مقایسه روزنامه ایران از نسل جدید با نسل دهه شصت:
تفاوت نسل امروز با نسل گذشته از تلقین تا واقعیت
غزل رضایی ثانی
خبرنگار
حسین تاریخی، دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان در گفت‌وگو با «ایران» درباره تفاوت‌های بین نسلی، تحقیقاتی که آموزش و پرورش در این زمینه انجام داده است و اینکه نسل امروز چه تفاوتی با نسل‌های قبل دارد، گفت: در بحث دانش‌آموزان دهه هشتادی، من قائل به این هستم که این نسل با نسل‌های قبلی از حیث شور و هیجان نوجوانی تفاوت معناداری ندارد. همه ما دانش‌آموز بوده‌ایم و شاید اگر مقایسه کنیم، واکنش دانش‌آموزان نسل‌های قبل، برای مثال در مواجهه با حوادث سیاسی، شاید شدیدتر و تندتر بوده است، خصوصاً اینکه زمانی دانش‌آموزان ۱۵ ساله هم حق رأی داشتند. من شخصاً دعواهای سیاسی در مدارس و واکنش نوجوانان آن زمان به حوادث سیاسی را به خاطر دارم.
تاریخی، با بیان اینکه دسترسی نسل امروز نسبت به نسل گذشته به اخبار و اطلاعات بیشتر است، گفت: آنچه که نسل امروز را از نسل‌های گذشته متمایز می‌کند، مشخصاً سطح بالای دسترسی آنهاست؛ دسترسی‌هایی که این نسل اکنون در اختیار دارد و همچنین امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری که به طور روزمره استفاده می‌کند، قابل مقایسه با نسل‌های گذشته نیست.
وی با بیان اینکه وقتی دسترسی‌ها زیاد می‌شود، اطلاعات افراد زیادتر و افق دید آنان گسترده‌تر می‌شود، گفت: نسل ما فکرش را هم نمی‌کرد در چند ثانیه بتوان از اوضاع و احوال هموطنان خوزستانی یا تبریزی خودمان باخبر شویم. آگاهی از حال آشنایان و دوستانمان که دور از ما بودند، یا از طریق نامه بود که چند روز طول می‌کشید تا به دستمان برسد یا از طریق تلفن که گاه باید برای ارتباط تلفنی به تلفنخانه می‌رفتیم.
نسل جدید محدودیت انتخاب ندارد
تاریخی، با تأکید بر اینکه دامنه اطلاعات نوجوانان امروز وسیع است، گفت: نسل ما را می‌توانستند کانالیزه کنند که چه اطلاعاتی در اختیار نوجوان قرار بگیرد یا چه اطلاعاتی به دستش نرسد؛ اما نسل نوجوان امروز، مختار به انتخاب است که چه اطلاعاتی را دریافت کند یا چه اطلاعاتی را نپذیرد. امروز، نوجوان خودش انتخاب می‌کند که مسیر علمی را طی کند یا دنباله‌روی یک مسیر سیاسی باشد. او انتخاب می‌کند چه نوع خبری بخواند. این نسل مانند نسل ما محدودیت انتخاب ندارد، حق انتخاب دارد و اینکه این حق انتخاب موجب شده است که جسارت پیدا کند. جسارتش هم بابت این است که در سبد انتخاب‌هایش تنوع زیادی می‌بیند.
موضوع، شکاف نسلی نیست، تفاوت در انتخاب‌هاست
به گفته دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان؛ قدرت تصمیم‌گیری در نوجوانان نسل حاضر بیشتر است و فاصله این تحولات با نسل‌های قبلی به لحاظ نسلی بسیار کم شده است. وی در این باره تأکید کرد: دهه شصتی‌ها با دهه نودی‌ها، سی سال بیشتر اختلاف سنی ندارند اما تصویری که این دو نسل از زندگی و مدرسه در ذهن خود دارند، اصلاً قابل مقایسه با هم نیست. این واقعیت متفاوت و در نتیجه تفاوت دیدگاه این دو نسل، موجب شده است که برخی افراد از شکاف نسلی حرف بزنند. در صورتی که من معتقدم اینگونه نیست. این نسل به واسطه دسترسی‌هایی که پیدا کرده است، متفاوت انتخاب می‌کند. این نسل از امکاناتی برخوردار شده که سرعت تغییرات در آنها بیشتر و جدی‌تر شده و به نظرم سرعت بروز هر چیزی در این نسل از نسل‌های قبلی تندتر و سریع‌تر بوده است. همچنین اگر به من بگویند که آیا این نسل به مبانی انقلاب پایبند است یا نسل‌های قبل، من بدون لکنت می‌گویم که این نسل بیشتر پای کار انقلاب است.
