آموزش‌ها را با توجه به سبک جدید زندگی به‌روز و شهروندان را آگاه کنیم. همه ما سال‌ها درس می‌خوانیم اما کدام یک از ما مباحث ایمنی را در کتاب‌های درسی به خاطر می‌آورد؟ هیچ‌کدام. چون اصلاً درباره این موضوع چیزی نبوده است. درحالی که این مباحث باید وارد کتاب‌های درسی شود و حتی از مهدکودک به کودکان رفتار ایمنی و فرهنگ آن آموزش داده شود تا وقتی فردی فارغ‌التحصیل می‌شود به اندازه یک آتش‌نشان اطلاعات داشته باشد.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران تأکید می‌کند: «باید درباره حوادث صحبت کنیم و تجربیات‌مان را درباره آنها به اشتراک بگذاریم تا بتوانیم در عملیات‌ها بهتر عمل کنیم. وقتی حادثه‌ای اتفاق می‌افتد همه از ساختمان‌های ناایمن می‌گویند یا قبل از چهارشنبه‌سوری همه از لزوم فرهنگ‌سازی می‌گویند، اما از فردای چهارشنبه‌سوری همه چیز تمام می‌شود تا چند روز مانده به چهارشنبه‌سوری سال بعد! درحالی که باید برنامه داشته باشیم. باید در زمینه آموزش ایمنی برنامه‌ریزی کنیم. مثلاً در رسانه‌ها هرهفته کارشناس ایمنی درباره یک مبحث مربوط به ایمنی صحبت کند. اگر نگاه‌مان مقطعی باشد هیچ فایده‌ای ندارد. متأسفانه از حوادث عبرت نمی‌گیریم. در بازار مغازه‌ای به دلیل سهل‌انگاری و عدم اطلاع از اصول اولیه ایمنی دچار آتش‌سوزی شده است. حتی همان مغازه‌های دور و بر عبرت نمی‌گیرند و همان اشتباهات را تکرار می‌کنند! انگار هر سال خودمان می‌گوییم و خودمان می‌شنویم، تا وقتی نگاه‌مان این باشد هر ساختمانی می‌تواند پلاسکو باشد.
هیچ هیأت مدیره‌ای برای تمدید تأییدیه آتش‌نشانی اقدام نمی‌کند
ملکی می‌گوید: درباره مخاطرات زندگی در برج‌ها و ساختمان‌های بلند مرتبه بارها با هیأت مدیره‌ها صحبت کرده‌ایم. متأسفانه ساکنین حاضر نیستند وقت بگذارند و در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند. بارها قرار گذاشته‌ایم اما وقتی مراجعه کرده ایم، برای مثال از 1500 نفر ساکن در برج فقط 8 نفر در کلاس شرکت کرده بودند در حالی که هیأت مدیره همان ساختمان 20 نفر عضو داشت! البته در ساختمان‌هایی که تأییدیه آتش‌نشانی را داشته‌اند خسارت سنگین یا حادثه سنگین نداشته‌ایم.
برج‌ها برای گرفتن پایان‌کار نیاز به تأییدیه آتش‌نشانی دارند بنابراین هرکاری را که بگوییم انجام می‌دهند، اما اولاً این تأییدیه‌ها فقط یک‌سال اعتبار دارد و سال بعد که تأییدیه اعتبارش تمام می‌شود، پایان‌کار را گرفته‌اند و دیگر با ما کاری ندارند. در ثانی با ساختمان‌های قدیمی هم مواجه هستیم که نه سند می‌خواهند و نه برای گرفتن پایان‌کار اقدام می‌کنند و بنابراین اصلاً کاری با ما ندارند. او ادامه می‌دهد: «متأسفانه تعداد برج‌هایی که آگاهانه مجدداً برای تمدید اعتبار تأییدیه آتش‌نشانی مراجعه می‌کنند تقریباً صفر است! یعنی تا قبل از گرفتن تأییدیه چون کارشان گیر است هر کاری می‌کنند تا تأییدیه بگیرند و گاهی بین 300 تا 800 میلیون تومان هزینه می‌کنند و تجهیزاتی را نصب می‌کنند ولی بعد همه چیز را رها می‌کنند. درحالی که این تجهیزات دچار استهلاک می‌شود. حالا که آنها را نصب کرده‌اید برای ضمانت ساختمان و جان عزیزان‌تان، سال بعد کارشناس بیاورید تا تجهیزات را بازبینی کند و اگر قطعه‌ای مشکل دارد بگوید. گاهی با کمترین هزینه ایمنی‌تان تضمین می‌شود. ولی چون اعتقادی به ایمنی نداریم این‌کار را انجام نمی‌دهیم. هر کدام از ما که خانه می‌خریم به همه جزئیات دقت می‌کنیم، از پنجره تا سنگ کف و مسائل مالیاتی و دارایی و مالیات، اما کمتر پیش می‌آید تأییدیه آتش‌نشانی را بخواهیم که امیدواریم با تلاش ما و مراکزی که در حوزه فرهنگ‌سازی کار می‌کنند و مردم آگاه، این موضوع هم به‌عنوان یک اصل در خرید و فروش املاک مورد توجه قرار گیرد.
