بیتا میرعظیمی
خبرنگار

سال‌هاست که خشکسالی و کم‌آبی، سایه سنگین خود را بر خطه خراسان رضوی و بویژه شهر مشهد پهن کرده و تأمین آب برای جمعیتی بالغ بر 3 میلیون و 600 هزار نفر دومین کلانشهر کشور را با نگرانی‌هایی همراه کرده است. آنگونه که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد به «ایران» می‌گوید گذر از شرایط حاد و بحرانی آب در تابستان سال‌جاری، نیازمند عزم جدی همگانی در مدیریت مصرف آب و پرهیز از مصارف غیرضروری است.
مشهد شهر «دوستدار آب»، این روزها بی‌سابقه‌ترین تنش آبی خود را طی 60 سال گذشته تجربه می‌کند. حال در چنین شرایطی تأمین آب در کلانشهری که سدهای آن خالی از آب شده و قرار است تا پایان تابستان سال‌جاری پذیرای میلیون‌ها زائر امام رضا(ع) باشد، با مخاطراتی جدی همراه شده است.
یکی از اقدامات پراهمیت و صد البته مؤثر مسئولین شهر مشهد برای خلاصی از تنش آبی و اقناع افکار عمومی برای کاهش مصرف آب، به راه انداختن پویشی تحت عنوان «مصرف آب، نصف» و ترویج شعار (3-30-3) در قالب آموزش همگانی است. شعاری که با 3 ساعت کاهش در زمان استفاده از کولر، 30 درصد کاهش حجم مخزن فلاش تانک و 3 دقیقه استفاده کمتر در استحمام، مصرف آب را به حداقل رسانده و 25 درصد از میزان کسری 4 هزار و 150 لیتری آب مشهد را تأمین خواهد کرد.
کاهش حجم ذخایر سدها
حسین اسماعیلیان، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد به «ایران» می‌گوید: «50 درصد آب شرب کلانشهر مشهد به طور میانگین در 10 سال گذشته از طریق سدها (طرق، دوستی، ارداک و کارده) و 50 درصد باقی مانده از ذخایر منابع زیرزمینی تأمین می‌شد. اما خشکسالی‌های پیاپی منجر به افت شدید حجم ذخایر سدها شده و به دلیل اینکه عمده آب این کلانشهر از منابع سطحی تأمین می‌شود، اکنون وضعیت دشواری برای تأمین آب در مشهد رقم خورده است. در حال حاضر آب مورد نیاز مشهد در شرایط اوج مصرف ١٢ هزار و ٧٠٠ لیتر در ثانیه است و برای تأمین این میزان 4 هزار و ۵٠٠ لیتر در ثانیه با کمبود آب مواجه هستیم. در همین راستا برای تأمین نیاز آب شرب مشهد، ١١ پروژه اضطراری تأمین آب با ۴٠ هزار میلیارد ریال اعتبار، در دست اجراست.»
مدیریت هدررفت آب
اسماعیلیان تصریح می‌کند: «بخشی از مدیریت مصرف در حوزه کاهش هدررفت آب، تعدیل فشار و ارتباط غیرمستقیم آن با میزان مصرف مشترکین است که جداسازی پهنه‌های آب شرب مشهد، نصب شیرهای فشارشکن در نقاط مختلف شهر مشهد طی یک سال گذشته، جداسازی پهنه‌های آب شرب این کلانشهر در کاهش هدررفت آب و مدیریت مستقیم توسط مشترکین با اعمال فشار متعادل در محل مصرف، تنها بخشی از اقدامات برنامه‌ریزی شده در حوزه مصرف مشترکین به شمار می‌رود».
وی می‌افزاید: «در حال حاضر 78 درصد مصرف مشترکین خانگی زیر الگوی مصرف، از آب استفاده می‌کنند. 22 درصد مشترکین نیز بالاتر از الگوی مصرف قرار داشته و از این تعداد 2 درصد مشترک بدمصرف بوده و بیش از الگوی آب، مصرف روزانه دارند. البته با توجه به اینکه تعداد زیادی از مشترکین، الگوی مصرف را رعایت می‌کنند، این مطالبه از طرف مردم وجود دارد که با بدمصرف‌ها باید برخورد جدی‌تری صورت گیرد. در همین راستا اخطارهای لازم به پرمصرف‌ها ارائه شده و حتی برای افراد بدمصرف، قطع انشعاب موقت درنظر گرفته شده و نظارت بر مصرف آب در باغ ویلاها، هتل‌ها و دستگاه‌های اداری تا حد زیادی افزایش یافته است».

