طلسم پروژه اتصال ریلی ایران و عراق بالاخره شکسته شد. روز گذشته «محمد شیاع السودانی»، نخست‌وزیر عراق و محمد مخبر، معاون اول دولت جمهوری اسلامی راهی نقطه صفر مرزی شدند و با حضور در مرز شلمچه، کلنگ عملیات اجرایی این پروژه حیاتی را بر زمین کوبیدند؛ پروژه‌ای که از روی کاغذ تا اجرا راهی طولانی گذراند و درنهایت زیر سایه توجه و تمرکز دولت سیزدهم بر احیای کریدورهای بین‌المللی کلید خورد.
خط ریلی شلمچه - بصره که ایران را به صورت ریلی به کربلا متصل می‌کند، از جمله پروژه‌هایی است که با وجود اهمیت آن از منظر تجاری و حمل‌ونقل، جایی در فهرست اولویت دولت پیشین نداشت اما دولت سیزدهم این موضوع و دیگر پروژه‌های تعریف شده در حوزه کریدوری را به طور ویژه‌ای در دست پیگیری قرار داد و اقدامات اجرایی رو به گسترشی را در برابر تقلای غرب برای تحمیل دستور کار خودخواسته‌اش بر کشورهای منطقه با هدف مانع‌تراشی در مسیر توسعه روندهای اقتصادی جمهوری اسلامی به جریان انداخت. بویژه اینکه اقدامات دولت رئیسی در سطح هماهنگی‌های سیاسی باقی نماند و با عطف توجه بر توسعه همکاری‌ها در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل، تجارت و مراودات پولی و بانکی به پیش رانده شد.
افتتاح پروژه اتصال ریلی ایران و عراق در بازه زمانی کوتاه، آن هم در شرایطی که دو کشور اجرای طرح جامع همکاری‌های راهبردی را در دستور کار قرار داده‌اند، می‌تواند همچنین به معنای تسریع در روند اجرای مفاد این توافقنامه راهبردی باشد که تقابل عملی با سیاست فشار حداکثری غرب و برهم‌زننده نظم جهانی غرب‌‌محور در منطقه خواهد بود.

تأثیرگذاری پروژه بر کل منطقه
معاون اول رئیس‌جمهور، راه‌آهن شلمچه - بصره را یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مشترک و تحول‌ساز بین ایران و عراق خواند که تمام منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مخبر اجرای این پروژه ریلی را تضمین‌کننده دسترسی یکسره عراق به کشورهای همسایه ایران، اعم از قفقاز و آسیای میانه دانست و یادآور شد که تکمیل راه‌آهن شلمچه - بصره در حقیقت طرح اتصال حرمین است که خط مستقیم انتقال زائران اهل بیت از عتبات عالیات و نجف اشرف تا آستان قدس رضوی و بالعکس را فراهم می‌سازد.
معاون اول رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به نقش منحصر به فرد ایران و عراق در راهبردهای بین‌المللی حوزه ترانزیت و انرژی، توسعه این همکاری‌ها در منطقه را حاوی مزایای گسترده‌ای برای هر دو کشور دانست و با بیان اینکه حجم تجارت کنونی ایران و عراق هم‌سطح روابط تاریخی، تمدنی و دینی دو کشور نیست، تأکید کرد که در صورت رفع موانع، رسیدن به حجم ۳۰ میلیارد یورو در سال، کاملاً قابل دستیابی است.
مخبر همچنین بر آمادگی جمهوری اسلامی برای سرمایه‌گذاری و همکاری مشترک با عراق در حوزه‌های نفت، گاز، پالایشگاه، پتروشیمی وهمچنین احداث نیروگاه و شبکه‌های انتقال و توزیع به منظور کاهش تلفات برق و همچنین حوزه‌های زیست محیطی، کشاورزی و حمل‌ونقل برون‌شهری، جاده‌ای و ریلی تأکید کرد.
در همین حال مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی طول این خط ریلی را ۳۲ کیلومتر اعلام کرد که ۱۶ کیلومتر در خاک ایران و ۱۶ کیلومتر در خاک عراق انجام می‌شود.
به گفته وزیر راه و شهرسازی، قرار شد مسیر ریل و احداث پل متحرک روی رودخانه اروند، ظرف یکسال و نیم به اتمام برسد. او همچنین از توافق با سوریه برای اتصال خطوط ریلی مشابه خبر داد.

