مراسم رونمایی از کتاب «اخگر به گریبان» با حضور چهره‌های سیاسی ایرانی و عرب برگزار شد
تاریخ شفاهی فلسطین به روایت منیر شفیق
ما اعضای جنبش فتح، چپ‌گرا و سکولار بودیم، وقتی شنیدیم که امام خمینی(ره)، امریکا را شیطان بزرگ و اسرائیل را یک غده سرطانی خواندند، در جمع خودمان گفتیم که این بهترین تعبیر درباره امریکا و اسرائیل است. بر همین اساس تصمیم به جدایی راه‌مان از اندیشه غربی و سکولار گرفتیم انقلاب اسلامی نشان داد که اسلام می‌تواند مبنای تغییر و تحول باشد
مراسمی برای تکریم استاد شفیق و ادای دین به مردم غزه
کتاب «اخگر به گریبان» یکی از آثار منتشر شده به همت مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران است که مراسم رونمایی از آن در حضور جمعی از متفکران و اهالی سیاست ایرانی و عرب برگزار شد. احسان صالحی، سرپرست مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران در ابتدای مراسم ضمن خیرمقدم به حاضران گفت: «مراسمی را که برای تکریم استاد منیر شفیق برگزار شده به نوعی می‌توان تکریم فلسطین و ادای دین به مردم غزه دانست. استاد شفیق تاریخ زنده فلسطین است؛ چرا که از ابتدای طفولیت، روند اشغال سرزمین خود را به چشم دیده و ان‌شاءالله به‌زودی پیروزی فلسطین را نیز خواهد دید. استاد شفیق وظیفه خود را در انجام مبارزات و همچنین بیان مبارزات خود که انگیزه بخش جهان اسلام است به فلسطین ادا کرده است.»
در ادامه حسین جابری انصاری، کارشناس مطالعات خاورمیانه و دیپلمات اسبق که ترجمه کتاب «اخگر به گریبان» را به عهده داشته در پاسخ به این سؤال که چه انگیزه‌ای او را به ترجمه خاطرات منیر شفیق علاقه‌مند ساخته گفت: «از اینکه استاد شفیق در جمع‌مان حضور دارند بسیار خوشحال و مفتخر هستم. باید تأکید کنم که «اخگر به گریبان» را نمی‌توان صرفاً یک کتاب خاطره‌نگاری دانست چراکه خاطرات و تأملات استاد شفیق، چکیده‌ای از تفکرات و مبارزات ایشان را طی دهه‌های متمادی شامل می‌شود. همه آنهایی که منیر شفیق را می‌شناسند می‌دانند که او به لحاظ مقاطع مختلف و شرایطی که در زندگی‌اش طی کرده، زندگی منحصر به فردی دارد.»
به گفته جابری انصاری، از دریچه اندیشه‌های سیاسی، شاهد سه جریان اصلی در منطقه هستیم؛ جریان‌های اسلامی، ملی‌گرا و همچنین چپ‌گرایان. مترجم کتاب «اخگر به گریبان» ادامه داد: «از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد استاد شفیق این است که وی هر سه جریان را تجربه کرده، آنچنان که تأکید می‌کنم او فقط به سراغ مطالعه‌شان نرفته، بلکه در ایستگاه‌های مختلف زندگی‌اش از آنها گذر کرده است. نکته مهم دیگری که در زندگی این مبارز و مجاهد فلسطینی پررنگ دیده می‌شود، توجه خاصی است که همواره به مسأله فلسطین داشته. این در حالی است که اغلب افراد با تحول در مسیر فکری‌شان، مسأله و دغدغه‌شان هم عوض می‌شود. اما درباره استاد شفیق این‌گونه نبوده و به سوی وادی دیگری نرفته است. او با تحولات فکری و سیاسی مختلفی که در گذر از ادوار زندگی‌اش با آنها روبه‌رو شده همچون یک رودخانه که در نهایت به دریا می‌پیوندد، او هم به فلسطین به عنوان اصلی‌ترین مسأله زندگی‌اش نگاه کرده و وفادار بوده است.»
