همزمان با سفر وزیر خارجه عمان به ایران مطرح شد
تمایل «منامه» و «امان» برای ازسرگیری رابطه با تهران
تهران در روزهای اخیر میزبان مقام‌های بلندپایه از کشورهای دور و نزدیک منطقه و دیگر نقاط جهان بوده است که برای ابراز همدردی با شهادت رئیس‌جمهور و وزیر فقید امور خارجه به ایران سفر کرده‌اند. بهبود روابط منطقه‌ای و به‌طور ویژه تنش‌زدایی از رابطه ایران و کشورهای عربی منطقه خلیج‌فارس در دولت سیزدهم سبب از سر‌گیری روابط با کشورهایی همچون عربستان سعودی، کویت و مصر شد و حتی مقام‌های بلندپایه کشورهایی همچون بحرین را با وجود قطع رابطه رسمی برای حضور در مراسم وداع با شهدای والامقام ایرانی به تهران کشاند.
در همین چهارچوب، روز گذشته علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه، میزبان «بدر بن حمد البوسعیدی» وزیر خارجه عمان بود که برای تسلیت و همدردی با ملت ایران و ادامه رایزنی‌ها بین دو کشور به تهران سفر کرده بود. این مقام عمانی در نشست خبری مشترک با باقری روابط تهران و مسقط را رو به رشد خواند و تصریح کرد در جریان این سفر پیرامون پرونده‌های فی‌مابین و همچنین موضوع فلسطین و دیگر مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی گفتوگو کرده است. باقری هم در جریان این نشست خبری بر تداوم رویکرد ایران مبنی بر مسیر تحکیم پیوندهای دوستی، برادری و ارتقای همکاری‌های چندجانبه با همسایگان تأکید و تصریح کرد: اراده کشور بر این هدف مهم متمرکز شده است که هیچ گسستی در پیوند دوستانه با همسایگان وجود نداشته باشد و حرکت در مسیر منطقه امن با همکاری همه کشورهای منطقه دنبال شود.
این پیام ایران پس از واقعه شهادت مقام‌های عالی‌رتبه کشور مبنی بر اینکه خللی در رویکرد مبتنی بر تقویت مناسبات همسایگی و منطقه‌ای روی نخواهد داد، پس از آن بود که سید ابراهیم رئیسی در دوره کوتاه مسئولیت خود توسعه روابط با قریب به اتفاق کشورهای عربی منطقه و تبدیل آنها به متحدان نزدیک را در دستور کار قرار داد و نقش اثرگذاری برای نیل به این هدف ایفا کرد.
رفع سوءتفاهمات
تأکید بر سیاست خارجی مبتنی بر ترمیم و توسعه رابطه با همسایگان و قدرت‌های متحد منطقه‌ای در مقابل انگاره دولت پیشین که بر پیش راندن رابطه با غرب متمرکز شده بود، ایران را در دوره ریاست جمهوری رئیسی به کشوری فعال و اثرگذار در روابط و پیمان‌های همکاری مهم منطقه‌ای تبدیل کرد. این سخن چند روز پیش «حمد بن عیسی آل خلیفه»، پادشاه بحرین در جریان دیدار با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه در مسکو که بر ضرورت عادی‌سازی رابطه با ایران تأکید می‌کرد، در روند آشکارشدن سیاست منطقه‌ای سازنده دولت سیزدهم معنادار می‌شود.
این در حالی بود که وزیر خارجه بحرین با وجود متوقف بودن رابطه تهران و «منامه» برای همدردی با شهادت رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه به تهران سفر کرد و اراده کشورش مبنی بر ازسرگیری رابطه با ایران را به منصه ظهور رساند. بحرین بعد از قطع روابط ریاض و تهران در نیمه دهه گذشته، روابط خود با ایران را متوقف کرده بود.
