الهام یوسفی
روزنامه نگار

ایران درحال نزدیک شدن به وضعیت جدیدی است. اتفاق نظر در مسائل سیاست خارجی و پذیرفتن اینکه مسائل مرتبط با امنیت ملی باید جدای از قطب‌بندی‌های داخلی بررسی شود.
اکنون در ایران هم درباره مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا شاهد چنین وضعیتی هستیم.
دیگر درباره اصل مذاکره فریادهای بلند موافقت و مخالفت شنیده نمی‌شود. اختلاف نظرها بشدت کم شده و با همدلی همگانی با اصل مذاکره، اگر اختلاف برداشت یا تفاوت نظری هست، در سطوح دیگر و به شیوه‌ای بیان می‌شود که تخالف با دنبال کردن منافع ملی از آن مستفاد نشود. اصولگرا، اصلاح‌طلب، انقلابی یا اعتدالی، صدا و رویکرد مشترک همه جریان‌های اصلی کشور از همین قرار است.
شاید جریان‌های در حاشیه رفتار دیگری را نسبت به این تدبیر ملی پیشه کنند، اما بعید به نظر می‌رسد این بار بتوانند از میان جریان‌های اصلی یارگیری کنند.
اینکه چرا نمی‌توانند یارگیری کنند و اساساً چرا این اتفاق نظر و وفاق درباره مذاکره روی داده است، مسأله‌ای است که فعالان و چهره‌های ارشد سیاسی تحلیل کرده‌اند.

هماهنگی؛ رمز موفقیت در مذاکرات

حسین مرعشی
دبیرکل کارگزاران سازندگی

همه ارکان نظام تحت هدایت رهبرانقلاب، اما در هماهنگی کامل با یکدیگر کار می‌کنند و وقتی که در حوزه‌ای به تصمیمی می‌رسند، در مرحله اجرا اختلافی میان آنان وجود ندارد. در این زمینه رهبر انقلاب به خوبی از مسائل جهانی و منطقه‌ای آگاه هستند و شرایط اقتصادی و سیاسی ایران را به خوبی درک می‌کنند. برپایه خط مشی‌ها و راهبردهای تعیین شده از سوی ایران، سایر مسئولان و مدیران عالی کشور نیز مسئولانه درباره سرنوشت و آینده ایران و ملت ایران تصمیم می‌گیرند و عمل می‌کنند.
در این موضوع، یعنی چه در زمینه هماهنگی همه سطوح کشور و چه انجام مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، می‌بایست از رهبر انقلاب تشکر و قدردانی کرد که زمینه‌های لازم را برای مذاکرات موفق با آمریکا فراهم کرده‌اند و شرایط را برای فعالیت‌های اقتصادی گسترده در ایران مساعد ساخته‌اند. در مذاکرات بین‌المللی، مهم است که هر دو طرف - و البته در مذاکرات پیش رو، آمریکا- باید به این نکته توجه کنند که گفت‌و‌گو به معنای تسلیم یک طرف به طرف دیگر نیست. در هر گفت‌و‌گوی موفق، هر دو طرف باید آماده باشند تا امتیاز دهند و نظرات خود را بر دیگری تحمیل نکنند. بنابراین هم افکار عمومی و هم مسئولان باید از این مذاکرات پشتیبانی کنند. گفت‌و‌گوکنندگان نیز باید در مذاکرات به گونه‌ای عمل کنند که حداکثر منافع و مصالح ملت ایران را تأمین کنند. در نهایت اینکه حفظ، ارتقا و سربلندی ایران باید در این مذاکرات محقق شود.

