پای صحبت مردم حاضر در همایش «وفاق ملی» نشستیم
دلزده از سیاست دل‌نگران ایران
مهراوه خوارزمی
روزنامه نگار
سهم مردم از «وفاق ملی» چیست؟ این پرسش ساده‌ای بود از حاضران در همایشی که معاونت راهبردی رئیس‌جمهوری پنجشنبه هفته گذشته برگزار کرد. مردمی از اقشار مختلف که خود را از اقصی‌نقاط ایران به کتابخانه ملی رسانده بودند تا نه فقط از چند و چون وفاقی آگاه شوند که مسعود پزشکیان به‌عنوان ایده اصلی دولتش معرفی کرده، بلکه از این حضور فرصتی برای بیان دغدغه‌ها و نگرانی‌ها و طرح مطالبات اغلب بحق‌شان استفاده کنند.
با این حساب قرار نبود گفت‌و‌گو در حصار دیدگاه‌های نخبگان و اندیشمندان سیاسی - اجتماعی مدعو محصور بماند. اعضای دولت در یازده پنل همایش «وفاق ملی» نه فقط پای شنیدن دیدگاه صاحب‌نظران و حلاجی مسائل کشور از سوی آنان نشستند، صدای بخشی از مردم ایران را هم بی‌واسطه شنیدند. پیش‌بینی بخش پرسش و پاسخ از سوی برگزارکنندگان همایش در پایان پنل‌های یازده‌گانه و میکروفونی که میان حاضران این بخش دست به دست می‌شد، فرصتی بود برای طرح گلایه‌ها، نگرانی‌ها و انتقادات بعضاً تندوتیزی که شاید حتی امکان مطرح شدن‌شان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز محدود بود. آنان آمده بودند بگویند از قربانی شدن منافع ملی در مسلخ منازعات بیهوده سیاسی خسته‌اند. آمده بودند بگویند وفاق برای‌شان معنایی حتی فراتر از همکاری و همسویی نهادهای حاکمیتی دارد و آن را در ساحت پذیرش تنوع عقاید و دیدگاه‌های متفاوت جست‌و‌جو می‌کنند. همین حضور فعالانه و انگیزه‌مند بود که باعث شد در گفت‌و‌گو با چند تن از شرکت‌کنندگان تصویر «وفاق» را در تار و پود کلمات‌‌شان جست‌و‌جو کنیم.
توافق برای ایران
در پایان پنل «وفاق ملی و توسعه» یکی از حضار که خود را کنشگری مدنی و بازنشسته ارتش معرفی کرد، به «ایران» گفت: «کارشناسان در این همایش حرف دل مردم را گفتند. اینکه اعتلای ایران و ملت ایران مهم‌تر از هر مسأله دیگری است و اگر قرار است توافقی صورت بگیرد، باید فقط برای ایران باشد.» او با بیان این عقیده که توافق دولت، با دیگر بخش های تأثیرگذار، ضروری است و رئیس‌جمهوری باید با حمایت رهبر انقلاب برای تحقق این توافق تلاش کند، اظهار کرد: «به هر دلیل جامعه در سال‌های اخیر عکس خواست و رویکرد این بخش از قدرت عمل کرده است و کاهش مشارکت در انتخابات نتیجه همین مواجهه است.» این کنشگر مدنی در عین حال سخنانش را این‌گونه تکمیل کرد که «انتخاب آقای پزشکیان شور ایجاد کرد. شاید اگر ایشان نبودند، مشارکت حتی زیر 20 درصد بود. همین همایش و تشویق‌ها و دست‌زدن‌های جمعیت حاضر به معنی آن است که دیدگاه‌های جامعه انتقال داده می‌شود. با این حال اگر وفاق واقعی اتفاق نیفتد، هیچ کاری پیش نمی‌رود و این شور هم به هدر خواهد رفت و ممکن است این فرصت تکرار نشود.»
وفاق بین ملت و حاکمیت
«ما آمدیم بشنویم و ببینیم چه اتفاقی می‌افتد و بالاخره سازوکار وفاق چیست.» این را آقای حمیدی از فعالان رسانه‌ای استان خوزستان گفت که صبح پنجشنبه خودش را با پروازی از اهواز به تهران رسانده بود. او با بیان اینکه «یک برداشت از وفاق حل تعارضات است و اما وفاق مهم‌تر و کارسازتر باید بین اقشار مختلف ملت و حاکمیت شکل بگیرد»، به «ایران» گفت: «باید ببینیم اعتماد 50 درصد به بالای غایبین انتخابات را چگونه می‌خواهند جلب کنند. هدف باید وفاق با مردم در موضوعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی باشد و به هرحال این نشست‌ها مفید است و راه را باز خواهند کرد.» این فعال رسانه‌ای اگر چه معتقد است دولتی که تنها 5 ماه از روی‌کار آمدن آن گذشته و گفتمان جدیدی را مطرح کرده، اگر بتواند در وهله اول آن را تفهیم کند، قدم مثبتی برداشته است، اما ادامه داد: «با این حال اینکه در معنی و تفسیر کلمه وفاق متوقف شویم تا جایی که احساس کنیم تعریف روشنی از آن وجود ندارد، اتفاق خوبی نیست. عده‌ای گمان می‌کنند وفاق برای مردم یعنی توافق آقایان قالیباف و پزشکیان، اما وفاقی که مردم انتظار دارند، چیزی فراتر از آن است که باید نهادینه و تئوریزه شود و ما هنوز ابتدای راه هستیم.»