اثر خواندنی برای شناخت فلسطین و اسرائیل
آن‌طور که جابری انصاری در این مراسم تأکید کرد، استاد شفیق در گذر از فراز و نشیب‌های متعدد زندگی شخصی و سیاسی‌اش، ضمن تحولاتی که در مقاطع مختلف از نظر فکری در او ایجاد شده، توانسته هم به مسأله اصلی زندگی‌اش پایبند بماند و هم اینکه به درک خوبی از احوال زمانه‌اش دست یابد. او ادامه داد: «کار اصلی من ترجمه نیست اما به سبب تجربه بیش از سه دهه فعالیت در وزارت امور خارجه استاد شفیق را از قبل می‌شناختم و اغراق نیست اگر بگویم که ایشان در قلب من جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. هرچند که این علاقه وافر تنها دلیلی نبوده که سبب ترجمه خاطرات وی شده، مسأله مهم‌تر آن است که علاقه‌مندان با مطالعه کتاب «اخگر به گریبان» به شناخت خوبی از فلسطین، اسرائیل و همچنین آنچه منطقه ما طی دهه‌ها تجربه کرده دست پیدا خواهند کرد. از سوی دیگر درباره چگونگی مواجهه جریان‌های اصلی جهانی با موارد یاد شده را نیز خواهند خواند.»
به گفته این سیاستمدار و دیپلمات کشورمان، کتاب «اخگر به گریبان» با بیان خاطراتی از تولد و سال‌های کودکی نگارنده آن آغاز شده و در کنار ذکر موارد یاد شده، تصویرسازی زیبا و شگرفی نیز از «قطمون»، زادگاه منیر شفیق پیش روی خوانندگان می‌گذارد. جابری انصاری با اشاره به دیگر وجوهی که سبب ارزشمندی هرچه بیشتر کتاب «اخگر به گریبان» شده گفت: «او با چینش هنرمندانه کلمات در کنار یکدیگر، از چگونگی شکل‌گیری نخستین فعالیت‌های صهیونیست‌ها در اشغال فلسطین نوشته است. شفیق در کنار شرح محیط زندگی و خانواده‌ای که در آن متولد و تربیت شده، درباره نخستین برخورد خود با شهید عبدالقادر الحسینی هم نوشته است. شرح نخستین آوارگی و سفر به اردن، برگشت دوباره به قدس، حدود یک دهه زندانی شدن در اردن که کسب تجربه زیادی را برای او به دنبال داشت، خروج از فلسطین به سمت سوریه و مواردی از این دست نکاتی هستند که به بیان استاد شفیق در این کتاب می‌خوانید.»
پایبندی مثال زدنی شفیق به اصول اخلاقی
جابری انصاری، یکی دیگر از ویژگی‌های شخصیتی نگارنده کتاب «اخگر به گریبان» را احترامی عنوان کرد که شفیق، نسبت به گروه‌های فکری و سیاسی‌ای که در برهه‌های مختلف به آنها پیوسته نگه داشته است. او در همین رابطه نیز گفت: «او هرجایی که رفته و با هرگروهی که همراه شده، حتی بعد از ترک آنان نیز دست به افشا کردن مسائلی که جزو اسرارشان بوده نزده است. به عنوان نمونه وی در دوره‌ای به عضویت حزب کمونیست فلسطین درمی‌آید، با وجود این حتی وقتی به سمت ناسیونالیست عربی می‌رود و بعدتر هم که در خلال حضور در یک حلقه فکری، به سوی جریان انقلاب اسلامی ایران گرایش پیدا می‌کند دست به ناگفته‌های احزاب و گروه‌های قبلی نمی‌زند. این در شرایطی است که دوستان سابق چپ‌گرای استاد شفیق، وی را با تندترین ناسزاها و بدترین تهمت‌ها مورد حمله قرار می‌دهند اما او هرگز از اطلاعات خود درباره آنان استفاده نمی‌کند. پایبندی استاد شفیق به این سلوک اخلاقی، ویژگی منحصر به فردی در مقایسه وی با دیگران است که باید به آن احترام گذاشت.»