بر سر مذاکره دوقطبی‌سازی نشود

محمدرضا باهنر
دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین

جمهوری اسلامی ایران در مقطعی در برابر زیاده خواهی‌های رئیس‌جمهوری جدید آمریکا مذاکره با این کشور را رد کرد. شواهد و قرائن هم نشان می‌دهد که این رویکرد، سیاست عاقلانه‌ای بود و پذیرش آنی مذاکره با آمریکا در شرایط وجود تهدید حتماً نقطه ضعفی برای طرف ایرانی محسوب می‌شد. حالا به نظر می‌رسد تهران در موضع مقتدرانه‌ای، هم عمان، یک کشور مورد اعتماد خود را به عنوان میزبان مذاکرات انتخاب کرده، هم بر خلاف خواست طرف مقابل به صورت غیرمستقیم گفت‌و‌گوها را شروع می‌کند. از مواضع مقامات کشورمان این گونه برمی‌آید که این دور از مذاکرات آزمونی برای سنجش عیار صداقت و اراده آمریکایی‌ها مبنی بر حل و فصل پرونده هسته‌ای در مسیر دیپلماسی است. به هر روی آنچه مشخص است تصمیم سازان در ایران و بخصوص رهبر معظم انقلاب در چهارچوب ارزیابی‌هایی در راستای تأمین منافع ملی و ذیل اصول بنیادین جمهوری اسلامی مجوز مذاکره غیرمستقیم با ایالات متحده آمریکا را صادر کرده‌اند. شایسته است که گروه‌ها و شخصیت‌های سیاسی با هر سلیقه فکری و سیاسی نیز این چهارچوب کلی یعنی منافع ملی را مد نظر قرار دهند و از تجربه دو قطبی سازی‌های گذشته بر سر مذاکرات پرهیز کنند. ایران و آمریکا هر کدام بنا بر اقتضائاتی نیازمند کاستن از تنش‌های موجود و در صورت امکان حصول به توافقی بر سر پرونده هسته‌ای هستند. این آزمون بزرگی برای طرف آمریکاست و در شرایطی که تکرار تجربه‌های اعتماد سوز گذشته را کنار بگذارد می‌تواند در صورت توافق، همچون سایر کشورها از مزیت‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی ایران هم بهره‌مند شود. مسئولان آمریکایی حالا پس از چند دهه باید درک کرده باشند که توطئه و تهدید علیه تهران راه به جایی نخواهد برد.

صدای واحد از ایران شنیده شود

علی مطهری
فعال سیاسی اصولگرا

در شرایط کنونی تصمیم به مذاکره غیرمستقیم با ایالات متحده آمریکا تصمیم کل نظام است که با موافقت مقام معظم رهبری همراه بوده است. این رویکرد نه تنها یک استراتژی سیاسی بلکه یک انتخاب راهبردی است که بر اساس تجربیات گذشته اتخاذ شده است. در این راستا مهم است که از تکرار سرنوشت مذاکرات برجام جلوگیری شود. به این معنی که در آن دوره، برخی ادعا می‌کردند رهبری انقلاب با مذاکره موافق نیستند، اما در واقعیت تصمیم به مذاکره یک تصمیم جمعی بود که از سوی کل نظام اتخاذ شد. امروز نیز برخی مدعی هستند که دولت و برخی گروه‌های سیاسی در تلاش برای تحمیل مذاکره بر نظام هستند، اما این ادعاها بی‌پایه است. در هر دو دوره، تصمیم به مذاکره تصمیم نظام بود و همه شخصیت‌ها و گروه‌های سیاسی باید در این زمینه یکصدا باشند. این اتحاد و هماهنگی ضروری است تا صدای واحد ایران در سطح جهانی منعکس شود و دنیا احساس اختلاف در داخل ایران را نداشته باشد. در این شرایط حمایت از مذاکرات غیرمستقیم ضروری است. همه باید رقابت‌های سیاسی را کنار بگذارند تا به نتیجه‌ای مطلوب دست یابیم. این رویکرد نه تنها برای پیشرفت مذاکرات بلکه برای نشان دادن وحدت و یکپارچگی داخلی ایران در سطح بین‌المللی مهم است. با این حمایت جمعی امیدواریم به نتایج مثبتی در مذاکرات با آمریکا دست یابیم.