راه‌حل یک روان‌درمانگر
برای جامعه
سیامک غلامی، روان‌درمانگر از زاویه دیگری به ضرورت وفاق حاکمیت و مردم پرداخت و با اشاره به خشم ناشی از نادیده گرفته شدن در جامعه که منجر به مقصریابی و متهم کردن دیگری می‌شود، گفت: «وقتی همدیگر را قبول نداشته باشیم، سر یک میز نمی‌نشینیم. حال آنکه ما باید همچون اعضای یک خانواده، منافع مشترک و توافق مشترک تعریف کنیم. امروز افراد جامعه احساس می‌کنند نادیده گرفته شده‌اند. صدای مردم از طیف‌های مختلف باید شنیده شود. این امر نیازمند یک میانجی بی‌طرف است که به گفت‌و‌گو شکل بدهد. این گفت‌و‌گوها می‌تواند در گروه‌های پایین‌تر جامعه شکل بگیرد. به عقیده من، سیاسیون هم باید روان‌درمانی کنند تا برخی باورها را که دائماً به طیف خود منتقل می‌کنند، در بوته نقد و بازنگری بگذارند.»
جای خالی مخالفان
همایش وفاق در پنل‌های کارشناسی از حضور برخی چهره‌های اصولگرا همچون مصطفی زمانیان رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک در دوران ریاست‌جمهوری آیت‌الله رئیسی، پرویز امینی و سعید آجرلو میزبانی می‌کرد و تنوعی از دیدگاه‌های مختلف در میان حاضران همایش هویدا بود، با این حال جای خالی مخالفان جدی و جریان رقیب دولت در آن هویدا بود. نکته‌ای که خمیسی از مدرسان دانشگاهی شرکت‌کننده در پاسخ به پرسش «ایران» آن را برجسته کرد و گفت: «طیف فکری شرکت‌کننده‌ها یکدست است، یعنی غالباً مخالفی نیست. ما که نمی‌خواهیم با خودمان وفاق کنیم! اینکه آن طرف داستان غایب است، اتفاق خوبی نیست. آقای پزشکیان فکر می‌کنند وفاق اولویت جامعه ایران است، اما ممکن است اولویت طرف مقابل این نباشد. بنابراین ابتدا باید سر این مسأله به توافق برسیم و در مرحله بعد آن را چکش‌کاری کنیم.»
نگاه یک زن به همایش وفاق
یکی از زنان شرکت‌کننده هم که تا حدودی به نحوه برگزاری همایش و برگزاری همزمان سه پنل در سه سالن مختلف در یک بازه زمانی معترض بود، با طرح همین انتقاد، گفت: «شاید بهتر بود دولتمردان برای شنیدن صداهای مختلف از شبکه‌های اجتماعی گفت‌و‌گومحوری مانند «کلاب‌هاوس» استفاده می‌کردند. در این صورت بحث و گفت‌و‌گو بدون هیچ محدودیت فضا با حضور هزاران ایرانی از جریان‌های مختلف شکل می‌گرفت و این قابلیت هم وجود داشت که گفت‌و‌گوها ادامه پیدا کند و محدود به یک‌روز نباشد.»
وفاق تنها راه ایران است
محمد، دانشجوی ژنتیک و نماینده بسیج دانشجویی دانشگاه شاهد هم که با یکی دیگر از اعضای این تشکل دانشجویی در همایش وفاق ملی شرکت کرده بود، با گفتن اینکه «به پزشکیان رأی دادم چون به تشخیص من گفتمان او در شرایط کنونی کشور، منطقی‌تر بود»، بحث را این‌گونه پایان داد: «احساس می‌کنم چالش اصلی وفاق سیاسی است. در جامعه ما احزاب سیاسی که در ساختار حاکمیتی سهم دارند، توافق لازم را ندارند و بیشتر سلیقه‌ای عمل می‌کنند. می‌دانم اینکه به جای حذف یکدیگر توافق کنند، سخت است، اما این تنها راهی است که ایران را از شرایط کنونی به سلامت عبور می‌دهد و یقیناً برای جامعه کارسازتر است.»
