حمید احمدی استاد دانشگاه تهران:
توسعه بدون پشتوانه هویتی پایدار نیست
احمدی هویت ملی را ستون فقرات فرهنگی و اجتماعی ایران دانست و با بیان اینکه پیشرفت بدون شناخت ریشههای هویتی ممکن نیست، گفت:«هویت ملی هر ملت، همچون ستون فقرات فرهنگی و اجتماعی آن، نقش تعیینکنندهای در شکلدهی به مسیر پیشرفت دارد و بدون فهم درست و عمیق از آن، برنامهریزیهای توسعهای هرگز کامل نخواهند بود. ایران با تاریخ و تمدنی چند هزار ساله، از ظرفیتهای منحصربهفردی در عرصه هویت ملی برخوردار است که اگر به درستی بازشناسی و تقویت شود، میتواند موتور محرکه پیشرفت کشور باشد.»
به گفته او، برداشتهای تقلیلگرایانه از مفهوم هویت ملی، یکی از ضعفهای رایج در تحلیلهای توسعهای است. او توضیح داد که هویت ملی نهتنها مجموعهای از عناصر فرهنگی و تاریخی است، بلکه یک نیروی اجتماعی پویا محسوب میشود که میتواند جامعه را در مسیر نوآوری و حرکت جمعی هدایت کند:«هویت ملی تنها محدود به تاریخ و جغرافیا نیست. هویت ملی ترکیبی از فرهنگ، زبان، آداب و رسوم، تاریخ مشترک و باورهای اجتماعی است. این هویت نهتنها در حفظ انسجام اجتماعی اهمیت دارد، بلکه در ایجاد حس تعلق و انگیزه در جامعه برای توسعه و نوآوری نیز نقش دارد.»
او تصریح کرد:«توسعه بدون پشتوانه هویتی پایدار نیست. ملل فاقد هویت مشترک، حتی با وجود منابع اقتصادی، در بلندمدت دچار فروپاشی انسجام اجتماعی میشوند.»
هویت ملی ایران، راز قدرت اجتماعی کشور است
احمدی با اشاره به استمرار هویت ایرانی در طول تاریخ گفت:«ایران، با وجود فشارهای خارجی و تحولات متعدد تاریخی، توانسته است هویت ملی خود را حفظ کند و این یکی از دلایل ماندگاری و قدرت اجتماعی کشور است. هویت ملی ایرانی دارای ویژگیهای ترکیبی و چندلایه است. این ویژگی ترکیبی باعث شده هویت ملی ایرانی، انعطافپذیر و در عین حال پایدار باشد و بتواند در مواجهه با تغییرات اجتماعی و سیاسی مقاومت کند.» او معتقد است در ایران، هویت ملی و ارزشهای دینی و اخلاقی چنان درهمتنیدهاند که تفکیکپذیر نیستند و این همافزایی، یکی از ثروتهای اجتماعی کشور به شمار میآید.
احمدی به اهمیت زبان فارسی در شاکله هویت ملی اشاره کرد و زبان را حامل میراث هویتی دانست و تأکید کرد:«زبان فارسی، علاوه بر نقش ارتباطی، حامل ارزشها و مفاهیم فرهنگی عمیق است که هویت ایرانی را بازتولید میکند. ادبیات و هنر ایرانی نیز همواره به تقویت حس تعلق ملی کمک کرده و میتواند بهعنوان ابزار نرم توسعه فرهنگی و اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.»
جامعه فاقد هویت مشترک، آمادگی رویارویی با بحرانها را ندارد
استاد دانشگاه تهران، سپس رابطه تنگاتنگ هویت ملی با انسجام اجتماعی را تبیین کرد و بر این نکته تأکید گذاشت که جامعه فاقد هویت مشترک، آمادگی رویارویی با بحرانهای اقتصادی و سیاسی را ندارد:«انسجام اجتماعی بدون وجود هویت ملی محکم، آسیبپذیر است. جامعهای که اعضای آن خود را بخشی از یک هویت مشترک نمیدانند، نمیتواند در مواجهه با چالشهای اقتصادی، سیاسی یا امنیتی متحد عمل کند.» او معتقد است هر برنامه توسعهای باید در دل خود راهبردی برای تقویت هویت ملی داشته باشد وگرنه سرمایه اجتماعی لازم برای اجرای آن فراهم نخواهد شد.
احمدی با بیان اینکه هویت ملی تنها یک مقوله فرهنگی نیست، بلکه در اقتصاد نیز اثرگذار است، گفت:«سرمایهگذاری و کارآفرینی تنها با انگیزههای اقتصادی پایدار نمیمانند. وقتی افراد احساس تعلق به جامعه و هویت ملی خود داشته باشند، انگیزه برای تلاش، نوآوری و مشارکت در پروژههای توسعهای افزایش مییابد.» او تأکید کرد که کشورهایی با هویت ملی قوی، توان بیشتری در جذب و نگهداشت نیروی انسانی ماهر دارند.