 ضرورت هماهنگی در کشور برای مذاکرات

عبدالله رمضان‌زاده
سخنگوی دولت اصلاحات

اخیراً با اعلام شروع مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، توجهات به سیاست خارجی ایران معطوف شده است. اما نباید فراموش کرد که این اقدام بدون هماهنگی در سطوح بالای نظام امکان‌پذیر نبوده است. سیاست‌گذاری در سیاست خارجی کشور بر عهده مقام معظم رهبری است و تا به امروز، هرگونه تصمیم‌گیری در مورد آمریکا بر اساس نظر رهبر انقلاب بوده است. بنابراین اگر امروز تصمیم بر مذاکره غیرمستقیم با آمریکا گرفته شده، قطعاً بدون راهنمایی و نظر رهبری امکان‌پذیر نبوده است. چرا که در یک امر مهم مانند مذاکره، هماهنگی نظر مقامات کشور ضروری است. این به معنای آن نیست که مخالفان مذاکره حق ندارند نظرات خود را اعلام کنند. در واقع باید به آنان اجازه داده شود تا صحبت‌های خود را مطرح کنند. آنچه که مشخص است، بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران ناشی از تحریم‌های آمریکاست. بنابراین هر راهی برای رفع این تحریم‌ها باید مورد تأیید کسانی قرار گیرد که در پی حمایت از مردم و معیشت آنان هستند. اگر کسی شعار حمایت از معیشت مردم می‌دهد و با رفع تحریم‌ها مخالفت می‌کند، مشخص است که رفتاری دوگانه دارد. در این شرایط توضیح درباره برنامه‌های این افراد برای مردم ضروری است تا مردم بتوانند از مواضع واقعی آنان آگاه شوند.

منافع ملی، مهمترین معیار تصمیم گیری

مرتضی الویری
فعال سیاسی اصلاح‌طلب

منافع ملی مهم‌ترین و اصلی‌ترین معیار در هر تصمیم‌گیری به شمار می‌رود و باید مبنای هر اقدام اساسی قرار گیرد. در شرایط کنونی به نظر می‌رسد منافع ملی ایجاب می‌کند تحریم‌های بین‌المللی، که فشار زیادی بر اقتصاد کشور وارد کرده‌ است هرچه سریع‌تر برداشته شوند. زیرا تداوم این وضعیت معیشت مردم و ثبات کشور را به مخاطره می‌اندازد. بر این اساس هر گامی که به رفع آن کمک کند، نه تنها شایسته توجه جدی است، بلکه نیازمند اجرایی شدن فوری و قاطعانه نیز هست.
از نظر من منطقی‌ترین و مؤثرترین راه برای تحقق این هدف، ورود به مذاکره با ایالات متحده بوده است، یعنی همان کشوری که نقش کلیدی در اعمال و تداوم این تحریم‌ها دارد. دلایل بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد اگر قرار بر مذاکره باشد، باید این گفت‌و‌گوها به صورت رو در‌رو باشد. اما تصمیم برای غیرمستقیم بودن مذاکرات در این دور، ناشی از بدعهدی‌های خود آمریکا است و این آنان هستند که باید با اقدامات خود مسیر را برای مستقیم شدن مذاکرات هموار کنند. زیرا مذاکرات مستقیم، با حذف پیچیدگی‌ها و ابهامات واسطه‌گری، می‌تواند مسیر رفع تحریم‌ها را هموارتر و سریع‌تر کند و در نتیجه آثار مثبت آن، از جمله بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش فشار بر جامعه نمایان شود.

