برپایی هم‌زمان شکل مجازی و حضوری نمایشگاه کتاب تهران یکی از اتفاقات مهمی است که امسال به سومین دوره برگزاری‌اش رسیده است. در گفت‌وگوی امروز «ایران» با علی‌اکبر شیروانی، مدیرعامل انتشارات سوره مهر، مؤسسه‌ای که در هر دو بخش نمایشگاه سی‌وپنجم حضور دارد نکاتی را درباره این رهاورد دنیای تکنولوژی برای کتاب و کتاب‌دوستان می‌خوانید؛

امسال هم شاهد برپایی بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران، در کنار شکل فیزیکی و حضوری این رویداد بین‌المللی هستیم، شما به عنوان مدیر یکی از انتشاراتی‌های پرکار، مزیت‌های برگزاری بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران را در چه مواردی می‌دانید؟
چند روز قبل که سخت درگیر کارهای نمایشگاه بودیم یکی از دوستان چیزی را یادآوری کرد که کمی نشستم و فکر کردم. سال‌های خیلی دور، مطلبی در فضای مجازی نوشته بودم، در مخالفت با نمایشگاه کتاب و از قضا آن مطلب خیلی چرخیده و دیده شده بود. آن روزها نه ناشر بودم و نه در نشر کار می‌کردم، بلکه فقط دوستدار کتاب بودم. سازکار نشر و اقتصاد نشر را هم این قدر که حالا می‌دانم نمی‌دانستم. دوستم گفت دیدی در کوزه افتادی بالاخره خودت هم‌ داری برای نمایشگاهی که مخالفش بودی می‌دوی. من یاد آن یادداشت افتادم و فکر کردم گرچه حالا در نسبت با آن روز خیلی فهمم و دانستنی‌هایم از نشر و کتاب بیشتر شده اما آن نوشته یک ایده مرکزی داشت که هنوز به آن معتقدم. قبل از اینکه درباره ایده مرکزی حرف بزنم، این طور بگویم که اگر کل صنعت نشر را به بدن تشبیه کنیم، کتاب را همچون گلبول‌های خون می‌دانم که باید در کل بدن رفت و برگشت کنند. به نظرم در این مثال، دستگاه‌های حاکمیتی و نظارتی نقش مغز را دارند و ناشران نقش قلب را. باید کتاب را در همه‌جا پمپاژ کنند. خب، چیزی که می‌خواهم بگویم این است: نمایشگاه کتاب چقدر در سمت و سوی پمپاژ کتاب قرار دارد و نهادهای حاکمیتی چقدر این هدف را مدیریت می‌کنند؟ قطعاً هم ناشران و هم نهادهای حاکمیت با نمایشگاه و بخصوص نمایشگاه مجازی بیشترین تلاش را در این مسیر می‌کنند. اما به نظر می‌رسد هیچ چیز جای رگ‌ها را نمی‌گیرد که در این مثال، رگ همان کتابفروشی است. باید هرچه بیشتر تلاش کرد که کل این بدن و این نظام با همدیگر رشد کند؛ هم مخاطب، هم نشر، هم سطح کیفی کتاب‌ها، هم فروش مجازی و هم کتابفروشی‌ها.
برپایی بخش مجازی که امسال سومین دوره‌اش را تجربه خواهیم کرد چقدر در برقراری سراسری عدالت فرهنگی و دسترسی مردم به تاز‌ه‌های نشر مؤثر است؟ چه دلایلی برای آن برمی‌شمارید؟
قطعاً بسیار مفید و مؤثر است. بالاخره همه کسانی که به کتاب و نمایشگاه کتاب علاقه دارند امکان حضور در نمایشگاه کتاب را ندارند. اما با امکانی که چند سالی است فراهم شده همه علاقه‌مندان می‌توانند همزمان با نمایشگاه، خرید خود را سریع و بی‌دردسر انجام دهند و چند روز بعد هم بسته پستی کتاب‌ها را در خانه‌ یا محل کارشان تحویل بگیرند. ایران کشور پهناوری است و البته مرکزگرایی هم از بلایای این کشور پهناور است که فروش مجازی قدری از آن می‌کاهد.