جابری انصاری، از عباس خامه‌یار، کارشناس مسائل خاورمیانه به عنوان فردی که واسطه ترجمه کتاب «اخگر به گریبان» شده نیز قدردانی کرده و گفت: «وقتی در تماسی تلفنی با عباس خامه‌یار، پیشنهاد ترجمه این کتاب را شنیدم، بی‌هیچ تأملی آن را پذیرفتم چرا که می‌دانستم کتابی که به قلم چنین شخصیت ارزشمندی تألیف شده، اثری خواندنی و بسیار مهم است. افکار و زندگی منیر شفیق را از حدود چهل سال قبل دنبال کرده و افتخار ربع قرنی دوستی با او را نیز داشتم که اینها سبب قبول ترجمه این کتاب و نزدیک به 6 ماه تمرکز جدی برای به سرانجام رساندن بازگردان به فارسی خاطرات استاد شفیق شد. ترجمه این کتاب آنقدر برای من ارزشمند است که بی‌اغراق آن را می‌توانم مهم‌ترین کاری بدانم که در همه زندگی‌ام انجام داده‌ام و البته ادای دین کوچکی به مسأله فلسطین.»
پیرو خط فکری امام خمینی(ره) و یار صدیق انقلاب
بخش دیگری از این مراسم با گفته‌های عباس خامه‌یار همراه شد؛ رایزن فرهنگی اسبق ایران در لبنان درباره حضور خود در این جمع گفت: «اتفاق عجیبی است که امروز در این جمع هستم. زمانی که در بیروت بودم، استاد شفیق به رایزنی ایران آمد و کتاب خاطراتش را هدیه کرد. اسم آقای جابری انصاری که برای ترجمه کتاب به میان آمد، استاد استقبال کردند و همان‌جا بنای ترجمه خاطرات ایشان به فارسی گذاشته شد. با سخنانی که درباره چرایی برتری استاد شفیق مطرح شد موافق هستم، ایشان در همه مراحل زندگی خود، از کودکی تا روزگار امروز، همواره برتری‌های قابل توجهی در مقایسه با دیگران داشته است. این برتری در همه زمینه‌ها، به‌خصوص در رابطه با اعتدالی که همواره از ایشان شاهد بوده‌ایم، بارز است. نکته قابل توجه دیگر این است که منیر شفیق، از همان بحبوحه وقوع انقلاب تا امروز از یاران صدیق انقلاب بوده، آن هم بی‌هیچ توجهی به حواشی. استاد شفیق هم پیرو راستین خط امام خمینی(ره) بوده و هم از یاران امین انقلاب به شمار می‌آید.»
یوسف شقره، رئیس اتحادیه نویسندگان الجزایر با ابراز خرسندی از حضور در مراسم رونمایی از کتاب «اخگر به گریبان» گفت: «ای کاش زودتر این کتاب را خوانده بودم، هرچند همین که حالا در این جمع و در خدمت استاد شفیق هستم برای من بسیار ارزشمند است. برپایی چنین مراسمی و تکریم نویسنده و مترجم این کتاب اهمیت بسیاری دارد، چرا که نوشته استاد شفیق، نه‌تنها کتاب ارزشمندی برای کتابخانه‌های منطقه به شمار می‌آید، بلکه در عرصه جهانی هم وجود آن در کتابخانه‌ها بسیار مهم است.»