این سفر و سخن اما از سوی ایران بی‌پاسخ نماند. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته به نشانه‌های مثبت ارسالی «منامه» برای نزدیک شدن به تهران واکنش نشان داد و با بیان اینکه اظهارات پادشاه بحرین را شنیدیم و مورد اهتمام قرار خواهیم داد و از ارسال پیام تسلیت و ابراز همدردی پادشاه این کشور و حضور وزیر خارجه آن در مراسم بزرگداشت شهدای خدمت تشکر و قدردانی می‌کنیم، افزود: از ثمرات سیاست راهبردی همسایه‌محور دولت سیزدهم که مورد تأکید رئیس‌جمهور شهید بود، رفع سوءتفاهمات و تقویت روابط با همسایگان و به‌خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس بود.
گفتوگوهای ایرانی- اردنی
«حسین بن عبدالله دوم»، ولیعهد اردن نیز در رویکردی مشابه بر خواسته این کشور مبنی بر کاهش تنش و ایجاد رابطه سازنده با ایران بر اساس اصل حسن‌همجواری تأکید کرد. او در گفتوگو با شبکه سعودی «العربیه» با اشاره به اهمیت گفتوگوهای ایرانی- اردنی، تمایل اردن به برقراری رابطه با ایران و نتیجه‌بخشی گفتوگوهای احتمالی را آشکار کرد.
پرونده روابط میان ایران و اردن در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مسکوت مانده بود تا در دولت سیزدهم و به سبب نگاه ویژه به ظرفیت‌های منطقه‌ای بار دیگر گشوده شد و در دستور کار جدی قرار گرفت. نخستین سیگنال قابل توجه ارسال شده از سوی اردن، مخالفت این دولت با ایجاد ائتلافی نظامی-سیاسی علیه ایران در منطقه بود. «ملک عبدالله» پادشاه اردن در سال 1401 و در آخرین نشستی که با «جو بایدن»، رئیس جمهور ایالات متحده در واشنگتن داشت، گفت که «هیچ توافق یا تشکیل گروهی بدون در نظر گرفتن ایران و مشارکت آن امکان‌پذیر نیست»؛ این سخن در حالی بود که او پیش‌تر در مصاحبه با شبکه امریکایی «سی‌ان‌بی‌سی» از مشارکت در ناتوی عربی برای ایجاد ثبات در منطقه استقبال کرده بود. اما در پی وقوع جنگ 7 اکتبر در سرزمین‌های اشغالی و در شرایطی که نگاه کشورهای منطقه به رویکرد نظامی تل‌آویو در باریکه غزه به دیدگاه تهران برای حل این مناقشه تاریخی همسویی بیشتری داشت، ناظران عربی تأکید کردند که با بازگشایی رابطه تهران و ریاض، ضرورت دارد سفارت اردن در ایران پس از 7 سال قطع رابطه، کار خود را از سر گیرد. به نظر می‌رسد سخن اخیر ولیعهد اردن درباره گفتوگوهای ایرانی- اردنی اشاره به این مهم و تلاش برای ترمیم رابطه «امان» با تهران دارد.
پیام‌ها و نشانه‌های مثبت کشورهای عربی که پیش‌تر مبنای رابطه خود با تهران را در صف‌آرایی تقابل‌جویانه تعریف کرده بودند، در پی وقوع عملیات «وعده صادق» و تحول در معادلات بازدارندگی قدرت در صحنه خاورمیانه قابل ارزیابی است؛ جایی که ایران با پاسخ تلافی‌جویانه در صحنه میدان به تل‌آویو علاوه بر نمایان ساختن قدرت نظامی خود، این مهم را اثبات کرد که دامنه تأمین امنیت خود را تا هزاران کیلومتر دورتر از جغرافیای سرزمینی تعریف کرده و برای تأمین امنیت خود تنها به محیط پیرامونی و رویکرد دیپلماتیک اکتفا نکرده است.
حال ایران به پشتوانه قدرت نظامی خود، ایده همکاری درون‌منطقه‌ای را روی میز همه کشورهای منطقه گذاشته و تقلاهای بیهوده برای جلوگیری از این روند از طریق مداخلات بازیگران غربی را با ظهور همین قدرت به شکست کشانده است.