آموزش برای کاهش مصرف آب
این مقام مسئول، بخشی از مصرف‌کنندگان آب را کارواش‌ها دانسته و می‌گوید: «حدود 400 کارواش در شهر مشهد وجود دارد که ما برای هر یک از آنها، ظرفیت و استانداردی خاص تعریف کرده‌ایم. کارواش‌دارها موظف شدند بیش از ظرفیت ارائه شده مصرف آب نداشته باشند. ما حتی به برخی از کارواش‌ها که الگوی مصرف را رعایت نکرده و آب زیادی مصرف می‌کنند، اخطارهای لازم را ارائه داده‌ایم. باید توجه داشت که بین مصرف آب در کارواش‌ها و شست‌و‌شوی خودرو به صورت دستی اختلاف فاحشی وجود دارد. در روش دستی 300 تا 500 لیتر آب مصرف می‌شود؛ این در حالی است که در اغلب کارواش‌ها، متوسط مصرف آب حدود 30 لیتر به ازای هر خودرو است. حتی اگر این کارواش‌ها مجهز به تکنولوژی‌های به‌روزتر باشند، مصرف آب حتی به کمتر از 10 درصد نیز می‌رسد. بر این اساس ما به شهروندان توصیه می‌کنیم که از شست‌و‌شوی خودروهای خود به صورت دستی اجتناب کرده و با مراجعه به کارواش‌ها، مصرف آب را به حداقل برسانند. اخیراً برای کارگران کارواش‌ها کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده‌ایم تا به صورت مداوم و مستمر، الگوی مشارکتی موفقی برای کاهش مصرف آب ارائه دهیم».

500 لیتر بر ساعت، هدررفت آب
وی جلوگیری از نشتی و هدررفت آب کولر در کاهش مصرف آب را مؤثر دانسته و تأکید می‌کند: «حدود 50 درصد کولرهای آبی در مشهد نشتی داشته و حدود ۵۰۰ لیتر بر ساعت، هدررفت آب دارند. این در حالی است که با قراردادن یک سایبان روی کولر، می‌توان حداقل 20 درصد مصرف آب را کاهش داد».
اسماعیلیان با اشاره به ورود سالانه حدود 30 میلیون زائر به خطه خراسان رضوی می‌گوید: «با توجه به اینکه حجم زیادی از زائرین در ایام تعطیلات و تابستان وارد شهر مشهد می‌شوند، با جامعه هتلدارها جلساتی برگزار کرده و آموزش‌های لازم به منظور کاهش مصرف آب داده شده است. باید توجه داشت که امسال، سال خشکی را پیش رو داشته و نمی‌توان همچنان با رویه سابق، آب مصرف کرد».
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد از مردم مشهد و زائرین برای درک شرایط موجود و همراهی در کاهش مصرف آب قدردانی کرده و تأکید می‌کند: «هنوز نیمی از تابستان باقی مانده و شهر مشهد در شهریور ماه میزبان جمعیت چندین میلیونی زائرین خواهد بود. در حال حاضر شرایط نگران‌کننده بوده و باید ذخیره حداقلی پشت سدها حفظ شود. امیدواریم با همراهی شهروندان و زائرین محترم، مصرف آب را به حداقل رسانده و با خاطری آسوده، پذیرای زائرین امام رضا(ع) در دهه آخر ماه صفر باشیم».

مدیریت مصرف آب در کارواش‌ها
«حمید آذری» یکی از کارواش‌دارهای سابق در بلوار کلاهدوز احمدآباد مشهد است. او یک سال پیش تغییر شغل داده و حالا در خدمات خودرو مشغول به کار است. آذری به «ایران» می‌گوید: «اگرچه گفته می‌شود مصرف آب برای شست‌و‌شوی خودرو در کارواش‌ها نسبت به شست‌و‌شوی دستی کمتر است، اما باز شاهدیم که در برخی از کارواش‌ها الگوی مصرف آب نادیده گرفته شده و آب به شکل بی‌رویه‌ای مورد مصرف قرار می‌گیرد. مشکل اینجاست که کارگران آموزش ندیده و به شکل بی‌رویه، آب مصرف می‌کنند».
او می‌گوید: «مصرف آب برای کارواش‌ها اگرچه به نرخ دولتی محاسبه می‌شود اما در صورت مصرف بیش از حد نصاب، جریمه خواهند شد. در سال‌های اخیر، برخی از صاحبان کارواش‌ها برای رهایی از مشکلاتی نظیر تنش آبی و مدیریت صحیح مصرف آب، به خرید دستگاههای به روز روی آورده‌اند. اما مشکل اینجاست که هزینه‌ها سنگین بوده و اغلب صاحبان کارواش‌ها از پس خرید این دستگاه‌ها برنمی‌آیند. به همین دلیل، اغلب آنها مجبور به تغییر شغل شده‌اند». این کارواش‌دار سابق به شهروندان مشهد توصیه می‌کند که از شست‌و‌شوی دستی خودروهای شخصی خود اجتناب کرده و به منظور کاهش مصرف آب و همراهی با مسئولین برای گذر از تنش آبی تا پایان سال‌جاری آبی، شست‌و‌شوی خودروهای خود را به کارواش‌ها بسپارند.