«ایران» از مهم‌ترین اقدامات سه سال اخیر در حوزه کودکان گزارش می‌دهد
کودکان در دولت سیزدهم دیده شدنـد
سمیه افشین‌فر
خبر نگار
مجتبی همتی فر، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به تعریف چهار اولویت راهبردی برای این سازمان در دولت سیزدهم به «ایران» می‌گوید: هر چند اساسنامه سازمان اواخر سال 99 تصویب شد اما در ابتدای دولت سیزدهم سازمان هنوز تشکیل نشده بود و یکی از اولین و مهم‌ترین راهبردهای اولیه ما استقرار سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک و تمهیداتی مناسب برای ایجاد زیرساخت‌های اولیه یک سازمان نوپا (مکان استقرار، تجهیزات، نیروی انسانی، ساختار و آیین‌نامه‌های کاری) بود که در عین پیگیری این موارد، تدوین و تصویب برنامه راهبردی استقرار و فعالیت سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک نیز در دستور کار قرار گرفت.
اعتبار حمایتی
برای مناطق محروم
معاون وزیر با بیان اینکه تخصیص اعتبار حمایتی برای مناطق لازم‌التوجه در اولویت سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک است، می‌گوید: اعتبارات کنونی سازمان به هیچ وجه برای پوشش همه مخاطبان هدف سازمان در دوره پیش‌دبستانی حمایتی کفایت نمی‌کند و بودجه کنونی حداقلی است. برای اجرای وظایف سازمان بویژه در مناطق لازم‌التوجه (عشایری، روستایی، مرزی، دوزبانه، ضریب محرومیت بالا)، لازم است که دولت و مجلس توجه ویژه و متفاوتی به تربیت اوان کودکی کنند، در غیر این صورت بخش مهمی از وظایف حمایتی سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک بر زمین می‌ماند.
رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به اجرای الگوی تجربه جدید توزیع عادلانه اعتبارات حمایتی در دولت سیزدهم ادامه می‌دهد: در سال 1401، حدود 700 میلیارد ریال اعتبارات پیش‌دبستانی حمایتی برای مناطق محروم به سازمان اختصاص داده شد و برای بیش از ۶۳ هزار کودک دوره‌های کوتاه مدت پیش دبستانی تابستانی طراحی و برگزار شد. البته برنامه سازمان این بود که برای کسانی که به دلایلی از دوره یک ساله پیش دبستانی بازمانده‌اند، دوره کوتاه مدت و اضطراری تابستانی برگزار کنیم تا بتوانیم پوشش خدمات پیش دبستانی را افزایش دهیم. هر چند دوره کوتاه مدت که به همت سازمان برگزار شد، به طور کامل جبران کننده دوره یک ساله نیست و نمی‌تواند به لحاظ کیفیت و اثرگذاری جایگزین آن تلقی شود، اما به هر حال تدبیری بود تا بتوانیم بخشی از آن خلأ و محدودیت شدید اعتبارات را تا حدودی در حد وسع جبران کنیم.
همتی فر در تشریح فعالیت‌های سازمان می‌گوید: برگزاری رویداد و جشنواره‌های تخصصی برای تولید محتواها و بسته‌های تربیت و یادگیری با رویکرد چندتألیفی، برگزاری نشست‌های راهبردی فعالان حوزه اوان کودکی و خانواده، تولید محتوای فاخر رسانه‌ای مرتبط با تعلیم و تربیت کودک، توانمندسازی مربیان و کادر کودکستان‌ها و حمایت از تیم‌های فعال خلاق و نوآور مرتبط با زیست بوم کودکی در استان‌ها از جمله برنامه‌های اصلی سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک بوده است.
