«ایران» از وضعیت پشه آئدس و بیماری دنگی در کشور گزارش می‌دهد
تب داغ دانگ
محدثه جعفری
خبرنگار
مردم باید نگران پشه آئدس و بیماری تب دنگی باشند؟
مسلماً نگرانی، کمک کننده نیست و آگاهی مردم از علائم بیماری، راه‌های انتقال، پیشگیری و مراقبت‌های لازم آن می‌تواند به کاهش خطرات این بیماری کمک کند. پشه آئدس با گزش افراد آلوده، ناقل بیماری می‌شود. زمانی که این پشه آلوده شد، با گزش فرد سالم بیماری را به او منتقل می‌کند. اما باید بدانیم که حتی تخم‌های پشه آلوده نیز می‌توانند بیماری را انتقال دهند. بیماری از طریق تنفس، دست دادن و... به افراد دیگر منتقل نمی‌شود ولی از طریق پیوند و انتقال خون می‌تواند به فرد سالم انتقال پیدا کند. همچنین احتمال انتقال از مادر به نوزاد به میزان کمی وجود دارد. این امر بستگی دارد به اینکه مادر در چه زمانی در دوران بارداری به عفونت مبتلا شده باشد.
آیا از روی ظاهر می‌توان پشه آئدس را شناسایی کرد؟
پشــه آئــدس یک نوع پشه است که شــبیه پشــه‌های معمولــی بــا لکه‌های ســفید روی پاهــا و بــدن اســت و می‌توانــد باعث انتقال بیماری دنگی، چیکونگونیا، زیکا و تب زرد شود که تغییرات آب و هوایی که منجر به افزایش دما و بارندگی و رطوبت بالا شده موجب رشد و تکثیر این پشه و بیماری آن بوده است، به طوری که قبل از سال‌های 1970 تنها 9 کشور این بیماری را گزارش کرده بودند اما اکنون این بیماری در بیش از 128 کشور جهان بومی شده است.
یعنی با یک اپیدمی بزرگ روبه‌رو خواهیم شد؟
اپیدمی‌های بزرگ بیماری دنگی از سال 2019 به بعد در سراسر جهان از جمله سنگاپور، سودان، جامائیکا، افغانستان، عمان، پاکستان، مالزی، اندونزی، ویتنام، فیلیپین و هند گزارش شده‌اند. این بیماری از سال ۲۰۱۹ به عنوان ۱۰ تهدید اصلی بشر از سوی سازمان بهداشت جهانی مطرح شده و شایع‌ترین بیماری است که از طریق ناقلین محلی منتقل می‌شود به طوری که ۴۰ تا ۵۰ درصد از جمعیت کره زمین در مواجهه با این نوع پشه هستند و این رقم سال به سال به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، افزایش میانگین دما و آمار سفرها افزایش می‌یابد.
چند درصد احتمال مرگ و میر در صورت ابتلا وجود دارد؟
۸۰ درصد مبتلایان به تب دنگی هیچ علائمی ندارند. کسانی هم که علائم بیماری در آنها بروز می‌کند، اغلب علائم خفیف تا متوسط یا تب دارند. به طور میانگین، 5 درصد بیماران (یعنی یک نفر از 20 نفر بیمار) به نوع شدید بیماری دنگی مبتلا خواهند شد. در طول 48 ساعت اول بعضی بیماران گلودرد، قرمزی گلو و صورت برافروخته دارند. در صورت تشدید بیماری علائمی مانند تب، سردرد، بدن درد، درد مفاصل، درد استخوان‌ها، درد پشت چشم، احساس ضعف و خستگی، علائم گوارشی همچون بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسهال، بثورات پوستی شامل لک و دانه‌های قرمز رنگ بروز می‌کند. در موارد شدید ممکن است خون‌ریزی‌های زیر پوستی، خونریزی از بینی و لثه رخ دهد. همچنین در ادرار بیماران نیز خون مشاهده شود.
تب دنگی واکسن دارد؟
هنوز واکسن قطعی تب دنگی برای همه کشور‌ها وجود ندارد، اما یک واکسن به نام دنگ واکسیا CYD-TDV درچندین کشور به ثبت رسیده است که در حال حاضر فقط در مناطق بومی بیماری تزریق می‌شود و شامل سه دوز به فاصله هر 6 ماه است؛ سایر واکسن‌ها در مرحله مطالعه هستند.
