زیر چتر کتاب
مهدی رمضانی
دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور
اردیبهشت، ماه تولد و رویش است، روزهای سبز نوشکفته از بهار که برای ما اهالی فرهنگ با «نمایشگاه کتاب» گره خورده است؛ رویدادی دیرپا که یادآور خاطرات خوشی از گشت‌و‌گذار بین غرفه‌های نشر دلخواه، سرک کشیدن برای دیدن و حرف زدن با نویسنده محبوب، تورق کتاب‌های جدید و دستانی پر هنگام بازگشت است. این رویداد فرهنگی، ملی و بین‌المللی، در حالی سی‌و‌چهارمین دوره خود را آغاز کرده که در تمام این سال‌ها افتان و خیزان به پیش آمده است. حتی آتش کرونا هم نتوانست باعث مرگش شود و ققنوس‌وار از مسیر مجازی خود را به مخاطبان وفادارش رساند. مطمئناً یکی از مهم‌ترین کارکردهای نمایشگاه کتاب، اصل دسترسی مردم به کتاب است. 3 هزار ناشر در محیطی منسجم در کنار هم قرار می‌گیرند تا فرصتی برای خواندن فراهم کنند. فضایی که زیر چتر نمایشگاه در 11 روز برای مواجهه مستقیم نویسنده با خوانندگان و مخاطبین و گپ و گفت نقش‌آفرینان زنجیره تولید کتاب (ویراستار، تصویرگر، صفحه‌آرا و...) ایجاد می‌شود، بی‌بدیل است و شاید در کمتر جای دنیا ببینیم که مردم این همه استقبال داشته باشند از نمایشگاهی که با نام کتاب رقم خورده است. نمایشگاه کتاب ایرانی، مثل فرهنگ و سبک‌زندگی این مردم، رنگ و مزه خاص خود را دارد. می‌توان و می‌باید از تجربیات موفق جهانی در برگزاری نمایشگاه کتاب استفاده کرد، اما این نمایشگاه حالا در آستانه میانسالی به هویتی مستقل رسیده است. مطمئناً باید نقاط قوت و برجستگی‌های آن را ببینیم و تحسین کنیم. شنیده‌ایم که می‌گویند: «برخی نمایشگاه کتاب را جایی برای گذراندن اوقات فراغت می‌دانند»، چه اشکالی دارد اگر بخشی از اوقات فراغت با محوریت کتاب سپری شود؟ ابتکار نمایشگاه مجازی در کنار بخش حضوری، گامی به سوی عدالت فرهنگی و تمرکززدایی بوده است. این نمایشگاه فرصتی را برای کسانی که در استان‌های مختلف زندگی می‌کنند و دسترسی به همه کتاب‌هایی که می‌خواهند ندارند، فراهم می‌کند و نمایشگاه چه در بعد مجازی و چه حضوری این امکان را برای همه حتی در دورترین نقاط فراهم کرده است. در کنار همه اینها، فرصتی که برای ناشران کوچک در نمایشگاه فراهم می‌شود، بسیار کمک‌کننده است تا چرخه اقتصاد نشر برای آنها هم بچرخد و در معرض دید مخاطبان قرار بگیرند و کتاب‌هایشان دیده شود. حضور ناشرین و میهمانان خارجی نمایشگاه را هم باید یکی دیگر از مزایای آن دانست که باید از این فرصت برای معرفی هر چه بهتر فرهنگ ایران اسلامی و دستاوردهای حوزه کتاب و نشر بهره برد؛ دستاوردهایی که می‌تواند به حضور کتاب‌های ایرانی در کشورهای دیگر بینجامد و باعث شناخت کتاب‌های ایرانی شود. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در این دوره از نمایشگاه ضمن برپایی غرفه با استفاده از فرصت حضور مخاطب علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانی و طراحی برنامه‌های متنوع در ساحت‌های گوناگون، حضوری فعال برای همه گروه‌های سنی بویژه کودکان و نوجوانان دارد؛ از عضویت رایگان، قصه‌گویی و محافل ادبی و قرآنی تا نشست‌های پژوهشی و بین‌المللی. به امید آن که «خواندن» عادت روزانه ما ایرانیان باشد.