تکیه‌گاه مهم برای افزایش زیرساخت‌های اقتصاد ملی عراق
نخست‌وزیر عراق نیز در مراسم آغاز عملیات اجرایی راه‌آهن شلمچه - بصره در نقطه صفر مرزی ایران و عراق با حضور مخبر، این پروژه را یک تکیه‌گاه مهم برای افزایش زیرساخت‌های اقتصاد ملی کشور عراق خواند و با اشاره به در پیش بودن راهپیمایی اربعین حسینی و حرکت زوار از راه‌های زمینی و هوایی برای شرکت در این مراسم تصریح کرد: «بخش اعظمی از زوار از جمهوری اسلامی ایران به عراق سفر کرده‌اند و طبق آمار تاکنون بیش از ۳ میلیون نفر از همه گذرگاه‌های مرزی مشترک دو کشور برای سفر به عراق آمده‌اند و بیش از ۷۰۰ هزار زائر نیز تاکنون از گذرگاه شلمچه وارد عراق شده‌اند.»
«السودانی» ایجاد یک زیربنای مناسب برای تسهیل ورود زائران به عراق در سال‌های آینده را یکی از اهداف تعیین‌شده دولت بغداد اعلام کرد و پروژه راه‌آهن شلمچه - بصره را در همین چهارچوب دانست و تأکید کرد که این پروژه موجب افزایش قدرت عراق برای ارتباط با کشورهای همسایه و استقبال از مسافران و زائران ایرانی و همچنین کشورهای آسیای میانه از طریق پروژه راه‌آهن و ریلی می‌شود.
نخست‌وزیر عراق همچنین با بیان اینکه اجرای خط راه‌آهن شلمچه - بصره، راه را برای اجرای پروژه‌های بعدی هموار می‌کند، افزود: «ما تلاش می‌کنیم از طریق این پروژه، پروژه اتصال به نجف اشرف و بعد اتصال به کربلای معلی را اجرا کنیم». او با تأکید بر اینکه بحث راه‌آهن و ایجاد خط ریلی جزو مهم‌ترین بخش‌ها در زمینه اقتصادی است، تصریح کرد: «ایجاد راه‌آهن امتیازاتی دارد از جمله اینکه هزینه‌ها را کمتر کرده و امنیت بیشتری را برای مسافران فراهم می‌کند.»

اجرای پروژه بندر فاو
«السودانی» با اشاره به اینکه دولت عراق اجرایی کردن چنین پروژه‌های استراتژیک را ادامه خواهد داد، همچنین اعلام کرد، بغداد اجرایی کردن پروژه بندر فاو را دنبال می‌کند.
نخست‌وزیر عراق با بیان اینکه هرچه فعالیت‌ها و مشارکت‌های اقتصادی بین کشورهای همسایه و منطقه بیشتر باشد، شاهد افزایش بیشتر ثبات در منطقه خواهیم بود، در ادامه تأکید کرد: «روابط ایران و عراق یک رابطه راهبردی است و این توصیف دقیقی است که بر پایه مشترکات زیاد بین دو کشور بیان می‌شود.
او همچنین با بیان اینکه اجرای چنین پروژه‌هایی در اوضاع معیشتی و اقتصادی مردم تأثیرگذار است، تصریح کرد: «ما به دنبال پیش بردن پروژه‌های صنعتی مرزی و حمل‌ونقل مشترک مرزی هستیم و به تلاش‌های خود دراین زمینه ادامه می‌دهیم.»