البته بحث ایمنی فقط به خانه محدود نمی‌شود. من افرادی را می‌بینم که ماشین میلیاردی سوار می‌شوند ولی یک کپسول خاموش‌کننده در خودرو ندارند یا بلد نیستند با آن کار کنند».
معاون فرهنگی،اجتماعی سازمان آتش‌نشانی با بیان اینکه آموزش برای ایمنی درواقع هزینه برای پیشگیری از حوادث است تأکید می‌کند: امروز در بعضی از کشورها در همین آسیای خودمان به سمتی می‌روند که ایستگاه‌های آتش‌نشانی که با آن هزینه‌های سنگین راه‌اندازی می‌شود را تعطیل کنند. وقتی روی فرهنگ ایمنی کار کنیم، وقتی مردم مطالبه‌گری کنند، شاهد اتفاقات کمتری هستیم و مردم تا قبل از رسیدن آتش‌نشانان می‌توانند از بیشتر شدن خسارات حادثه جلوگیری کنند. او با اشاره به اینکه مردم باید از پیمانکاران و سازنده‌ها تجهیزات ایمنی را مطالبه کنند، می‌گوید: ما باید در آموزش فرهنگ ایمنی وقت بیشتری بگذاریم تا شاهد حوادث و خسارات کمتری باشیم.
بــــرش
معاون اجتماعی و فرهنگی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران، با اشاره به این نکته که سازمان آتش‌نشانی سالانه به یک‌میلیون نفر از شهروندان آموزش شهروندی می‌دهد، می‌گوید: « 70 هزار آتش‌نشان داوطلب این سازمان به منزله یک بازوی کمکی مهم برای آتش‌نشانان در هنگام حوادث به شمار می‌روند. بارها در حوادث همین داوطلبان به کمک ما آمده‌اند و با انجام اقدامات اولیه مثل قطع گاز یا آگاه کردن مردم، از عمق فاجعه جلوگیری کرده‌اند.» وی با بیان اینکه تغییر رفتار و فرهنگ مردم نیاز به برنامه‌ریزی دارد می‌گوید: با اینکه ارائه آموزش‌ها برای ما هزینه‌بر است و خاموش‌کننده‌هایی که در کلاس‌ها استفاده می‌شود هزینه دارد، ما همواره آمادگی خودمان را برای برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی اعلام کرده‌ایم ولی متأسفانه باز هم شهروندان استقبال خوبی نمی‌کنند. همه آموزش‌های ما کاملاً رایگان است و افراد با مراجعه به سراهای محله و ایستگاه‌های آتش‌نشانی می‌توانند آموزش‌های ایمنی را دریافت کنند. حتی می‌توانند گروه‌های محلی تشکیل دهند و درخواست مربی کنند تا کارشناس بفرستیم و کلاس برگزار شود. متأسفانه یکی از دلایل به‌وجودآمدن خسارات مالی و جانی در حوادث مختلف، مخصوصاً آتش‌سوزی‌ها، بی‌اطلاعی افراد حاضر در این حوادث است. یکی از راه‌های مهم پیشگیری از حوادث یا کمتر کردن خسارت‌ها، آموزش نکات ایمنی است. ساکنان و کارکنان برج‌ها باید تحت‌آموزش ایمنی قرار گیرند. اینکه ساکنان یک برج بدانند بعد از شروع آتش‌سوزی در یکی از طبقات، دقیقاً باید چه کاری انجام دهند یا اینکه بدانند اگر یک حریق کوچک ایجاد شد چطور از گسترش آن جلوگیری کنند، از اهمیت زیادی برخوردار است. سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، سال‌هاست دوره‌های آموزشی را به‌نام «آتش‌نشان داوطلب» راه‌اندازی کرده است که توصیه می‌کنیم ساکنان برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه حتماً در این دوره‌ها شرکت کنند.