دانشگاه و تولید فرهنگ ملی
این استاد علوم سیاسی، دانشگاهها را یکی از اصلیترین نهادهای تولید فرهنگ ملی دانست و تصریح کرد:«دانشگاهها باید علاوه بر آموزش مهارتهای علمی، به بازشناسی و تقویت هویت ملی دانشجویان نیز بپردازند. این نسل میتواند موتور محرکه توسعه پایدار و پیشرفت ایران باشد.» به اعتقاد او، برنامههای علمی و فرهنگی دانشگاهها باید ایرانشناختی باشد تا نسل جوان پیوند عمیقتری با هویت ملی پیدا کند.
احمدی به این نکته هم اشاره کرد که هویت ملی ایران امروز با چالشهایی روبهرو است. او گفت:«یکی از چالشها، تأثیر رسانهها و جریانهای فرهنگی خارجی است که میتواند هویت ملی را تضعیف کند. این امر نیازمند توجه به سیاستهای فرهنگی و رسانهای هوشمند است.» با وجود این چالشها، او تأکید کرد که ظرفیتهای فراوانی برای بازتولید هویت ملی در ایران وجود دارد؛ از جمله جمعیت جوان، نظام آموزشی و امکانات فرهنگی.
اهمیت هویت ملی در نظام تصمیمگیری، محور دیگر سخنان دکتر احمدی شد. او در این رابطه گفت:«سیاستگذاران باید در همه تصمیمگیریها، هویت ملی را مدنظر قرار دهند. بیتوجهی به هویت ملی در سیاستگذاری میتواند باعث شکست پروژههای توسعهای شود، حتی اگر منابع مالی و انسانی کافی در دسترس باشد.» او تجربه کشورهای موفق را شاهدی بر اهمیت هویت ملی دانست.
رسانهها؛ بازیگران مهم شکلدهی
هویت ملی
این استاد دانشگاه تهران نقش رسانهها را در تقویت هویت ملی تعیینکننده دانست و اظهار کرد:«رسانهها و فضای مجازی نقش بسیار مهمی در شکلدهی به هویت جمعی دارند. متأسفانه گاهی رسانهها بدون توجه به اهمیت هویت ملی، ارزشهای فرهنگی را نادیده میگیرند یا تصاویر تحریف شدهای ارائه میدهند که میتواند اثرات منفی بر نسل جوان داشته باشد.» به گفته او، رسانههای ملی باید به بازشناسی فرهنگ، تاریخ و دستاوردهای ایران بپردازند تا سرمایه اجتماعی کشور تقویت شود.
احمدی همچنین تأکید کرد که هویت ملی ایران در تضاد با هویتهای محلی و قومی نیست. او گفت:«هویت ملی ایران شامل تمام هویتهای قومی، مذهبی و محلی است. گاهی برخی تصور میکنند که هویت ملی، هویت یکسان و خشک است، در حالی که ایران نمونهای از هویت ترکیبی است که میتواند تنوع را درون خود حفظ و در عین حال وحدت ملی را تضمین کند.»
این نشست با تأکید بر اهمیت هویت ملی در ساخت آینده ایران به پایان رسید. دکتر احمدی در جمعبندی از مباحث خود توضیح داد:«هویت ملی، موتور محرکه پیشرفت و توسعه کشور است. این هویت باید در همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تقویت شود تا ایران بتواند مسیر پیشرفت پایدار و مستمر را طی کند.» به گفته او، هیچ برنامه توسعهای بدون تکیه بر هویت ایرانی موفق نخواهد بود و تقویت این هویت یکی از ضرورتهای استراتژیک برای آینده کشور است:«هویت ملی، پایهای برای امنیت کشور است. وقتی مردم هویت ملی خود را بشناسند و به آن پایبند باشند، کشور در مقابل تهدیدات داخلی و خارجی تابآوری بیشتری خواهد داشت.»
بــــرش
جوانانی که به هویت ملی خود افتخار میکنند
انگیزه بیشتری برای کار و تلاش دارند
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به سهم جوانان در حفظ و ساخت هویت ملی ایران اشاره کرد:«اگر نسل جوان هویت ملی خود را ندانند یا نسبت به آن بیتفاوت باشند، توسعه پایدار محقق نخواهد شد. جوانانی که هویت خود را میفهمند و به آن افتخار میکنند، انگیزه بیشتری برای کار و تلاش خواهند داشت.» به باور او، جامعهای با هویت قدرتمند، مشارکت اجتماعی قویتری دارد:«وقتی مردم احساس کنند بخشی از یک ملت با تاریخ و فرهنگ مشترک هستند، در مسائل اجتماعی و تصمیمگیریهای جمعی مشارکت میکنند. بازشناسی هویت ملی یک ضرورت استراتژیک برای توسعه اجتماعی و سیاسی کشور است.»
