فرصت‌های بریکس برای اقتصاد و سیاست ایران
محسن پاک‌آیین
کارشناس مسائل بین‌الملل
سفر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران به روسیه جهت شرکت در اجلاس سران بریکس که در کازان مرکز جمهوری تاتارستان برگزار شد، از دو منظر حائز اهمیت و قابل بررسی است؛ در بخش اول؛ حوزه روابط دوجانبه و در بخش دیگر مناسبات چندجانبه.
در بخش اول، دیدار مهم مسعود پزشکیان با ولادیمیر پوتین که انجام شد، با توجه به روند رو به رشد همکاری‌های ایران و روسیه از آن جهت قابل توجه است که این دیدار منجر به تقویت بیشتر این روابط و تثبیت هر چه بهتر آن خواهد شد.
همکاری در زمینه‌های تجاری، انرژی و حمل‌و‌نقل از جمله چگونگی سرمایه‌گذاری روس‌ها در تکمیل خط آهن رشت -آستارا در دستورکار طرفین قرار گرفت. در حوزه بین‌المللی هم با توجه به رویکرد مشابه دو کشور در رابطه با موضوع غزه و حمایت از مردم مظلوم فلسطین و لبنان و مخالفت با نسل‌کشی رژیم صهیونیستی، طرفین توانسته‌اند مذاکرات سازنده‌ای داشته باشند. در نتیجه این رایزنی‌ها، هماهنگی‌های لازم برای اینکه بتوانند در این مسیر حرکت کرده و اهداف خود را تأمین کنند، ایجاد شد.
از سوی دیگر با توجه به ادامه جنگ اوکراین و روسیه، دو طرف ایرانی و روسی در خصوص آینده این جنگ و چگونگی پایان دادن به آن تبادل نظر داشته‌اند.
حوزه قفقاز از دیگر محورهای قابل توجه در این دیدار بود. در این حوزه، هر دو کشور ایران و روسیه دارای دیدگاه‌های مشترکی بوده و هر دو مخالف این هستند که کشورهای بیگانه وارد این منطقه شوند. به همین دلیل هماهنگی‌هایی برای حفظ امنیت و صلح در قفقاز در دستورکار طرفین قرار گرفت. این دیدار همچنین فرصتی بود که رؤسای جمهور دو کشور در ارتباط با چگونگی استفاده عادلانه از مسیر ارتباطی در قفقاز جنوبی مذاکره داشته باشند.
روس‌ها بارها اعلام کرده‌اند که خواهان رفع انسداد از مسیرهای مواصلاتی هستند و ایران هم علاقه‌مند است راهکارهای طرف روس را بشنود تا یک تصمیم هماهنگ اتخاذ شود. البته هر دو بر یک اصل مهم اتفاق نظر دارند و آن اینکه نباید پای غربی‌ها به این منطقه باز شود. ما باید از نیات واقعی روس‌ها در این زمینه مطلع شویم، چرا که اگر باز شدن این دالان منجر به استفاده ناتو از آن شود برای روسیه و ایران مفید نخواهد بود و مناقشات جدیدی را در منطقه ایجاد خواهد کرد.
در بخش دوم یا همان مناسبات چندجانبه، سفر به کازان به جهت حضور سران و نمایندگان نزدیک به ۴۰ کشور جهان در آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این اتفاق یعنی مسعود پزشکیان می‌تواند در اولین ماه‌های تصدی ریاست جمهوری با سران کشورهایی مثل چین، روسیه، آفریقای جنوبی، هند، برزیل و... دیدار کرده و از یک سو با آنان راجع به روابط دوجانبه رایزنی کند و از سوی دیگر از دیدار با سران و بازیگران بزرگ منطقه و جهان نهایت استفاده را برده و از آن به عنوان یافتن راهی برای کاهش بحران در منطقه و محیط پیرامونی کشورهای عضو این ائتلاف بزرگ بهره ببرد. به بیان دیگر همسویی ایران با پکن، مسکو و سایر اعضای بریکس می‌تواند زمینه‌های آتش‌بس در منطقه را فراهم کرده و با ایجاد اتحادی ضدجنگ، فشارهای سنگینی را در عرصه‌های مختلف به رژیم صهیونیستی وارد کند.
از ویژگی‌های مهم بریکس حضور دو کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل یعنی روسیه و چین در آن است؛ این دو کشور در کنار برزیل، آفریقای جنوبی و هند بیش از نیمی از جمعیت جهان را دارند. از همین رو می‌توانند فرصت‌های خوبی را در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، تجاری و غیره برای ایران ایجاد کنند و مهم‌تر از آن اینکه، هدف اصلی خود در حوزه کاهش وابستگی به دلار را به اجرا درآورند.