فروش اینترنتی کتاب در ایام 10 روزه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران برای ناشرانی که از این امکان بهره‌مند می‌شوند چه مزیت‌ها و دشواری‌هایی دارد؟
کار ناشرها که خیلی سخت‌تر شده. قبلاً همه تمرکز نشر روی نمایشگاه حضوری بود و با میزان کارهایی که خود نمایشگاه حضوری، از غرفه‌سازی و آماده‌سازی دارد تا مجموعه‌ای از کارهایی که قبل و هنگام و بعد نمایشگاه هست، نیرو و تمرکز زیادی را می‌طلبید. حالا ناشران باید بخشی از این توان را به نمایشگاه مجازی اختصاص دهند و هم نیروی انسانی و هم تمرکزشان را در هر دو سمت داشته باشند. مزیتش همان است که عرض کردم؛ دسترسی بیشتر مردم عزیز به کتاب در یک دوره زمانی مشخص و دشواری‌اش در کار بیشتر برای ناشران است. البته که هر لبخندی سختی‌های خودش را دارد.
چه پیشنهادی برای علاقه‌مندان خرید کتاب به شکل مجازی دارید؟
خب کسانی که می‌خواهند به شکل مجازی خرید کنند یک مزیت دارند و آن، این است که سر صبر و با حوصله می‌توانند بچرخند، ببینند و انتخاب کنند. برای این کار زمان دارند و در راحتی و آسایش می‌توانند یکی یکی کتاب‌های مورد نظرشان را به سبد خرید خود اضافه کنند. هیچ عجله‌ای هم که نیست، گرما و سرما، شلوغی و خستگی حضور در نمایشگاه هم موجب این نمی‌شود که حواس‌شان پرت شود. پس این مزیت خرید در نمایشگاه مجازی و پیشنهاد هم اگر بخواهم بدهم همین است که با حوصله بچرخید، تحقیق کنید و انتخاب کنید. اما بالاخره یک تجربه دوستداران کتاب همواره این بوده که هنگام چرخ‌زدن در نمایشگاه و تورق و دیدن کتاب‌ها، چیزهایی کشف می‌کرده‌اند. بسیاری از کتاب‌دوستان، اگر با فهرست خرید به نمایشگاه بروند با خریدهای متفاوتی به خانه برمی‌گردند. بالاخره داریم از یک بازار چندمیلیون محصولی صحبت می‌کنیم، نه مجموعه کوچکی از محصولات. این درست است که علاقه و نیازهای ما سبدمان را محدود می‌کند و مثلاً درست است که شاید من سراغ یک مجموعه بزرگی از کتاب‌ها نروم و مخاطب همه این چندمیلیون محصول نباشم، اما به هر حال محصولات فراوان است و سبد بزرگی پیش روی هر کدام از ماست و خرید محدودی داریم. برای همین توصیه می‌کنم اگر دشوار نیست به نمایشگاه سر بزنند و اگر هم مقدور نیست سعی کنند از کسانی که در نمایشگاه حضور دارند و تجربه‌ها و انتخاب‌هایشان به سلیقه و علاقه و نیاز آنها نزدیک است کمک بگیرند.
اگر راهکار و پیشنهادی هم برای مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب در بخش مجازی و در راستای ارائه خدمات بهتر به مردم دارید، بفرمایید؟
در سال‌های اخیر و به مرور نمایشگاه مجازی خیلی بهتر و کارآمدتر شده است. متوجه برخی از اشکالات پیشنهادی که ارائه می‌کنم، هستم و خب طبعاً در این مصاحبه کوتاه نمی‌شود همه جوانب مثبت و منفی این پیشنهاد را بررسی کرد، اما به نظرم اگر نمایشگاه مجازی به زمان دیگری موکول شود بهتر است؛ مثلاً به مهر یا آبان‌. همزمانی دو نمایشگاه با همدیگر کار را برای ناشران سخت و دشوار کرده است. البته که بیشتر شیرینی‌ها و مزایایی دارد و به همین جهت ناشران به هرحال همراهی می‌کنند. البته می‌دانم جابه‌جایی نمایشگاه مجازی به زمانی دیگر هم دردسرها و ضررهایی دارد، اما به گمانم اگر جنبه‌های مثبت و منفی همزمانی و ناهمزمانی نمایشگاه مجازی و حضوری را بنویسیم، در اینکه ناهمزمان باشد مزایای بیشتری نهفته است.