غزل رضایی ثانی
خبرنگار

آزمون تیمز و پرلز یک آزمون مطالعاتی مهم در دو حوزه آموزشی است که توسط «انجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی» در سطح دنیا برگزار می‌شود؛ آزمون «تیمز» روند آموزش ریاضی و علوم در پایه‌های چهارم و هشتم را می‌سنجد و آزمون «پرلز»، پیشرفت سواد خواندن ادبی و معلوماتی دانش‌آموزان را در پایه چهارم ارزیابی می‌کند. این آزمون‌ها، به نوعی محک ارزیابی نظام‌های آموزشی در کشورها و میزان موفقیت نظام آموزش و عملکرد آن است. هدف از برگزاری این دو آزمون، مقایسه روند عملکرد نظام آموزشی کشورهای شرکت کننده در ابعاد و در طول دوره‌های مختلف است. در واقع مهم‌ترین و عمده‌ترین هدف آزمون‌ تیمز و پرلز بررسی پیشرفت ریاضیات و علوم در پایه چهارم ابتدایی و سوم راهنمایی و درک مطلب دانش‌آموزان است. تیمز هر ۴ سال یکبار و پرلز هر ۱۰ سال یکبار برگزار می‌شود. گفته می‌شود طبق نتایج آخرین آزمون‌های تیمز و پرلز، رتبه ایران چندان مطلوب نبوده است. این موضوع دست کم تلنگری است در بحث برنامه درسی و لزوم بازنگری آن.
علی لطیفی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و معاون وزیر آموزش و پرورش در گفت‌وگو با روزنامه ایران به اقدامات این سازمان برای ارتقای رتبه تیمز و پرلز اشاره کرد و گفت: به صورت کلی تمام کشورهایی که در دو مطالعه تیمز و پرلز شرکت می‌کنند، مداخله‌هایی را برای اینکه بتوانند رتبه و امتیاز خودشان را در این مطالعه ارتقا دهند در مدارس و کتاب‌های درسی پیش‌بینی می‌کنند.
لطیفی با اشاره به این موضوع که این آزمون‌های مطالعاتی یک سری نشانگرها بر سواد ریاضی و خواندن دارد، تأکید کرد: تیمز و پرلز دو نشانگر دارد که یک نشانگر ناظر به خواندن و یک نشانگر ناظر بر ریاضی است. اینکه چه اتفاقاتی در نظام آموزشی کشور باید بیفتد تا این رتبه ارتقا پیدا کند مسأله‌ای است که در جلسات اخیر ما در سازمان پژوهش مطرح شده است.
به گفته وی برنامه درسی باید در کنار محتوای درسی تغییر کند. معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: یکی از اقدامات، به اصلاحات ناظر بر برنامه درسی برمی‌گردد؛ یعنی تنها عامل مؤثر بر رتبه و امتیاز ما در تیمز و پرلز صرفاً محتوای برنامه درسی نیست، اتفاقاً بخشی از آن زمان آموزشی است. در مطالعه تیمز و پرلز نشان داده شده که ایران از جمله کشورهایی است که کمترین میزان آموزش را دارد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: به تعبیر دیگر، طبق تیمز و پرلز معلم‌ها در کشور ما کمترین زمان را در مقایسه با کشورهای دیگر برای کار با دانش‌آموزان صرف می‌کنند تا یک دانش‌آموز معنا و مفهومی را بیاموزد و یاد بگیرد. پس طبیعتاً این مسأله تأثیر‌گذار است و باید بخشی از اصلاحاتی که ما انجام می دهیم ناظر بر زمان آموزش در مدارس و بخشی ناظر بر توانمند کردن معلمان باشد.
از مداخله‌ها و اقدامات دیگر، اصلاح بخش‌هایی از کتاب‌ها و برنامه‌های درسی است. لطیفی در این باره توضیح داد: این اصلاح می‌تواند بدین گونه باشد، مثلاً درج فعالیت‌ها، تمرین‌ها و تکالیف درست به دانش‌آموزان کمک می‌کند یک فهم مناسب از آن موضوع درسی یا مسأله‌ای که باید بیاموزند داشته باشند.
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: یک سری از اصلاحات و تغییراتی که ما امسال در کتاب‌های درسی انجام دادیم ناظر بر این موضوع بوده است. البته قبلاً در کتاب‌های ریاضی، به طور مشخص متأثر از نتایج تیمز و نوع سؤالات و نوع طراحی که در تیمز هست، یک سری اصلاحات انجام شده است. حال اینکه چقدر این اصلاحات در تغییر رتبه ما در تیمز و پرلز تأثیر‌گذار باشد چیزی نیست که بتوان آن را در یک رابطه خطی اندازه گرفت، اما حداقل کاری بوده که سازمان پژوهش طبق وظیفه‌اش در این زمینه انجام داده است.

محورهای کلی کتاب‌های درسی اصلی با سایر کشورها مشابهت‌ زیادی دارد
 شاید برای افراد سؤال باشد که دروس آموزشی ما در مدارس چقدر شبیه به دروس آموزشی سایر دانش‌آموزان در کشورهای مختلف است. به زبان ساده‌تر، فرض کنید یک دانش‌آموز ۱۵ساله در کشور در کتاب‌های درسی خود دروس مشخصی را می‌خواند. حالا می‌خواهد برای ادامه تحصیل به کشور دیگری سفر کند. چقدر کتاب‌هایی که قرار است در کشور مقصد بخواند با مفاهیم درسی که تا کنون خوانده مشابهت دارد یا نزدیک است؟ درواقع موضوع آزمون‌های بین‌المللی، این سؤال را پررنگ‌تر می‌کند.
لطیفی در پاسخ به این سؤال گفت: طبق مطالعاتی که انجام شده مشابهت زیاد داریم به خصوص در دروس اصلی مثل ریاضیات، زیست و فیزیک. یکی از مدارس بین‌الملل که در ایران فعال است اخیراً کاری را به تعدادی از معلمانش سپرد تا میان کتاب‌های درسی ایرانی و خارجی تحقیق کنند. در نتیجه این تحقیق آمده است بر اساس کتاب‌های درسی آکسفورد؛ مشابهت‌ زیادی میان محورهای کلی کتاب‌های درسی ما با سایر کشورها وجود دارد. این گونه مدارک معمولاً خیلی راحت معادل‌گذاری می‌شود که یک بخش از آن به خاطر مشابهت‌های زیاد است.