 مهراوه خوارزمی
روزنامه نگار

علت غیرمستقیم بودن مذاکره بی‌اعتمادی است

علی زندیان
عضو کمیسیون اقتصادی

مذاکراتی که اکنون موضوع بحث است و البته به نحوی امتدادی بر مذاکرات غیرمستقیمی است که در گذشته جریان داشت، امتدادی بر همین رویکرد صلح طلبی ایران است. تنها مسأله‌ای که مطرح است، بی‌اعتمادی جدی به دولتمردان آمریکایی است. آنان در گذشته نشان داده‌اند با زیاده طلبی به توافق و تعهد خود پشت پا می‌زنند که اگر غیر از این بود و نشانه جدی از تغییر رویه آنان مشاهده می‌شد، مذاکره مستقیم هم ممکن بود. اگر مقام معظم رهبری بیان می‌کنند که مذاکره ایرادی ندارد و می‌توان در یک کشور ثالث به صورت غیرمستقیم مذاکره کرد، ناشی از همین غیرقابل اعتماد بودن طرف مقابل است. با اینکه ملت ایران ملتی نیست که باج بدهد و در مقام ضعف و کرنش بایستد.  دولت هم اعلام کرد که مذاکره را یک ابزار می‌بیند نه یک هدف. با همین رویکرد توقع می‌رود ما در داخل همه مسائل را به مذاکره پیوند نزنیم و تیم مذاکراتی ما با احتیاط و دقت لازم کار را پیگیری کند. از نظر رویکرد مجلس نسبت به مأموریتی که بر عهده وزارت امور خارجه قرار گرفته، باید گفت دستگاه دیپلماسی سیاست‌های نظام و مجموعه حاکمیت را نمایندگی می‌کند. بنابراین قطعاً اکثریت ما نمایندگان بر این نظر هستیم که اگر طرف مقابل بر اعتمادسازی تلاش کند و به سمت زیاده خواهی نرود، می‌شود در مذاکرات پیش رفت. مردم ایران از حقوق خود برای بهره‌مندی از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای عدول نخواهند کرد و آینده خود را قربانی تهدیدهای آمریکایی نمی‌کند.

حمایت مجلس از مذاکره عقلانی

احمد فاطمی
عضو کمیسیون اجتماعی

پیشینه تحولات و سابقه بد طرف آمریکایی سبب شده که همه ما به حسن نیت طرف آمریکایی بدبین باشیم. بر اساس همین بدبینی منطقی است که به باورم در این مقطع مذاکره غیرمستقیم گزینه منطقی‌تر و به صلاح‌تری است، مگر آنکه نشانه‌هایی از تغییر رویه در طرف آمریکایی دیده شود. بر این اساس مذاکرات در شرایط فعلی امری توأم با عقلانیت و تصمیمی منطقی است، اما باید به طرف آمریکایی نشان دهیم که در مقابل ایران صرفاً می‌توانند به نتیجه دادن مذاکره بدون پیش‌شرط و فارغ از تهدید امیدوار باشند. ایران کارت‌ها و ابزارهایی برای چانه‌زنی دارد و بر اساس آن باید به یک نقطه مشترک برسند. در موضوع نحوه حمایت مجلس از مذاکره هم چنانکه بارها گفته‌ام، کلیت مجلس در مسیر عقلانیت است. البته بخشی از رادیکال‌ها هم هستند که صدای بلندی دارند و البته هر کس که صدای بلند‌تری داشته باشد، لزوماً حق با او نیست. بنابر این به رادیکال‌ها توصیه می‌کنم به آنچه در جریان است به عنوان یک فرصت نگاه کنند و از جنجال و هیاهو بپرهیزند و به دنبال خالی کردن دل مردم و گرفتن شجاعت از مسئولان نباشند. همه ما در فضای عقلانی و منطقی و مبتنی بر نقد سازنده می‌توانیم در این باره گفت‌و‌گو کنیم. البته ما هم به آمریکا بی‌اعتماد هستیم، اما معتقدیم مذاکره در شرایط فعلی بهترین راه است.

