مجید میرزاحیدری
خبرنگار

بهره‌برداری از 20 میلیارد دلار طرح‌های نیمه تمام بالادست و پایین دست صنعت نفت در مدت زمان دوسال از آغاز به کار دولت سیزدهم.
تحقق وعده‌ای که جواد اوجی، وزیر نفت از ابتدای آغاز به کار خود روی آنها پای فشرد.
از ابتدای استقرار دولت سیزدهم، رشد سرمایه‌گذاری در نفت و تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام در بخش‌های چهارگانه وزارت نفت (نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش) از جمله اولویت‌های اصلی این وزارتخانه به شمار می‌رفت به نحوی که در سال گذشته ۱۲ میلیارد دلار طرح نیمه‌تمام به خط پایان رسید.
جواد اوجی وزیر نفت گفته است که خوشبختانه شاهد رشد تولید نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های نفتی و جمع‌آوری گازهای همراه مشعل بودیم و ثمره آن را در رشد اقتصادی گروه نفت و گاز شاهدیم که به گواه مرکز آمار به عدد ۱۹.۷ رسیدیم.
برآورد شده که درصنعت نفت دست‌کم 64 طرح مهم و اولویت دار نیمه تمام وجود داشته که ارزش آنها ۱۴.۵ میلیارد دلار است.
براین اساس عملیات اجرایی ۱۵ طرح جدید نیز به ارزش ۱۴.۳ میلیارد دلار در سال‌جاری آغاز شده که مجموع ارزش سرمایه‌گذاری این ۷۹ طرح و پروژه به ۲۸.۸ میلیارد دلار می‌رسد.
وزیرنفت گفته که امسال ۶۴ طرح نیمه‌تمام راکد وجدید اولویت‌دار به ارزش ۱۴.۵ میلیارد دلار به بهره‌برداری می‌رسد.
ازدولت سیزدهم به عنوان میراث دار تعهدات بسیار و طرح‌های نیمه تمام جامانده از دولت قبل یاد می‌شود.
علیرضا دانشی مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، در گفت‌و‌گو با «ایران اقتصادی»، اعلام کرده که بخشی از عقب افتادگی‌ها در صنعت نفت ناشی از دستورالعمل وزیر سابق نفت بوده که اجرای دستورالعمل‌های بازدارنده سبب شده بود تا حدود چهار سال بخش عمده‌ای از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات دوار مورد تعمیرات اساسی قرار نگیرد؛ واقعیت این است که گذشته، گذشته است، اما آثار تخریبی و زیانبار آن تا مدت‌ها و تا زمان اصلاح کامل فرایندها همچنان باقی است. اگر کارها براساس پروتکل‌های کارشناسی متداول و مشخص صنعت نفت دنیا پیگیری می‌شد، شرایط راهبری، ارتقا و خلق ایده‌های نو و برنامه‌ریزی‌های جدید مدنظر، با سهولت بیشتر قابل دستیابی بود، اما این پروتکل‌ها بدرستی رعایت نشد!
واقعیت این است که بخش مهمی از طرح‌های نیمه تمام صنعت نفت به جای مانده ازقبل را باید در مسیر ترک فعل وزیرنفت دولت قبل یعنی بیژن نامدار زنگنه تفسیر کرد؛ از برنامه صادرات گاز کشور گرفته تا برنامه بهینه‌سازی مصرف انرژی.برای مثال دولت دوازدهم اعلام کرد که در سال ۱۳۹۹ صادرات گاز کشور به ۱۹۵ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد و علاوه بر عراق و ترکیه مقاصد جدیدی مانند عمان و پاکستان نیز به لیست اضافه خواهد شد.
هر چند که در عمل نه تنها صادرات گاز از ۷۰ میلیون متر مکعب در روز فراتر نرفت، بلکه صادرات گاز به همین کشورها نیز با مسائلی همراه شد.
یا درمورد تولید گاز عدد یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب به‌عنوان ظرفیت تولید در سال ۱۳۹۹ اعلام شد اما ظرفیت تولید از یک میلیارد متر مکعب در روز فراتر نرفت.