تولید محتوای آموزشی
برای کودکان
در قالب یارستان کودکستان
رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک طراحی و اجرای سازکار نوآورانه و تحولی دبیرخانه ظرفیت مردمی یارستان کودکستان را دومین اولویت راهبردی این سازمان برمی‌شمارد و به برگزاری چند دوره رویداد یارستان کودکستان اشاره می‌کند:
«یارستان کودکستان» سازکار ابتکاری سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک برای شناسایی و حمایت و ارزیابی و ارتقا و توصیه محصولات فاخر و مناسب کودکان زیر ۷ سال است تا بتواند خلأ محتواهای مناسب و قابل اعتماد و توصیه برای این دوره تربیتی را پر کند. یکی از مشکلات این سازمان از همان ابتدا، کمبود محتواهای آموزشی و تربیتی و ابزارهای مناسب برای استفاده در فرایند تربیت و یادگیری کودکان بود، برای همین اقدام به طراحی رویداد یارستان کودکستان با همکاری جدی گروه‌ها و فعالان مردمی این حوزه کردیم. در این سازکار سازمان به جای تصدیگری در تولید و ارائه محتوا، سیاست «چندتألیفی» مورد تأکید سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را در دستور قرار داده است. بنا بر اعلام دبیرخانه ظرفیت‌های مردمی سازمان ملی تعلیم وتربیت کودک، از سال ۱۴۰۱ تاکنون 8 هزار و 653 محصول در هفت محور مورد بررسی و ارزیابی کارشناسان تخصصی هر حوزه قرار گرفته است و تاکنون بیش از ۲۰۰ اثر از این محصولات، حدنصاب‌های لازم را کسب کرده‌اند و برای استفاده کودکستان‌ها و خانواده‌ها در قالب بسته‌های تربیت و یادگیری معرفی و توصیه شده‌اند. همچنین در این مسیر، برای ارتقا و بهبود کیفی و محتوایی این محصولات نیز تدابیری اندیشیده شده است.
ساماندهی شهریه کودکستان‌ها
تا قبل از تشکیل سازمان، مسأله نابسامانی شهریه کودکستان‌ها از موضوعات مهم والدین بود و هم این که مؤسسان را دچار مشکل کرده بود. رئیس سازمان تعلیم و تربیت در ادامه با اشاره به آسیب‌هایی که نابسامانی شهریه ایجاد می‌کند، می‌گوید: اگر شهریه کفاف هزینه‌های واقعی کودکستان را ندهد، مؤسس و مدیر به سمت شهریه‌ها و برنامه‌های غیرمتعارف یا کاهش کیفیت خدمات و چه‌بسا اجحاف در حق و حقوق مربیان سوق داده می‌شوند. در واقع مؤسس برای جبران هزینه‌های خود، درگیر فعالیت‌های به اصطلاح فوق برنامه و حاشیه می‌شود تا نظر والدین را جلب کند و بتواند از این طریق شهریه اضافی را دریافت کنند. بویژه اگر آن کودکستان از شهرتی هم برخوردار باشد، این کار راحت‌تر انجام خواهد شد. همه این مشکلات از نظر سازمان تعلیم و تربیت کودک، مسامحه درباره زیست بوم کودکی و منافع والدین و خانواده و حتی به نوعی اجحاف در حق مربی و حتی مؤسس کودکستان بود زیرا بدون اینکه متوجه باشیم مؤسس را به طور سیستماتیک درگیر تخلف می‌کردیم. برای ساماندهی این شرایط در دولت سیزدهم آیین‌نامه «تعیین شهریه خدمات تربیتی، آموزشی و مراقبتی کودکستان‌ها» با کار کارشناسی مفصل تنظیم و پس از تصویب توسط هیأت‌امنای سازمان، برای اجرا توسط وزیر آموزش و پرورش ابلاغ شد. بر اساس این آیین‌نامه که به منظور ساماندهی امور مرتبط با تعلیم و تربیت اوان کودکی ابلاغ شد، حداکثر سرانه شهریه برای هر کودکستان در هر سال تحصیلی - تربیتی بر اساس عناصر اصلی از قبیل اجاره‌بهای ملک، هزینه‌های نیروی انسانی، استهلاک دارایی‌های قابل استهلاک، هزینه‌های مصرفی و... محاسبه می‌شود. با ابلاغ این آیین‌نامه و اجرای آزمایشی آن در سال ۱۴۰3-۱۴۰2، وضعیت بی‌سر و سامان شهریه کودکستان‌ها تا حد قابل قبولی سروسامان پیدا کرد.
همتی‌فر با اشاره به راه‌اندازی سامانه الکترونیکی محاسبه شهریه می‌گوید: بعد از راه‌اندازی این سامانه ثبت درخواست 23 هزار و 567 پرونده برای بررسی شهریه را داشتیم که در کودکستان‌های فعال شهریه محاسبه و ابلاغیه آن صادر شده است و یعنی این تعداد کودکستان شهریه‌هایشان را بر مبنای روش مورد نظر سازمان محاسبه می‌کنند.
