رئیس پلیس فتا پایتخت در گفت و گو با «ایران»:
پلتفرم‌های خارجی، جولانگاه مجرمان سایبری هستند
مرضیه همایونی
خبرنگار
جناب سرهنگ امروزه به واسطه رونق کسب و کارهای مجازی در دنیا و البته در ایران و در کنارش آگاهی نداشتن بسیاری از کاربران با دانش سایبری و زیر و بم این فضا شاهد وقوع جرایم سایبری زیادی در کشور هستیم و به تبع آن مشکلات بسیاری برای کاربران ایجاد می‌شود، شما به‌عنوان مرجع رسیدگی کننده به این جرایم عمده، این شکایت‌ها را چگونه طبقه‌بندی می‌کنید؟
بیشترین شکایت‌ها که به پلیس فتا تهران بزرگ اعلام می‌شود در رابطه با برداشت‌های غیرمجاز اینترنتی از حساب‌های بانکی کاربران است که اغلب با شگرد ارسال پیامک و لینک‌های آلوده تحت عنوان سامانه ثنا، برنده شدن و خوش‌حسابی تلفن همراه و هر موضوعی که بتواند مخاطب را ترغیب کند که روی آن لینک کلیک کند و بلافاصله تلفن همراه کاربر آلوده به بدافزار شود. به عبارتی راحت‌ترین و کم هزینه‌ترین راه برای نقض حریم خصوصی کاربر ارسال همین لینک‌های آلوده است که بارها تذکر داده‌ایم هرگز روی لینک‌های ارسالی از افراد ناشناس کلیک نکنید.موضوع بعدی در حوزه جرایم اقتصادی است. یعنی همه جرایمی‌که مرتبط با بحث بانکداری الکترونیک باشد و به نوعی حساب‌های بانکی شما را مورد تهدید قرار دهد، مثل جرایم فیشینگ؛ اسکیمرو کلاهبرداری‌های برخط که پول‌هایی از حساب شما خارج می‌کند. همچنین سایت‌های قمار و شرط بندی که البته با اقدامات خیلی خوبی که همکارانم در پلیس فتا سراسر کشور انجام دادند، شاهد کاهش این نوع جرایم هستیم.
در مرحله بعد جرایم سلامت‌محور مثل فروش دارو در فضای مجازی و موضوعاتی که می‌تواند سلامت مردم را به مخاطره بیندازد و البته یک بحث مهم هم جرایم اخلاقی است یعنی برخی در فضای مجازی اقدام به توهین، هتک حرمت، انتشار تصاویر خصوصی، تهدید، باجگیری و جرایم اینچنینی می‌کنند که اینها هم شاکی‌های زیادی را روانه پلیس فتا می‌کند. گاهی در برخی از این جرایم ما می‌بینیم که شاکی پرونده از مراجعه به پلیس برای ثبت شکایت و پیگیری قضایی واهمه دارد و می‌ترسد مبادا مسائل خصوصی زندگی‌اش برملا شود یا خودش نیز مورد مؤاخذه قرار گیرد مانند کلاهبرداری‌هایی که در سایت‌های قمار اتفاق می‌افتد.
شما به‌عنوان پلیس چه اطمینان خاطری به این افراد می‌دهید؟
یکی از دغدغه‌های اصلی پلیس حفظ حریم خصوصی و صیانت از حقوق عامه کاربران در فضای مجازی است. ما پروتکل‌هایی برای خودمان داریم و تمام تلاش‌مان این است که در نهایت احترام و حرمت از داده‌های مردم و اطلاعات مردم صیانت کنیم. اگر قرار باشد فردی که مورد کلاهبرداری قرار گرفته بترسد که مبادا اسرارش فاش شود، خوب این زمینه را برای سوءاستفاده‌های بعدی مجرمان مهیاتر می‌کند در صورتی که اولویت اصلی ما برخورد با مجرم است. پلیس نه قانونی و نه شرعی این اجازه را ندارد و هرگز اسرار شاکی را برملا نمی‌کند. ما یک وظیفه تعریف شده داریم و در یک کلام خادم مردم هستیم.
هر کسی به هر دلیلی در مقام شاکی به پلیس پناه بیاورد، سعی می‌کنیم با تمام توان شکایتش را بدون اینکه حاشیه‌ای برایش پیش بیاید، پیگیری کنیم.
اغلب کلاهبرداری‌ها و اخاذی‌ها در بستر شبکه‌های اجتماعی و کاربران تلگرام و واتس‌اپ و اینستاگرام رخ می‌دهد. به نظر شما دلیلش چیست؟
برای اینکه برخی از کاربران نمی‌دانند چگونه باید از حریم خصوصی خود محافظت کنند، کاربران باید سواد رسانه‌ای و سایبری خود را بالا ببرند.
تنظیمات شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌هایی که از آنها استفاده می‌کنیم باید به گونه‌ای باشد که بدون اجازه ما دیگران نتوانند به آن ورود کنند یا ما را در گروه‌ها و کانال‌ها عضو کنند. در همه این شبکه‌های اجتماعی تنظیماتی وجود دارد که باید فعال شود.
