رئیس‌جمهور امشب برای سفری سه‌روزه در رأس هیأتی بلندپایه عازم چین خواهد شد
خنثی سازی تحریم ها در شرق دور
حضور هیأت بلندپایه ایران در این سفر سه‌روزه از برنامه‌های جامع دو کشور برای امضای تفاهمنامه‌های متعدد حکایت می‌کند
سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در پاسخ به دعوت رسمی «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهور چین عصر امروز راهی پکن می‌شود. این نخستین سفر دوجانبه رئیس‌جمهور به چین از آغاز به کار دولت سیزدهم به شمار می‌آید. حضور یک هیأت بلندپایه دیپلماتیک و اقتصادی در این سفر سه‌روزه از برنامه‌های فشرده و جامع مقام‌های دو کشور برای امضای تفاهمنامه‌های رنگارنگ در حوزه‌های متعدد حکایت می‌کند. وزیر امور خارجه، وزیر اقتصاد، وزیر راه، وزیر نفت، وزیر کشاورزی، وزیر صمت، رئیس‌کل بانک مرکزی و علی باقری مذاکره‌کننده ارشد کشورمان، رئیسی را در این سفر همراهی می‌کنند.
رئیسی در حالی این سفر مهم را در دستور کار خود قرار داده که روابط ایران و چین با تحولات مهمی همراه شده است؛ نخست آنکه با دستیابی دو کشور به توافقنامه جامع 25 ساله، این مناسبات سمت و سوی تازه‌ای یافته و وارد سطح بالاتری از مشارکت راهبردی شده است. دیگر آنکه دولت سیزدهم که تاکنون توانسته از سد کوشش بی‌سابقه و بی‌امان ایالات متحده برای افزودن بر فشارهای سیاسی و اقتصادی بر ایران عبور کند، برای حل این معادله، سیاست جدید مبتنی بر تقویت مناسبات همه‌جانبه با بازیگران بزرگ آسیا بویژه چین را به منصه ظهور گذاشته است. خاصه آنکه تهران و پکن به عنوان دو بازیگر اثرگذار در نظام منطقه‌ای، منافع و اهداف مشترکی برای گسترش همکاری‌ها در عرصه‌های متعدد دارند و آنچه روابط دو طرف را در وضعیت پایدار قرار داده، همکاری تحت لوای نیازها و فرصت‌های مشترک بوده است؛ امری که سبب شده در فضای پس از خروج امریکا از توافق هسته‌ای و ریل‌گذاری درست دولت سیزدهم، پکن به یک متحد وفادار برای تهران در شرایط دشوار تحریم‌ها تبدیل شود.
امکان‌های موجود برای ارتقای رابطه
این در کنار دیگر الزامات اقتصادی متقابل، اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران برای چین و همچنین مخالفت با یکجانبه‌گرایی امریکا و استفاده از فرصت‌های به وجود آمده، زمینه را برای ارتقای سطح روابط مبتنی بر «مشارکت جامع راهبردی» فراهم کرده است. در چنین سطحی از رابطه است که مقام‌های تهران و پکن همچنین در پی توسعه همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجرایی و امنیتی- دفاعی و منطقه‌ای بوده و چشم‌انداز درازمدتی را در زمینه روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی ترسیم کرده‌اند. برای نیل به این هدف ضروری می‌نمود تا سطح مناسبات دو کشور از حالت همکاری به «اتحاد» ارتقا یابد و همکاری‌هایی را که تاکنون جریان داشته نیز از موقعیت متزلزل خارج ساخته و آن را نظام‌مند کند.
حال به نظر می‌آید که رئیسی و تیم دیپلمات‌هایش در دیدار خبرسازشان از چین بیش از هر چیز در پی به اجرا گذاشتن این مدل واقع‌بینانه برای گستراندن چتر دیپلماسی در آسیا هستند و تلاش دارند در همنشینی با «شی جین پینگ» بر این تصور مهر باطل بزنند که سناریوی فشار و تحریم غرب به معنای بن‌بست در دیپلماسی است و تأکید کنند که چنین سناریوهایی نمی‌تواند به خارج کردن کشورهای بزرگ منطقه از دور همکاری با ایران بینجامد.