نسل امروز تافته جدا بافته نیست
«نسل جوان امروز توانسته زمان را برای خود کوتاه کند.» تاریخی، با اشاره به این نکته، توضیح داد: بسیاری از تجاربی که نسل‌های قبل در دهه ۴۰ زندگی خود کسب می‌کردند، این نسل در سنین نوجوانی خود کسب می‌کند. از این نظر، این نسل توانسته زمان را برای خود کوتاه کند اما برچسب دهه هشتادی زدن به این نسل با تصور اینکه تفاوت‌های زیادی در شخصیت این نسل با نسل قبل وجود دارد، درست نیست.
تاریخی خاطرنشان کرد: برخی اینگونه تلقی می‌کنند که نسل امروز، تافته جدا بافته‌ای از اجتماع است و وقتی این موضوع مدام تکرار شود، با تلقین زیادی همراه خواهد بود. حتی ممکن است به واقعیت هم تبدیل شود، زیرا امکان دارد نوجوانان حس کنند نسبت به سایر افراد جامعه متفاوت هستند. بدین ترتیب این موضوع در نهایت منجر به ناهنجاری می‌شود و جامعه باید نسبت به این مسأله حساس باشد و نگذارد خودش در شکل‌گیری چنین تصور غلطی نقش داشته باشد.
وی هشدار داد: نباید جامعه با دست خودش با به کار بردن برخی عبارات، به نوجوان این تلقی را بدهد که تو از بافت جامعه جدا هستی. اگر نوجوان به چنین درک اشتباهی رسید، ممکن است به ناهنجاری روی بیاورد و اتفاقاً اقداماتی انجام دهد که در نهایت به شکاف نسلی منجر می‌شود.
دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان، در این باره که آیا در آموزش و پرورش و اتحادیه انجمن‌های اسلامی، تحقیقاتی درباره تفاوت این نسل با دهه‌های دیگر انجام شده است، گفت: بررسی ویژگی‌های دانش‌آموزان از مأموریت‌های ماست و به‌دلیل اینکه اتحادیه، نهادی ریشه‌دار است، حتماً می‌تواند مطالعات تطبیقی بین نسل‌های مختلف را انجام دهد. در سال ۹۳ یک مطالعات پیمایشی و تحقیقاتی در همین زمینه انجام شد؛ پرسشنامه‌ای را به دانش‌آموزان درباره اثرگذاری مدرسه و آموزش و فضای مجازی داده بودیم. تهیه یک پرسشنامه مشابه هم در حال انجام است تا با بررسی دقیق‌تر این نسل و با توجه به مطالعات تطبیقی، تفاوت‌ها و ویژگی‌های این نسل را بهتر رصد کنیم.