مذاکره برای دفاع از حقوق ملت

عمران عباسی کالی
عضو کمیسیون آموزش

مذاکرات پیش رو در عمان، فارغ از اینکه در گذشته مسبوق به سابقه بوده، مذاکراتی است که با هدف حفظ حقوق و برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشور انجام خواهد شد. طبیعی است که مذاکره‌کنندگان ایرانی محافظت از استقلال، عزت و کرامت انسانی شهروندان ایران و نیز آرمان‌های ملی و انقلابی را به جد در نظر خواهند داشت. ایران نه برای معامله، بلکه برای مذاکره‌ای بر پایه تعقل و بر مبنای اراده برای رسیدن به نتیجه در عمان حضور می‌یابد. نتیجه‌ای که باید در راستای تأمین حقوق مدنی مردم ایران بر مبنای قانون اساسی و مورد رضایت اکثریت‌شان باشد.
مشخص است که طرح پیش شرط از سوی رئیس‌جمهوری آمریکا و تصور اینکه بتوانند مذاکره را در سایه تهدید و تحریم پیش ببرند امری اشتباه و در تعارض با ضرورت برگزاری مذاکره از موضع برابر و فراهم ساختن مقدمات لازم برای دستیابی به مفاهمه است. آمریکایی‌ها هنگام عزیمت به سوی مسقط باید بدانند که راهی جز احترام به منافع ملی ایران و حقوق حقه مردم آن ذیل حقوق تعریف شده در نظام بین‌الملل ندارند. زیرا مفهوم مذاکره هر چه باشد، تسلیم یک کشور در مقابل کشور دیگر نیست. خاصه آنکه ملت ایران در بلندای تاریخ خود این تسلیم ناپذیری را اثبات کرده است. ملت ایران نه از مذاکره هراس دارد و نه در برزخ تهدیدات می‌ماند. مردم سرزمینی که ویل دورانت آن را مهد تمدن بشری توصیف کرده است، منتظر نمی‌مانند تا کشوری بخواهد برایش تعیین تکلیف کند. باید از دستگاه دیپلماسی در مذاکراتی که هدف اصلی‌اش پیگیری منافع و دفاع از حقوق ملت ایران است، حمایت کرد.

مجلس از مذاکره کنندگان حمایت می‌کند

احمد انارکی محمدی
عضو کمیسیون اقتصادی

مذاکره امری برای امروز و دیروز کشور نیست. قبلاً هم مذاکرات متعددی از همین دست در جریان بوده است. این اطمینان نیز وجود دارد که مذاکره‌کنندگان کشورمان دیپلمات‌هایی انقلابی و تأیید شده هستند که به آنان اختیار داده شده تا در چهارچوب سیاست‌های کلی نظام و مسیر تعیین شده عمل کنند. آنان نیز قطعاً در راستای منافع ملی کشور عمل می‌کنند و از آنها عدول نخواهند کرد. دستگاه دیپلماسی با توجه به شناختی که از طرف آمریکایی بویژه از بدعهدی‌های آنان دارد، غافل نخواهد بود و در مقابل هرگونه زیاده ‌خواهی ایستادگی خواهد کرد.
به رغم برخی اظهارنظرها در مخالفت با نفس مذاکره، باید گفت قرار نیست هیچ یک از مسئولان دولتی یا نمایندگان مجلس براساس رویکردها و سلیقه‌های میلی خود سخن بگویند. آنچه اهمیت دارد نگاه ملی به منافع کشور و سیاست‌های کلی نظام است. هر کسی می‌تواند نظر خود را ارائه کند، اما آنچه اتفاق می‌افتد باید به نفع مردم و کشور باشد. بر همین مبنا کلیت مجلس، فارغ از پیشرفت یا متوقف شدن مذاکرات، قطعاً از مذاکره‌کنندگان ایرانی حمایت می‌کند. زیرا اتفاقی که در پیش است در قالب سیاست‌های کلی نظام است و از سوی مقامات عالی نظام تأیید شده است. نمایندگان مجلس نیز قطعاً بررسی‌های خود را دارند و بر اقدامات دستگاه دیپلماسی نظارت و امور را پیگیری می‌کنند.