برای در امان ماندن از این بیماری چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
این پشه می‌تواند در هر ظرف یا فضایی که مقداری آب جمع شود فوراً تخمگذاری کند. مانند لاستیک‌های مستعمل، قوطی کنسرو، حوضچه‌های سیمانی، ظرف زیرگلدان، مخازن و تانکر آب، ظرف زیر کولر و... . اما باید بدانیم که تخم‌ها در برابر خشکی و کم آبی مقاوم هستند و می‌توانند تا مدت طولانی «گاهی بیش از یک سال» شرایط بدون آب را تحمل کنند. آئدس برخلاف پشه مالاریا و بسیاری از پشه‌های دیگر، در طی روز خونخواری می‌کند و حداکثر گزش را در صبح زود و هنگام غروب آفتاب قبل از تاریکی هوا دارد.
پیشگیری و کنترل بیماری دنگی بستگی به اقدامات مؤثر در زمینه کنترل پشه آئدس دارد. مشارکت اجتماعی همه سازمان‌ها مانند شهرداری‌ها، محیط زیست و سایر ارگان‌های ذیربط می‌تواند این تلاش‌های کنترلی را بهبود دهد. نامساعد کردن محیط برای تکثیر و تخمگذاری پشه، حذف پشه بالغ از طریق سمپاشی با هدف به حداقل رساندن تکثیر پشه و تماس آن با انسان از راهکارهای مهم پیشگیری و کنترل این بیماری است.
مردم چه نقشی دارند؟
مردم می‌توانند جهت کاهش تخمگذاری و تکثیر پشه آئدس اقداماتی شامل تخلیه و تمیز کردن مرتب ظروف محتوی آب «متوسط 3 الی 5 روز یکبار»، تعبیه درب و یا پوشش روی ظروف محتوی آب «تانکر، بشکه و...» مدیریت زباله و ضایعات جامد مانند ظروف رها شده، ضایعات خودرو، لنج‌های مستعمل و... که می‌توانند محل جمع شدن آب باشند، نظافت مداوم آبگذرهای شهری به منظور جلوگیری از راکد شدن آب، ساماندهی لاستیک‌های مستعمل بخصوص در شهرها و حاشیه شهرها، انبار کردن در فضای بسته یا زیر پوشش مناسب به طوری که پشه امکان تخمگذاری در آن پیدا نکند، تأمین آب مورد نیاز ساکنین از طریق لوله کشی تا نیازی به ذخیره‌سازی نباشد، خالی و تمیز کردن هفتگی ظروف محتوی آب (بشکه، ظرف زیر گلدان، ظرف آب حیوانات و...، وارونه کردن اجسام در معرض باران مانند ظروف، قایق‌ها، جلوگیری از راکد شدن آب، پر کردن سوراخ تنه درختان و لاستیک‌های مستعمل، زیرگلدانی‌ها با شن، خاک یا بتون، سمپاشی با هدف از بین بردن جمعیت پشه در محل‌های استراحت آنها، زیر مبلمان، تخت، داخل کمد یا در محل تخمگذاری آنها لنج و لاستیک‌های مستعمل را انجام دهند.
برای کاهش احتمال گزش پشه چه کار کنند؟
بهترین کار نصب توری روی درب و پنجره، استفاده از پشه‌بند در مناطقی که پشه آلوده شناسایی می‌شود و انتقال محلی وجود دارد. استفاده از کرم‌ها یا اسپری دافع حشرات هنگام مسافرت به مناطقی که بیماری اندمیک بوده و انتقال محلی وجود دارد. پوشیدن لباس رنگ روش، لباس آستین بلند و شلوار بلند. پشه آئدس به رنگ‌های مشکی، قرمز و زرد تمایل بیشتری دارد.
در صورت مشاهده پشه در منزل از چه نوع سمی برای از بین بردن آن استفاده کنند؟
از اسپری‌های متداول در بازار و قرص‌های حشره کش، فرآورده‌های دافع حشرات تأیید شده و استاندارد می‌توانند استفاده کنند، چرا که بسیار مؤثر است.
در صورت گزش پشه باید به مراکز درمانی مراجعه کنیم؟
درصورت وجود علائم بیماری یا تب بیش از 3 روز حتماً به پزشک مراجعه کنید اما همان طور که گفته شد حدود 80 درصد موارد ابتلا یا علامت ندارند یا بسیار خفیف هستند که با کمی استراحت و مصرف مایعات درمان حاصل می‌شود.