طرح‌های اقتصادی
با وجود آنکه سفر رئیس‌جمهور ایران به پکن و دیدار او با «شی جین پینگ» از دیدگاه اغلب ناظران و در نگاه اول به معنای عینیت یافتن بیشتر سیاست خارجی مبتنی بر تعامل و گسترش روابط آسیایی در دولت سیزدهم تعبیر می‌شود، این سفر با اهداف اقتصادی مهمی همراه است، چنانکه یک هیأت پرشمار اقتصادی نیز رئیس جمهوری اسلامی ایران را در این سفر همراهی می‌کنند؛ رویکردی که در روند اجرایی شدن ابعاد اقتصادی توافق جامع 25 ساله و بی‌اثرکردن تحریم‌های ظالمانه علیه ایران به عنوان یکی از عوامل تضمین‌کننده منافع اقتصادی کشور به شمار می‌آید.
تهران و پکن در چهارچوب اهدافی که ذیل این تفاهم دوجانبه تعریف کرده‌اند، همکاری‌های اقتصادی بویژه تولید مشترک برای تأمین بازارهای داخلی دو کشور و کشورهای ثالث، همکاری در حوزه‌های نفت، صنعت و معدن و حوزه‌های مرتبط با انرژی و همچنین مشارکت مؤثر ایران در ابتکار «کمربند-راه» طرف چینی را در دستور کار قرار داده‌اند. در همین زمینه می‌توان به دیگر برنامه‌هایی همچون تسهیل همکاری‌های مالی- بانکی، گمرکی و همکاری در توسعه مناطق ویژه و آزاد تجاری و صنعتی از جمله در سواحل مکران و تقویت همکاری‌های غیرنفتی با تمرکز بر حوزه کشاورزی و دانش‌بنیان و تسهیل همکاری‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه‌ها و همکاری‌های اقتصادی اشاره داشت که از ابعاد مهم اقتصادی سند توافق ۲۵ساله به شمار می‌آید. این در حالی است که پیش از سفر رئیس‌جمهور به چین و در جریان سفر اخیر معاون نخست‌وزیر چین به تهران 16 تفاهمنامه در روند به اجرا در آوردن موضوعات همکاری این سند توافق به امضا رسید.
فرصت ویژه
بنابراین سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به چین فرصت ویژه‌ای پدید می‌آورد که نه تنها در توسعه همکاری‌های دوجانبه که می‌تواند گشایشی را برای گره‌های کور و مزمن در عرصه سیاست خارجی ایجاد کند. در حقیقت توسعه رابطه با چین یک الزام ژئوپلیتیکی به شمار می‌آید که می‌تواند ابزاری برای اعمال قدرت ایران در برابر رقبای غربی چین نیز باشد. برقراری یک رابطه گسترده و همه‌جانبه این امکان را برای تهران فراهم می‌کند که به استفاده توأمان از ابزارهای مدیریت تعارض و شیوه همکاری روی بیاورد. توجه به این مهم در شرایط کنونی یعنی افزایش تنش‌ها و تصاعد بحران در روابط تهران و پایتخت‌های غربی حائز اهمیت ویژه‌ای است. چه آنکه یکی از اهداف نظام تحریم‌ها قرار دادن مسیر همکاری ایران با شرکای بزرگ منطقه‌ای‌اش در یک وضعیت بلاتکلیف است که تنها عزم جدی تصمیم‌گیرندگان در تهران و پکن برای به اجرا درآوردن اهداف اقتصادی و تجاری تعریف شده در سند مشارکت راهبردی می‌تواند به عاملی برای بی‌اثرکردن هدف کشورهای منظومه غرب تبدیل شود. از این رو اغتنام از این فرصت منوط است به اینکه سران عزم خویش را برای به اجرا گذاشتن فوری تصمیم‌های تاریخی خود همان‌طور قاطعانه به نمایش گذارند که در فائق آمدن بر موانع رنگارنگ توافق نشان دادند.