ناکارآمدی ساترا در تنظیم بازار اقتصادی و فرهنگی VODها ناشی از چیست؟
تنظیم‌گر فاقد تنظیمات
فاطمه ترکاشوند
روزنامه نگار
فیلیمو، چهار روز پیش گزارش عملکرد شش ماهه نخست سال گذشته‌اش را منتشر و اعلام کرد نزدیک به 575 میلیارد تومان درآمد داشته که بخش اعظم آن از فروش اشتراک بوده است؛ موضوعی که با تخمین‌های اعلامی درآمد پلتفرم‌ها از سوی ساترا، اختلاف فاحشی را نشان می‌دهد. این درحالی است که اقدام این VOD برای ورود به بازار سرمایه در آذرماه سال گذشته برای جذب سرمایه 300میلیارد تومانی از طریق بورس با هدف توسعه بانک اطلاعاتی فیلیمو از طریق خرید اپیزودهای فیلم و سریال به منظور نمایش محتوای مذکور بر بستر اینترنت نیز نشان می‌دهد ارقام تخمینی ساترا چندان معتبر نبوده‌اند.
تنظیم‌گر بازار چقدر از گردش مالی این بازار مطلع است؟
اواخر اسفندماه سال گذشته بود که محمدحسن خلعتبری معاون تنظیم بازار و توسعه کسب و کار ساترا در گفت‌وگو با مهر اعلام کرد سه پلتفرم اصلی نمایش خانگی، بیش از ۴۰ درصد سهم بازار را در اختیار دارند و علت سرکشی یکی از آنها را درآمد هزارمیلیاردی دانست و گفت: «وقتی یک مجموعه رسانه‌ای سالانه ۶ هزار میلیارد تومان از محل تبلیغات، ماهانه ۱۳۰ میلیارد تومان از محل اشتراک و روزانه حدود یک میلیارد و هفتصد میلیون تومان از محل ترافیک اینترنتی درآمد داشته باشد، طبیعی است به راحتی زیر نظر بخشی از حاکمیت نمی‌رود.»
اما ریز گزارش عملکرد فیلیمو حرف‌های دیگری برای گفتن دارد. محل درآمد اصلی این پلتفرم به ترتیب شامل چهار بخش اصلی فروش اشتراک، فروش تبلیغات در سایت، فروش ترافیک دیتا و فروش فیلم و سریال است. فیلیمو مدرسه و فیلیمو باکس در مراتب بعدی بخش‌های درآمدزای این پلتفرم محسوب می‌شوند.
فروش اشتراک بخشی اصلی درآمد است یا تبلیغات؟
طبق این گزارش، فیلیمو از فروش اشتراک در 6 ماهه ابتدایی سال 1401 بیش از 496 میلیارد تومان درآمد داشته است. درآمد حاصل از تبلیغات نیز 42 میلیارد تومان، فروش ترافیک 23 میلیارد تومان و فروش فیلم و سریال نیز 10.8 میلیارد تومان اعلام شده است. به علاوه فروش فیلیمو باکس نیز کمتر از 5 میلیارد تومان، فیلیمو مدرسه حدود 860 میلیون تومان و فروش آپارات نیز حدود 60 میلیارد تومان بوده که مجموعه ارقام از درآمد بیش از 574 میلیارد تومانی فیلیمو خبر می‌دهد.
اما ورود فیلیمو به بازار سرمایه اتفاقی است که قرار بود در سال 1400 آغاز شود. همان زمان این پلتفرم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود «در سال ۱۴۰۰ فیلیمو در ادامه فعالیت‌های خود قصد دارد وارد بورس شود و شما می‌توانید به طور شفاف در جریان درآمدها و هزینه‌های ما باشید. با این‌حال ما به شما اطمینان می‌دهیم تمام درآمد حاصله از افزایش قیمت وارد چرخه تولید سریال در شبکه نمایش خانگی می‌شود و گزارش‌ها به صورت شفاف و صریح اعلام خواهد شد.»حالا پس از تپسی، فیلیمو دومین شرکت استارتاپی است که اقدام به ورود به بازار سرمایه می‌کند تا 300میلیارد تومان را از این طریق برای خرید فیلم و سریال مورد نیاز خود تأمین کند.
6هزار میلیارد درآمد 1401 یا 4هزار میلیارد تومان 1405؟
طبق اعلام نظر کارشناسان، این اولین بار است که توسعه بانک اطلاعات و تأمین آرشیو مبنای عرضه اوراق مرابحه قرار می‌گیرد و سازکار آن هم به این صورت است که سه شرکت «صندوق سرمایه‌گذاری افرا نماد پایدار»، «صندوق اختصاصی بازارگردانی تاک دانا» و «شرکت تأمین‌سرمایه تمدن متعهد پذیره‌نویس» بازارگردان این اوراق خواهند بود. همچنین بانک خاورمیانه ضمانت پرداخت این اوراق را برعهده گرفته است.
به گزارش «نگارآنلاین» صورت سود و زیان حسابرسی شده شرکت فناوران ایده‌پرداز صبا نشان می‌دهد آنها در سال 1400 درآمد عملیاتی 730 میلیارد تومانی داشته‌اند و در شش ماهه نخست 1401 به درآمد عملیاتی بیش از 600 میلیارد تومانی دست یافته‌اند و با توجه به اینکه سررسید اوراق منتشر شده 4 ساله هستند، پیش‌بینی از وضعیت مالی آتی این شرکت نشان می‌دهد که درآمد عملیاتی آنها تا سال 1405 به بیش از 4هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
افزایش هزینه اشتراک‌ها تا کی ادامه دارد؟
با این اوصاف به نظر می‌رسد رقم ادعایی 6هزار میلیاردی درآمد از راه تبلیغات، چندان به واقعیت نزدیک نبوده است. همه اینها در حالی است که اعداد و ارقام باید ارتباطی منطقی با تولید محتوای فرهنگی و تنظیم سبد فرهنگی خانوار ایرانی داشته باشد. ساترا به عنوان رگولاتور می‌تواند با تنظیم بازار و تعامل به رشد تولیدات کمک کرده و در عین حال مانع افزایش قیمت اشتراک‌ها شود تا هم سبد فرهنگی خانواده‌ها با تولیدات مرغوب و ارزان پر شود و هم سلطه یک شرکت بر بازار، منجر به انحصار، عدم شفافیت و سایر تبعات سوء نشود.
اما با آغاز سال جدید هر سه پلتفرم اصلی فیلیمو، نماوا و فیلمنت، هزینه اشتراک خود را افزایش دادند. فیلیمو با افزایش 40درصدی، هزینه اشتراک یک‌ماهه را از 125هزار تومان به 175هزار تومان رسانده است و نماوا و فیلمنت هر کدام با افزایش 20 و 21درصدی، هزینه اشتراک را از 99هزار تومان به 119 و 120هزارتومان رسانده‌اند.
با توجه به شرایط اقتصادی و الگوی توسعه پلتفرم‌ها و نیاز فرهنگی روزافزون مخاطب به نظر می‌رسد جدال‌های کاذب میان ساترا با پلتفرم‌ها روزبه روز این نهاد را از وظیفه ذاتی خود یعنی تنظیم‌گری حوزه VOD دورتر می‌کند. حل گره‌های زیرساخت قانونی ساترا از سایر مسائلی است که به این وضعیت دامن می‌زند. به هر روی روشن است که آینده فرهنگی و اقتصادی تولیدات صوت و تصویر فراگیر به کنشگری سریع، بموقع و مؤثر همه کنشگران این صحنه مشروط شده است.