این درست است که برخی جرایم که در پلتفرم‌های خارجی رخ می‌دهد قابل پیگیری نیست؟
متأسفانه بخش اعظمی‌از جرایم در بستر پلتفرم‌های خارجی اتفاق می‌افتد. پلتفرم‌های داخلی توسعه و امنیت بالایی دارند. خیلی از مردم هم اعتماد کرده‌اند و از آنها استفاده می‌کنند و مشکلی هم ندارند. اما در بستر پلتفرم‌های خارجی انواع و اقسام جرایم را شاهد هستیم، به‌عنوان مثال فروش اسناد جعلی، ورود به حریم خصوصی افراد، انواع باجگیری‌ها و انتشار تصاویر، البته در این موارد هم پلیس با جدیت اقدامات خودش را انجام می‌دهد و بالغ بر 90 درصد جرایم سایبری نیز در تهران به نتیجه می‌رسد البته امکان دارد یک سری فرایند‌ها برای برخی از جرایم طولانی‌تر باشد اما به هرحال جولان مجرمان سایبری بیشتر در بستر پلتفرم‌های خارجی است.
در سال‌های اخیر معاملات رمزارز یا پول‌های دیجیتالی رونق زیادی دارد و به همان نسبت کلاهبرداری در این حوزه نیز افزایش یافته است. پلیس فتا چه هشداری دراین زمینه برای کاربران دارد؟
در چند سال اخیر با توجه به توسعه شبکه بلاکچین و استفاده از فناوری‌های نوین، رمزارزها هم به سرعت انتشار و جای خود را در کسب و کارهای نوین و استارتاپ‌ها برای تبادلات مالی و تسهیل در این تبادلات پیدا کرده‌اند اما در کنار آن قوانین و دستور‌العمل‌ها ، چابکی لازم را منطبق بر استفاده و بروز و ظهور اینها در فضای سایبر نداشتند بنابراین تناقضاتی ایجاد و همین امر باعث شد که در برخی از حوزه‌ها ما شاهد افزایش چشمگیر جرایم مرتبط با بحث رمزارزها باشیم.
اگر به‌صورت عددی این جرایم را نگاه کنیم قطعاً از کلاهبرداری اینترنتی و برداشت‌های غیرمجاز از حساب‌های بانکی کمتر است اما اگر به‌صورت مبلغی نگاه کنید، بسیار کلان‌تر و هنگفت‌تر است.
دلایل مختلفی هم دارد، برخی از دلایل قانونگذاری و زیرساختی است، دستورالعمل‌های داخلی، نبود فرهنگسازی بین عامه کاربران، ناآگاهی کاربران، پایین بودن رشد سواد سایبری کاربران متناسب با توسعه تکنولوژی و اقدامات فناورانه، همه و همه دست به دست هم دادند و از طرفی هم شگردهای بسیار پیچیده و نوین این حوزه از جرایم باعث شده که شاهد رشد قارچ‌گونه این جرایم باشیم.
متأسفانه اکثر کسانی که قربانی این نوع کلاهبرداری می‌شوند، سودای یک شبه پولدار شدن و چند برابر کردن سرمایه خود را دارند و به راحتی فریب پیج‌های اینستاگرامی‌و کانال‌هایی را می‌خورند که تبلیغ اینچنینی انجام می‌دهند. بنابراین تمام دارایی خودشان را وابسته به 8 کد و یک کد 12 رقمی‌می‌کنند که ممکن است تهدیدات خیلی زیادی متوجه آنها شود.
یا مثلاً جوان‌هایی هستند که در بحث مؤسسات کاریابی در فضای مجازی وابسته به این حوزه می‌شوند که به آنها می‌گویند شما لازم نیست کار خاصی انجام دهید فقط یک پروفایل در یکی از صرافی‌های رمزارز بسازید و یک کار بسیار آبرومندانه به‌صورت دورکاری انجام دهید. یک جوان چه انتظاری از یک کار دارد، هم حقوق خوب و هم دورکاری با ایجاد یک پروفایل. اما در واقع او [نادانسته] یکی از چرخه‌های پولشویی در فضای مجازی می‌شود و آن افراد پول‌هایی که به طرق مختلف از طریق بدافزار و فیشینگ و هر نوع کلاهبرداری دیگری به‌دست می‌آورند به حساب این فرد واریز می‌کنند و در واقع این فرد این مبالغ را تبدیل به رمزارز می‌کند و در اختیار مجرمان سایبری قرار می‌دهد. طعمه‌های خیلی زیادی هستند و خیلی از افرادی که در این حوزه طعمه شده اند و در مقام متهم احضار می‌شوند از مجرمانه بودن عمل خود کاملاً بی‌اطلاع هستند و از طرفی مدعی هستند که شغل آبرومندی دارند و کار می‌کنند.
یا در شگردی دیگر یک سری سیگنال به فرد می‌دهند که در حقیقت دام فیشینگ برایش پهن می‌کنند و بعد از آن تحت عنوان پشتیبان این رمزارزها خودشان را معرفی می‌کنند و کاربران را ترغیب می‌کنند که اطلاعاتشان را وارد کنند و خیلی راحت سرقت اطلاعات صورت می‌گیرد. اغلب شاکی‌ها در این حوزه افراد جویای کار و سرمایه‌گذاری هستند که به دام افتاده‌اند.
بــــرش
شخصی که مورد کلاهبرداری اینترنتی قرار گرفته است، چه مراحلی را باید طی کند؟
نخست در دفاتر خدمات قضایی اعلام شکایت کند و با تشکیل پرونده در دادسرای مربوطه، در صورت ضرورت برای تحقیقات به پلیس ارسال می‌شود. روش دیگر مراجعه حضوری به پلیس است. بنا بر ماده 37 قانون آیین دادرسی کیفری تکلیف ضابطین در این حوزه مشخص است و ما در هر ساعت شبانه‌روز شکایت را اخذ کرده و خدمت مراجع قضایی ارسال خواهیم کرد.