این نسل نقاط قوت یا ضعف معناداری با نسل‌های قبل ندارد
دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان، در پاسخ به این سؤال که نقاط ضعف و قوت این نسل چیست و چرا به گفته کارشناسان تربیت، آموزش دادن به این دسته از دانش‌آموزان و نسل جدید دشوار است، گفت: به نظرم این نسل نقاط قوت یا ضعف معناداری با نسل‌های قبل ندارند. در نسل‌های قبلی، درس خواندن و مدرک گرفتن جایگاه پررنگ و ویژه‌ای داشت. هم خانواده و هم جامعه فرزند را به کسب مدارج علمی ترغیب می‌کرد که مسیر کسب از مدرسه و دانشگاه می‌گذرد. آن نسل هم پذیرفته بود که اگر می‌خواهد کارآمد باشد و برای کشور نیروی مفیدی به حساب بیاید، باید همین مسیر را طی کند. این تابو در نسل امروز شکسته شده و این نسل فهمش این نیست که اگر قرار است به نقطه اوجی برسد، مسیر رسیدن به آن نقطه لزوماً مدرسه و دانشگاه و اخذ مدارک تحصیلی است. اتفاقاً جامعه هم به این فهم رسید که لزوماً شهروندان با احترامش کسانی نیستند که مدارک تحصیلی عرف جامعه را کسب کنند، بلکه می‌توانند از افرادی باشند که مهارت‌های متعددی را دنبال می‌کنند و به‌دنبال مسیرهای درآمدزایی جدیدی می‌روند که این رویه در نسل امروز قابل مشاهده است.
عقل معاش در این نسل به‌صورت میانگین جلوتر از نسل‌های قبل است
تاریخی با اشاره به این موضوع که امروز برخی از نوجوانان در فضای مجازی درآمدهای خوبی کسب می‌کنند، بیان کرد: یک دانش‌آموز ۱6- ۱5 ساله می‌تواند از طریق فضای مجازی درآمد کسب کند در حالی که در گذشته اصلاً تصور چنین چیزی ممکن نبود و راه کسب درآمد برای یک نوجوان ۱۵ساله در نسل‌های قبل، کارگری و شاگردی بود. در حالت کلی به نظرم عقل معاش در این نسل به‌صورت میانگین جلوتر از نسل‌های قبل است.
وی در پاسخ به این سؤال که معلمان ما چقدر متناسب با درک و برداشت دانش‌آموزان نسل جدید آموزش دیده‌اند، گفت: مسیر تعلیم و تربیت برای این تغییرات و اقتضائات جدید حتماً باید متفاوت شود. امروز با یک پرسش جدی در بین دانش‌آموزان مواجه هستیم. مثلاً دانش‌آموز می‌پرسد چرا باید مثلثات بخوانم؟ چرا باید فلان فرمول را حفظ کنم؟ این اطلاعات چه دردی از من دوا می‌کند؟ اگر نتوانیم دانش‌آموز را اقناع کنیم، دانش‌آموز این نسل با اجبار و اعمال محدودیت در نهایت تقلب می‌کند. او صرفاً می‌خواهد امتحان را بدهد و برود. دانش‌آموز نسل امروز اگر متوجه فایده درسی که می‌خواند نشود، فقط می‌خواهد آن را پاس کند و دریافت و درک آن درس برایش مهم نیست.
نیازمند بازنگری در آموزش علمی و مهارت‌ها هستیم
دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان گفت: مدرسه به جای اینکه صرفاً محل تحصیل علم و دانش باشد، باید محلی برای یادگیری مهارت‌های لازم برای زندگی نوجوان باشد. نوجوانان هم به ارائه‌دهندگان آموزش‌های تخصصی رغبت دارند ولی متأسفانه آموزش مهارت‌های لازم برای زندگی، در مدارس امروز کمرنگ است.
تاریخی با بیان اینکه شاید دور نباشد روزی که حتی گرفتن مدرک دیپلم رسمی از مدارس هم از اعتبار ساقط شود، افزود: ما حتماً نیازمند بازنگری در دوره تدریس و تحصیل آموزش علمی و مهارت‌ها هستیم. مهم‌ترین توجه ما هم باید روی معلمان و مدیران مدارس باشد زیرا آنان هستند که دانش‌آموزان را آماده ورود به جامعه می‌کنند و اگر آنان نتوانند مهارت‌های زندگی را به دانش‌آموزان منتقل کنند، نوجوانی که وارد اجتماع می‌شود حتماً دچار خلأهایی خواهد شد که به بروز رفتارهای نامطلوب در جامعه منجر می‌شود.