مبارز بزرگ فلسطینی و مجاهد نامدار مسلمان
طراد حماده، وزیر اسبق کار لبنان و نایب‌رئیس جایزه فلسطین از دیگر حاضران در این مراسم بود که گفت: «استاد شفیق، مبارز بزرگ فلسطینی و مجاهدی مسلمان است که حضور در مراسم تکریم وی را افتخار بزرگی برای خود می‌دانم. از اواسط دهه هفتاد میلادی با هدایت ایشان فعالیت‌های زیادی انجام دادیم و در گذر سال‌های بسیار از محضر ایشان بهره بسیاری برده‌ام. آرزوی مشترک من و اغلب افرادی که طی گذر سال‌ها با ایشان همکاری کرده‌‌ایم؛ این بود که استاد شفیق دست به تألیف خاطرات خود بزند، چرا که این کتاب را می‌توان یک سند تاریخی بزرگ و مهم نیز دانست. این باعث افتخار ما برگزارکنندگان جایزه فلسطین است که کتاب «اخگر به گریبان» موفق به کسب دو جایزه از این رویداد فرهنگی شده است.»
محمد حورانی از مؤسسان جایزه جهانی فلسطین که ریاست اتحادیه نویسندگان عرب را برعهده دارد، ضمن قدردانی از مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران بابت انتشار این کتاب گفت: «وقتی سخن از سال‌ها فعالیت استاد شفیق به میان می‌آید، بحث فقط صحبت درباره یک اندیشمند و متفکر سیاسی نیست، چرا که مطالعه این کتاب را از نظر افکار و زندگی سیاسی وی می‌توان در حکم یک دانشگاه دانست. استاد شفیق بی‌اغراق یک منظومه اخلاقی قابل اقتدا برای عموم مردم، به‌خصوص افرادی است که خواهان گام نهادن به عرصه سیاست هستند. همان‌طور که در جلسه امروز نیز عنوان شد، ایشان با وجود تحولات مختلفی که طی گذر سال‌های زندگی خود پشت سر گذاشته، همواره به مسأله فلسطین به عنوان دغدغه اصلی‌‌اش وفادار مانده است. ویژگی‌هایی که از استاد شفیق سراغ داریم و انتشار چنین کتابی سبب افزایش اعتماد به کتاب‌هایی از این دست می‌شود.»
حکایتی از سال‌ها مبارزه یک مجاهد
بدیع صقور، ادیب و عضو شورای‌عالی فلسطین با تأکید بر اینکه زندگی در زمانه بزرگمردی همچون منیر شفیق که تحمل سال‌ها حبس هم صدای او را خاموش نکرده، گفت: «استاد شفیق اندیشمند و مبارز بزرگی است و از همین بابت نیز در چنین زمان کوتاهی نمی‌توان آن‌طور که باید و شاید درباره ایشان صحبت کرد. در این جمع از استاد شفیق بابت همه تولیدات فکری و سیاسی‌اش و از مترجم کتاب هم به خاطر ترجمه فارسی این کتاب قدردانی می‌کنم.»
میثم نیلی، رئیس شورای سیاستگذاری جایزه جهانی فلسطین با تأکید بر اینکه امیدوار است برپایی این جلسه رونمایی، آغازگر حرکتی طوفانی در صحبت از فلسطین شود، گفت: «اینکه کتاب استاد شفیق موفق به کسب جوایزی در جایزه جهانی فلسطین شده، افتخار بزرگی برای برگزارکنندگان این رویداد فرهنگی محسوب می‌شود. کتاب استاد شفیق، حکایتی از سال‌ها فعالیت یک مبارز اخلاق‌مدار است. طی گذر سال‌ها، در مبارزه با نظام سلطه و رژیم اسرائیل، شاهد فعالیت مبارزان بسیاری بوده‌ایم؛ افرادی که دست به اقداماتی زدند اما در راه خود پایداری نکرده و پایمرد نبودند. در چنین شرایطی آنچه که در خصوص زندگی منیر شفیق در این کتاب آمده، گویای این است که وی را می‌توان نماد استقامت در مسیر دستیابی به حق و جدیت در پایمردی دانست. امیدوارم شاهد تداوم فعالیت‌های مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران در این زمینه باشیم.
