ندا سیجانی
خبرنگار

ششمین جشنواره موسیقی وسرود سازمان بسیج هنرمندان با عنوان «آوای عشق» به دبیری رضا مهدوی در دو مرحله استانی(20 تا 30 آبان ۱۴۰۳) و ملی(30 آذر۱۴۰۳) برگزار می‌شود. این جشنواره دربخش‌های «آکاپلا» (اجرای زنده، بدون ساز و هر گونه آهنگ ضبط شده)، «سرود و کر» (همسرایی یک یا چند صدایی با همراهی آهنگ ضبط شده) و «تک‌آهنگ» (با کلام) در گونه‌های دستگاهی، نواحی، مُدال و تلفیقی به همراه آهنگ ضبط شده است که در محورهای موضوعی  متعددی برگزار خواهد شد. محورهایی چون: «فلسطین»، «شهدا و ایثارگران»، «شعار سال: جهش تولید با مشارکت مردم»، «بسیج» و «محوریت آزاد»؛ با هدف حضور گسترده و جذب حداکثری استعدادهای جوان، شناسایی، ساماندهی و حمایت از استعدادهای خلاق آواز جمعی (آکاپلا، سرود، هم سرایی و...)، ایجاد امکان حضور استعدادها (فردی و جمعی) در مجامع، برنامه‌ها، جشنواره‌ها، مراسم، هم‌فکری برای گسترش و تحکیم حرکت‌های هنرمندانه از طریق موسیقی و سرود در منطقه و جهان را دربرمی گیرد.
رضا مهدوی دبیر ششمین جشنواره موسیقی وسرود و رئیس انجمن موسیقی بسیج هنرمندان درگفت‌و‌گوبا «ایران» دراین باره توضیحاتی ارائه کرده است که درادامه می‌خوانید:

ابتدا درباره برنامه و اهداف این دوره از جشنواره توضیح دهید.
هدف دراین دوره ازجشنواره احیای «سرود بِه ما هُوَ سرود» یا همان سرود حقیقی ابتدای دوران انقلاب اسلامی تا پایان دهه 60 (هشت سال جنگ تحمیلی) است؛ اجراهایی کاملاً جمعی و نه به‌صورت انفرادی ویا تک خوان. مضامینی که درابتدای انقلاب به آن پرداخته شد، نه آثاری که دردهه‌های 70 و 80 به گوش می‌رسید و نه آثاری که امروزه به‌صورت پرفورمنس وار و پاپ گونه ارائه می‌شود.ازنگاه من اعضای گروه سرود نباید لباس‌های متحد الواحد و یا لوکس برتن کنند چرا که سرود یک کارکاملاً جمعی و مردمی بوده و از توده مردم برخاسته است. بنابراین باید درآن نقش مؤثر حقیقی داشته باشند. چه سرود‌های دانش‌آموزی و چه سرودهای اقشار کل کشور. البته سازمان بسیج هنرمندان کشورهم یکی ازهمین فعالیت‌های اقشارمحسوب می‌شود که رسالتش نشان دادن سرود حقیقی وبدون تزئین و رنگ و لعاب و غیر تجملاتی برروی صحنه است.
نکته دیگربخش آکاپلا است که به لحاظ علمی بی‌نیاز از هرنوع ساز است وصرفاً حنجره ولایه‌های مختلف صوتی را دربرمی‌گیرد. این اجرا نیازمند تکنیک وفن بالا است و با برگزاری این جشنواره استعدادهای درخشان دراین زمینه کشف خواهند شد و تمرکزمان دربخش داوری هم بیشتربراین موضوع است تا با شناسایی وانتخاب این افراد، زمینه فعالیت‌های جدی برای آنها فراهم شود.
 مرحله سوم موضوع تک آهنگ‌ها است که دربخش استانی به آن پرداخته می‌شود و شامل آثار تولید شده در موسیقی نواحی، موسیقی کلاسیک، موسیقی تلفیقی و یا موسیقی پاپ مردم واراست. لازم به ذکراست این جشنواره به نام بسیج هنرمندان است اما فقط مختص به اعضای بسیج یا هنرمندانی که اصطلاحاً بسیجی هستند، نیست. نگاه ما جذب حداکثری است ومشارکت کسانی که به این فرم‌ها از فن موسیقا علاقه‌مندند و دراین زمینه تولید دارند.