نظام آموزشی هنوز ساختار ۴۰ سال قبل را دارد
وی با اشاره به اینکه اولین جایی که کودک، مهارت زندگی متعالی را تجربه می‌کند، خانه و پس از آن مدرسه است، توضیح داد: مدرسه باید وظایف خود را به خوبی انجام دهد تا نوجوان در مرحله بعد که وارد جامعه‌های متنوع می‌شود، کسی باشد که تجربه لازم برای زندگی در پیچیدگی‌ها را دارد. معلمان متأسفانه برای شرایط جدید آمادگی لازم را ندارند و ما در نظام تعلیم و تربیت، با همان ساختار ۴۰ سال قبل در حال حرکت هستیم. تغییراتی که داشتیم، تغییرات سطحی بوده و تغییرات عمقی را شاهد نبودیم؛ دانش‌آموزان و نوجوانان هم این تغییرات سطحی را حس می‌کنند. این نوجوانان به‌دلیل دسترسی بالایی که در سکوها و پلتفرم‌ها دارند، به خوبی متوجه تفاوت‌ها می‌شوند. دانش‌آموز ممکن است با دیدن یک کلیپ چند دقیقه‌ای تفکراتش به هم بریزد و حتی حضور چند ماهه در مدرسه هم نتواند آن را برطرف کند.
دانش‌آموزان برای دنبال کردن مهارت و علاقه‌شان در مدرسه دچار تعارض و مشکل می‌شوند
وی با تأکید بر اینکه هیچ‌گاه نمی‌خواهیم مسئولیت تربیت از دوش آموزش و پرورش برداشته شود، گفت: می‌خواهیم آموزش و پرورش با هنرمندی و تدبیر به ارائه سبدهای متنوع آموزشی و مهارتی اقدام کند. امروز یک دانش‌آموز که عضو تیم ملی فوتبال در رده نوجوانان است برای گرفتن اجازه رفتن به تمرین در مدرسه با مشکل مواجه می‌شود و از سوی معلمان و مدیر مدرسه همراهی نمی‌شود. این دانش‌آموز نمی‌داند که آیا فوتبال او برای کشورش افتخارآفرین است یا خیر.
تاریخی خاطرنشان کرد: این تعارض تنها در فوتبال نیست و همه دانش‌آموزان که علاقه‌مند به مهارت‌های گوناگون هستند، برای دنبال کردن علاقه و مهارتشان در مدرسه دچار تعارض و مشکل می‌شوند. مدرسه باید بتواند محل آموزش‌های متنوع و مهارت‌های گوناگون باشد.
به نظر می‌رسد مدرسه دیگر پلی بین خانواده و جامعه نیست
تاریخی با بیان اینکه گویا مدرسه به یک سمت و سویی می‌رود و جامعه سمت و سوی دیگری، گفت: به نظر می‌رسد مدرسه دیگر پلی بین خانواده و جامعه نیست به همین دلیل در حال به وجود آمدن شکاف بین مدرسه و دانش‌آموزان هستیم. به تدریج شاهدیم که حضور دانش‌آموزان در مدرسه از سر ناچاری و اجبار است و از روی رغبت و شادی نیست. دانش‌آموز حس می‌کند که مجبور است به مدرسه برود و چندان رغبتی به مدرسه رفتن ندارد به‌دلیل اینکه فکر می‌کند در مدرسه چیزهایی را می‌آموزد که به درد او نمی‌خورد.
وی با اشاره به اینکه اغلب دانش‌آموزان در پلتفرم‌ها به‌صورت جدی فعال‌اند، گفت: علت این فعالیت زیاد نوجوانان در فضای مجازی این است که بازخوردهایی که از جامعه می‌بینند، جدی‌تر است و این شبکه‌های اجتماعی‌اند که بیشتر در مسیر جامعه هستند. این خطری است که بیشتر با آن مواجه هستیم. مدرسه می‌تواند بیشتر به رشد و تعالی دانش‌آموزان کمک کند اما به شرطی که بتواند بهتر و بیشتر خود را در جامعه جانمایی کند؛ در غیر این صورت جامعه حتماً از مدرسه عبور می‌کند.