خانواده محور شدن آموزش دوره کودکی
تأکید و اهمیت به خانواده یکی از اصول اساسی تفکر رئیس جمهور شهید بود. ایشان بارها تأکید کرده بودند: «مهدکودک برای بچه‌ها در همه ادارات و بیمارستان‌ها در نظر گرفته شود تا خانم‌های کارمند دچار زحمت نشوند زیرا این کار به افزایش جمعیت کمک می‌کند. باید این امکان در همه سازمان‌ها و ادارات فراهم شود تا مادران کارمند ضمن خدمت‌رسانی به مردم در کنار فرزندان خود باشند.
در هر اداره و سازمانی که مهدکودک وجود ندارد، باید این امکان فراهم شود تا مادران دچار دغدغه نباشند.» اشاره و تأکید رئیس جمهور بر ماده 22 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب آبان 1400 بود. بر اساس تبصره 3 ماده 22 این قانون «همه دستگاه‌های مذکور در ماده (29) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مکلف هستند با مشارکت بخش خصوصی یا به صورت خرید خدمات نسبت به تأمین مهدکودک برای نگهداری کودکان مادران شاغل در همان دستگاه اقدام کنند.» در دولت سیزدهم ابلاغ این قانون به دستگاه‌های اجرایی در حالی کلید خورد که متولی اصلی مهدکودک‌ها در کشور سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک بود و این سازمان باید بر ایجاد و احداث کودکستان‌ها در کشور نظارت می‌کرد. همتی‌فر، با اشاره به اینکه رئیس جمهور شهید بارها بر این تکلیف قانونی تأکید کردند، می‌گوید: یکی از عوامل مهمی که می‌تواند به تسهیل مادری برای مادرانی که یا در ادارات شاغل هستند یا دانشجو هستند کمک کند، کودکستان‌های مرتبط یا جوار هستند. تسهیل بهره‌مندی و دسترسی به این خدمات باعث می‌شود تا زنان و مادران جوان، فرزند را مانعی در پیشرفت حرفه‌ای و تحصیلی خود ندانند و رغبت بیشتری به فرزندآوری داشته باشند که با شرایطی که برای آنها تسهیل می‌شود، در نهایت به سیاست‌های جمعیتی هم کمک خواهند کرد. لذا کودکستان یکی از ابزارهای مهم در این تسهیل‌گری است. به همین دلیل این سازمان مجوز حقوقی کودکستان در نظر گرفته است؛ اگر مرجع حقوقی درخواست تأسیس و راه‌اندازی کودکستان را دارد، می‌تواند درخواست را بر اساس چهارچوب و قواعدی ثبت کند و در صورتی که درخواست مرجع حقوقی با معیارهای سازمان تناسب داشته باشد، می‌تواند برای فعال‌سازی آن در فضای استاندارد در ذیل سازمان اقدام کند. ایجاد کودکستان در محل کار مادران، مهم‌ترین دغدغه زنان شاغل را کم خواهد کرد.
بــــرش
طراحی سامانه کودکستان‌یاب
رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک در تشریح فعالیت‌های دولت سیزدهم می‌گوید: در این دولت بیش از 33 هزار پرونده متقاضی مجوز تأسیس تطبیقی مورد بررسی قرار گرفتند و تاکنون بیش از 27 هزار مجوز تأسیس تطبیق و 180 مجوز تأسیس جدید اعطا شده است. البته با توسعه دولت الکترونیک، بزودی ثبت‌نام و اعطای مجوز به متقاضیان جدید تأسیس کودکستان گسترش خواهد یافت و ان‌شاءالله تسهیل خدمت‌رسانی را شاهد خواهیم بود. همچنین برای ملموس کردن خروجی خدمات، فاز آزمایشی سامانه الکترونیکی «کودکستان یاب» را طراحی و عملیاتی کردیم که حاوی اطلاعات مربوط به کودکستان‌های مجاز از جمله شهریه به تفکیک هر پایه است. بدین ترتیب این سامانه تکمیل خواهد شد و والدین می‌توانند کودکستان‌های فعال دارای مجوز در هر منطقه را در آن جست وجو کنند و علاوه بر ملاحظه مشخصات هر کودکستان، شهریه مصوب آن نیز به تفکیک هر دوره و پایه مشخص شده است.