درصحبت‌های خود اشاره داشتید محوریت این دوره از جشنواره سرود‌های ابتدای انقلاب تا پایان جنگ تحمیلی است. محورهایی که بنا به اقتضای زمان به مرور کمرنگ شده‌اند. براین اساس چه ضرورتی در احیای این محورها وجود دارد؟ ارتباط نسل امروز با این آثار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی ازدلایل عمده ما بیان این مهم به جامعه است تا بگوییم سرود حقیقی ازچه جنسی است؟ شاکله آن چه باید باشد و درشکل وفرم باید از چه معیارهایی بهرمند شود؟ محورهای ما «فلسطین»، «شهدا و ایثارگران»، «شعار سال: جهش تولید با مشارکت مردم»، «بسیج» و «آزاد» است چرا که احساس می‌کنیم چهارمحوراین موضوعات، مدتی است به فراموشی سپرده شده است.
نکته دیگراینکه کشورعزیزما ایران همچنان درشرایط انقلابی است وبه نوعی هجمه‌های استکبار جهانی برآن مترتب است.
بطورمثال بحث عراق، لبنان، سوریه، یمن، فلسطین و... هدف ازاین دشمنی‌ها رسیدن به جنگ با ایران است. دشمنان می‌خواهند تمامی این کشورها را از بین ببرند تا به سمت ایران بیایند وشاید ما تنها کشور انقلابی هستیم که پای اصول ایستاده‌ایم. بنابراین این الزام وجود دارد سرودهای انقلابی به همان شاکله اصلی خودبازگردند و باقی بمانند. به اندازه کافی، دیگرگونه‌های موسیقی هست و همگان می‌توانند جشنواره برگزارکنند و تولید داشته باشند. پس نیازی نیست با پرچم سرود خلط مبحث به وجود بیاورند. مسأله دیگر شناخت وآگاهی نسل نو ازتولید وماهیت سرود ومردمی بودن آن به دور ازهر تشریفات و خودنمایی است. من براین باورم این سرود‌ها است که می‌تواند در جان و روح مردم رسوخ کند، درغیراین صورت مراکزی هستند که صدها میلیون برای تولید سرود هزینه می‌کنند اما این آثارخاستگاه اجتماعی ندارد و یک باربرای همیشه شنیده و دیده می‌شود و در گذر زمان فراموش می‌شود.
اما شنیدن سرود‌های اول انقلاب همچنان بیانگر حس غرور ملی است و ارزش‌های علمی و هنری دارد و می‌تواند در محیط‌های هنری و آکادمیک هم آنالیز و بررسی همه جانبه شود و متعلق به همه نسل‌ها است. درحقیقت ما دراین جشنواره که عنوان آن «آوای عشق» است درنظر داریم لحن و آوا و موسیقی‌هایی را که مبتنی برعشق و حماسه است و طیفی را که با این موضوع همراه هستند جذب کنیم. طی این سال‌ها جشنواره‌های متعددی با موضوع سرود برگزار شده اما بیشتر جنبه نمایشی و نمادین داشته یا آثاری که ازتلویزیون پخش شده، به نوعی آهنگ، ترانه و تصنیف هستند و نام سرود به آنها اطلاق شده است که نیستند! سرود باید دارای فرم و شکل خاص سرود باشد. آنگونه که وزیری و خالقی و صبا و حسین ملک انجام دادند. همان گونه که کلنل علینقی وزیری دریکصد سال گذشته بدرستی برای مدارس تولید و تدوین و تبیین کرد. به عقیده من خاستگاه اصلی این سرود‌ها در بسیج هنرمندان است که باید احیا شود و مورد حمایت قرار بگیرد. البته دیگرسازمان‌ها و نهادها هم می‌توانند فعالیت‌های خود را داشته باشند ولی مراقب باشند نام سرود را به هدرندهند. سرود جایگاهی معنوی با فخر و مباهات دارد.

تولید این گونه ازسرود‌ها که اشاره کردید از استاندارد درست برخوردار هستند، بر عهده دفتر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است یا سازمان بسیج هنرمندان؟
دفترسرود سال گذشته تشکیل شده و مدت زمان کمی است که فعالیت خود را آغاز کرده است.علاوه براین نهاد، دیگرمراکزکشور همچون بنیاد شهید، هلال احمر، شهر سرود ماوا و دیگر سازمان‌ها و نهادها هم دراین زمینه تولیدات و جشنواره‌هایی دارند و از تعداد این جشنواره‌ها نباید نگران و هراسان باشیم چرا که به لحاظ آیین، فرهنگ، اقوام، جغرافیای چهارفصل، گویش‌ها و لهجه‌های مختلف، این قابلیت در کشور ما وجود دارد که هر ماه برای سرود یک جشنواره با ماهیت‌های مختلف برگزار شود.
سرود کم هزینه‌ترین شاخه ازموسیقی کلان درکشور محسوب می‌شود؛ پس نباید نگران بودجه آن بود و یا نگران اینکه ایده‌ها و تفکرات مختلف صنوف و نهادها به تجربه بنشیند. هرکسی می‌تواند بر اساس نگاه خود و شاکله شورای سیاست‌گذاری و هدفی که دارد، کارخود را انجام بدهد. البته ناگفته نماند در وهله اول جایگاه سرود را در مدارس می‌بینیم که مدت‌ها است مدارس این موضوع را واگذارکرده‌اند و دراین زمینه فعالیت جدی ندارند. سرود دانش‌آموزی باید از دوره ابتدایی به‌عنوان درس شکل بگیرد و درمقاطع مختلف ادامه پیدا کند و بعد از آن فکرمی کنم با حضور افراد متعهد و متخصص، بسیج هنرمندان دراین زمینه می‌تواند الگوسازی کند. نکته دیگر اینکه با توجه به شرایط امروز و گستردگی فضای مجازی نباید به دنبال استانداردها باشیم و باید این آزادی عمل بوجود آید تا مراکز، سازمان‌ها، صنوف، افراد حقیقی و حقوقی نیز بتوانند فعالیت خود را داشته باشند.