بــرش

جزئیاتی از خط ریلی شلمچه - بصره

عراق به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی ایران که تاکنون مرز ریلی با کشورمان نداشته است، واسطه میان اتصال ایران به بندر لاذقیه سوریه – مدیترانه و اروپا است.
عملیات اجرایی ۳۲ کیلومتر راه‌آهن شلمچه تا بصره ۱۱شهریورماه کلید خورد. ۱۶ کیلومتر این پروژه در شلمچه توسط راه‌آهن جمهوری اسلامی و ۱۶ کیلومتر در خاک عراق توسط دولت این کشور احداث می‌شود.
اتصال ریلی ایران به عراق بخشی از مسیر کریدور ترانزیتی شرق-غرب است که کشورهای آسیا، خاورمیانه، اروپا و آفریقا را دربرمی‌گیرد. این خط ریلی قرار است از مرز «شلمچه» به بندر«المعقل» در بصره و سپس به بغداد و از آنجا به بندر «لاذقیه» در ساحل مدیترانه و از آنجا به اروپا متصل ‌شود.
خطوط ریلی در کشور ایران تا نقطه مرزی شلمچه متصل است. خطوط ریلی در عراق نیز از شهر بصره تا شهرهایی از جمله کربلا و بغداد متصل هستند و در صورت اتصال مابین شلمچه تا بصره که طولی حدود ۳۲ کیلومتر دارد، شبکه ریلی دو کشور به یکدیگر متصل خواهد شد.
قطار ترکیبی ایران- کربلا در دولت سیزدهم راه‌اندازی شده است. زوار از طریق شبکه ریلی ایران تا شلمچه جابه‌جا می‌شوند، سپس فاصله بین شلمچه تا بصره را با اتوبوس جابه‌جا می‌شوند و در ادامه با همکاری کشور عراق، در ایستگاه راه‌‌آهن بصره، این زوار با قطارهای اتوبوسی و چهارتخته به کربلا مشرف می‌شوند.
کار مسیر ریلی در خاک ایران به صورت کامل احداث شده است و بخشی از عملیات خط ‌آهن صورت گرفته و سکوی ریلی هم ساخته ‌شده است.
براساس اعلام راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران هر خط ریلی در این طرح بین ۸ تا ۱۰ میلیون تن امکان جابه‌جایی بار دارد و در حوزه مسافری نیز ظرفیتی حدود ۱۲ میلیون نفر پیش‌بینی شده است.
یکی از موانع اجرای این پروژه، وجود مین‌های باقی مانده‌ از جنگ تحمیلی در اراضی اختصاص یافته به این خط ریلی بود. تاکنون حدود ۱۶۹۰ مین در این اراضی کشف شده است و با پاکسازی‌ مسیر، خط ریلی این مسیر در ایران ایجاد شده است.
مقرر شد در ابتدا، ایران پاکسازی ۱۶ کیلومتر مین‌های باقی مانده در مسیر خط ‌آهن کشور را بر عهده بگیرد و ایجاد‌ زیر‌ساخت‌ها و روسازی مسیر شلمچه تا بصره را که حدود ۳۲ کیلومتر است، طرف عراقی انجام دهد‌.
دشوارترین بخش پروژه ریلی ایران و عراق، پلی است که باید روی اروندرود نصب شود که از لحاظ عمرانی باید یک‌سال و نیم زمان برای احداث آن وقت صرف شود. توافق شد تا این مسیر ریل و احداث پل متحرک، ظرف یک سال و نیم به اتمام برسد. همچنین چنانچه در حین انجام کار قدری زمان طولانی‌تر شد توافق لازم بین دو کشور انجام خواهد شد.
طبق تخمین‌ها حدود ۸ میلیون تن بار از مجموع ۱۲ میلیون تن صادرات ایران به عراق جذب این خط ‌آهن خواهد شد، این یعنی ۸ میلیون تن بار، به‌طور متوسط حداقل ۵۰۰ کیلومتر در شبکه ریلی ایران سیر خواهد کرد که درآمد راه‌آهن از محل این میزان سیرِ بار، افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد یافت.
رونق سفرهای زیارتی و عتبات، همچنین رشد و توسعه گردشگری از مزایای تکمیل‌ خط‌آهن شلمچه- بصره است، کاهش قابل ‌توجه مصرف سوخت نسبت به مدل جاده‌ای، از دیگر مزایای اجرای این خط‌آهن است. بنابر محاسبات کارشناسی سازمان بهینه‌‌سازی مصرف سوخت، به ازای حمل هر تن‌کیلومتر بار، صرفه‌‌جویی ۳۵ سی‌سی و در حوزه مسافری نیز به ازای هر نفرکیلومتر، ۲۰ سی‌سی صرفه‌جویی در مصرف سوخت گازوئیل حاصل می‌شود، بر همین اساس با فرض انتقال ۳۰ درصد از حجم بار و مسافر حمل‌شده به عراق روی ریل، می‌توان سالانه حدود ۲۲۵ میلیون لیتر گازوئیل صرفه‌جویی کرد.