مبارزه با سازش هدف اصلی منیر شفیق و یارانش
حجت‌الاسلام شیخ محمدمهدی تسخیری نیز از حاضران در این مراسم بود، او طی سخنانی از حضور استاد شفیق در این جلسه قدردانی کرد و گفت: «با توجه به شرایط جسمی استاد، از اینکه در این آیین رونمایی شرکت کرده‌اند تعجب کرده و از سویی بسیار خوشحال شدم. همین مسأله گویای این است که وی یک مجاهد است. از آقای جابری انصاری نیز بابت ترجمه فارسی این کتاب تشکر می‌کنم، چرا که اثر ارزشمندی را در اختیار علاقه‌مندان گذاشته‌اند.»
بخش پایانی این مراسم با صحبت‌های منیر شفیق، نویسنده کتاب «اخگر به گریبان» همراه شد، او با اشاره به سال‌های دور جوانی‌اش و چگونگی شکل‌گیری گروهی چند نفره از میان جنبش فتح، گفت: «بعد از سال ۱۹۷۰ و همچنین سپتامبر سیاه در اردن، من و چند نفر از همفکران‌مان تصمیم به راه‌اندازی یک حلقه سیاسی در درون جنبش فتح گرفتیم. بنا شد در این حلقه اسم و عنوان کسی پر رنگ نشود تا همه تمرکز‌مان را بر تحقق هدف اصلی که مبارزه با فکر سازش بود، بگذاریم. از همان ابتدا روی چند اصل توافق کردیم، اول اینکه حتی از یک وجب خاک فلسطین چشم‌پوشی نکنیم و از سویی کارمان را بر اساس اقدام و نقد سازنده پیش ببریم. نکته مهم دیگری که بر آن تأکید داشتیم این بود که خودپسندی در کارمان نباشد که تصمیم بسیار مهمی در مسیر پیشبرد اهداف‌مان محسوب می‌شد.»
تصمیم‌گیری برای نقد سازنده جنبش فتح
این اندیشمند و استراتژیست سرشناس فلسطینی ادامه داد: «رهبری گروه را به عهده شهید ابوحسن، یکی از جمع خودمان گذاشتیم، قرار گذاشتیم که بدون برخورداری از سازمان و رهبری علنی، حرکتی که بنای آغاز آن را داشتیم ادامه دهیم؛ من هم به دلیل آن‌که نویسنده بودم، انتشار مکتوبات جمع‌مان را به نام خود قبول کردم. هرچند که همه آن جمع شهید شده‌اند و فقط من زنده مانده‌ام؛ شاید به این دلیل که اجازه حضور در مبارزات میدانی را نداشتم.»
شفیق بخش دیگری از گفته‌های خود را به صحبت درباره امام خمینی(ره) اختصاص داد و گفت: « ما اعضای جنبش فتح، چپ‌گرا و سکولار بودیم، وقتی شنیدیم که ایشان، امریکا را شیطان بزرگ و اسرائیل را یک غده سرطانی خوانده، در جمع خودمان از این گفتیم که این بهترین تعبیر درباره امریکا و اسرائیل است و آن را بهتر از تعریفی که مارکسیست‌ها از امریکا ارائه داده بودند و آن را در رأس امپریالیست‌ها خوانده بود، یافتیم. بر همین اساس نیز تصمیم به جدایی راه‌مان از اندیشه غربی و سکولاریسمی گرفتیم. انقلاب اسلامی نشان داد که اسلام می‌تواند مبنای تغییر و تحول باشد و از همین مدخل به بررسی انتقادی با غرب پرداختیم و این سؤال را طرح کردیم که بحث نوگرایی و عقلانیت را باید به شکل قاره‌ای دید تا در ابعاد منطقه‌ای.»
گفتنی است که در پایان این مراسم از کتاب «اخگر به گریبان» در حضور منیر شفیق نویسنده کتاب رونمایی شد. این کتاب که آن را اثری مهم در عرصه تاریخ شفاهی و درباره فلسطین می‌دانند چندی قبل نیز موفق به کسب عنوان برنده ویژه از دوره اول جایزه جهانی ادبیات فلسطین شده است.