چرا این محورها درقالب جشنواره موسیقی فجرکه به نام انقلاب اسلامی مزین است پرداخته نمی‌شود؟ باتوجه به اینکه سال گذشته و امسال نیز دبیراین جشنواره هستید چرا این پیشنهاد‌ها مطرح نشد؟
درجشنواره بین‌المللی موسیقی فجردبیرتصمیم گیرنده نهایی نیست و پیشنهاد دهنده است و تا حدودی مضامین را معین می‌کند. طبق آیین‌نامه، این جشنواره رئیس شورای سیاست‌گذاری و مدیر اجرایی دارد و دستگاه‌های مختلف تعیین کننده هستند و نظارت می‌کنند. اما درجشنواره موسیقی بسیج هنرمندان دبیر تعیین کننده نهایی است و اعضای شورای سیاست‌گذاری را انتخاب می‌کند و براین اساس آزادی عمل بیشتری دارد. همان‌طور که قبل‌تراشاره شد حدود یک سال از راه‌اندازی دفتر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گذرد و به عقیده من باید احیاگر «سرود به ما هو سرود» باشد و نیاز دارد سره را از ناسره جدا‌سازی کند. امسال هم در جشنواره موسیقی فجر شاید از حضور این عزیزان بهره ببریم. کما اینکه سال گذشته گروه سرودی از کرمان به پیشنهاد بنده در پهنه رودکی اجرای خیابانی داشت که بسیار مورد استقبال مردم قرارگرفت و فکرمی کنم حقیقتاً جایگاه اجرای سرود‌ها در خیابان است و نباید به سالن‌ها کشیده شود تا مردم با آن آشنا شوند و به تماشای آن بایستند. به نظرمن اجرای سرود درسالن‌ها، آسیبی برای همین باقی مانده سرودها خواهد بود؛ چرا که مخاطب ندارد و دیگر اینکه، نسل نو با سرود بیگانه ترمی شود و هر اثرموسیقایی را سرود تلقی می‌کند.

رسانه ملی تولیداتی در زمینه سرود دارد و وزارت فرهنگ و دیگر نهاد‌ها هم همچنین.اما با این تفاسیر آنگونه که انتظار می رود این فرم از موسیقی نتوانسته جایگاه خود را به خوبی در بین مردم بازکند.
اگررسانه ملی نگاه جدی به موضوع سرود داشته باشد و درهمه برنامه‌هایش آن را تکلیف کند و نمونه‌های حقیقی سرود‌های اوایل انقلاب و جنگ تحمیلی را با مضامین فرهنگی و اجتماعی امروز پخش کند، قطعاً مردم استقبال خواهند کرد. اغلب سرودهایی که از این رسانه پخش می‌شود با مضامین خاص سیاسی و مناسبتی هستند و طبیعی است که برای مخاطب یکبار مصرف خواهد بود. باید از مضامین فرهنگی و اجتماعی یا موضوعاتی در رابطه با بهداشت فردی، سفر، صله رحم و یا سرود‌های ملی میهنی که امید در آن است و برای نسل نو نشاط به ارمغان می‌آورد، استفاده کرد. نکته دیگراینکه اشعار این سرودها سهل و آسان باشد تا مردم به راحتی با آن ارتباط برقرار کنند. اما متأسفانه برخی از آهنگسازان ما می‌خواهند قدرت‌نمایی علم و دانش کنند و براین نظرند سرود‌های دانش‌آموزی که درگذشته بوده بسیار سهل و آسان است و نباید آنها را ادامه داد. درحالیکه سرود‌های ماندگار و ارزشمندی از گذشته موجود است که همچنان زمزمه می‌شود. مانند: سرود «ای ایران» اثر روح‌الله خالقی و یا سرود «یار دبستانی من» و همچنین سرود‌هایی که در گروه چاووش به سرپرستی مشکاتیان و لطفی و علیزاده و کامکارها با صدای استادان شجریان و ناظری اجرا شد و... درپایان باید بگویم با توجه به اینکه امسال ریاست جمهوری منتخب مردم موضوع «وفاق ملی» را مطرح کرده‌اند، امیدواریم از طریق سرود به آشتی ملی و یک همبستگی و همراهی بیش از پیش برسیم و در سرود خوانی حضور همه جانبه تمامی اهل فن موسیقا بویژه درموسیقی دستگاهی را شاهد باشیم.