در همین راستا، ظرفیت تولید نفت خام کشور به ۴ میلیون بشکه در روز هم نرسید، درحالی که هدفگذاری ۴ میلیون و ۶۳۰ هزار بشکه در روز بود.
در مورد بهینه‌سازی مصرف انرژی هم که در برنامه بارها بر آن تأکید شد، تنها با نگاهی به وضعیت مصارف گاز در کشور می‌توان به میزان عقب ماندگی اجرا از برنامه‌ها پی برد. سرمایه‌گذاری در صنعت نفت به‌عنوان مهم‌ترین مسأله داخلی این صنعت، طی سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی کاهش یافت به‌طوری که در ۸ سال دولت قبل نه تنها تعداد پروژه‌های جدید کلید خورده انگشت شمار بود، بلکه صرفاً پروژه‌هایی تکمیل شد که از دولت نهم و دهم آغاز شده بود.
حتی آنقدر سرمایه‌گذاری کم شد که برخی از پروژه‌های شروع شده از دولت نهم و دهم هم همچنان نیمه کاره ماند مانند فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی، پروژه ایران ال‌ان‌جی، توسعه کمی و کیفی پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی و بسیاری از مجتمع‌های پتروشیمی تعریف شده درمسیر خط لوله اتیلن غرب.این پروژه‌ها به‌خاطر ترک فعل دولت قبل به مرکز هزینه بی‌بازده تبدیل شدند.
مسأله اینجاست که در دولت یازدهم و دوازدهم برخی از پروژه‌ها هم که توسط همین دولت طراحی شده بود، رها شدند و هیچ پیشرفتی نداشتند؛ مانند پالایشگاه‌های هشتگانه سیراف.
شرایط پروژه‌های نفتی و گازی کشوربه شکلی است که وزارت نفت دولت سیزدهم باید بسیاری از طرح‌های نیمه تمام را دنبال کند.
ناگفته پیداست که انتظار دولت قبل برای برجام و بخصوص غربی‌ها عامل اصلی این افت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت بود و این صنعت را در بن‌بست قرار داد.
درصورتی که اگر امکان استفاده از سرمایه خارجی فراهم باشد، باید جذب کرد؛ اما در غیر این صورت هم نباید منتظر ماند. در یک بررسی ساده‌تر، مشخص می‌شود که حتی شرایط در برخی از زمینه‌ها نسبت به سال ۱۳۹۲ نیز افت کرد.از جمله میزان سرمایه‌گذاری و پروژه‌های آماده بهره‌برداری صنعت نفت که در هشت سال دولت قبل حتی شرایط سال ۱۳۹۲ را هم نداشت.
فراموش نکنیم که اگر دولت قبل بدرستی برنامه‌ریزی می‌کرد حتی در شرایط تحریم نیز می‌توانست سرنوشت قابل قبول‌تری را برای صنعت نفت رقم بزند.

کارنامه درخشان دولت سیزدهم در اتمام طرح‌های نیمه تمام نفت
در یک نگاه کلی، قطعه ۲ پالایشگاه آبادان با ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه، فاز11 و ۱۴ پالایشگاه پارس جنوبی، بهره‌برداری از واحد جمع‌آوری گاز‌های مشعل در منطقه هویزه و گاز‌های همراه میادین نفتی تنها بخش کوچکی ازجمله طرح‌های کلانی بوده که در دولت سیزدهم به سرانجام رسیده است.
در واقع، بخش قابل‌توجهی از افزایش تولید و تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام که به آن اشاره شد در زمینه ارتقای ظرفیت پالایشی و کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی بوده است.
توسعه ظرفیت پالایش و پتروپالایش نفت خام و میعانات گازی کشور قریب به ۳.۲ میلیون بشکه در روز است و نفت و میعانات گازی تولیدی خود را اکنون به‌صورت نفت خام صادر می‌کنیم.
این خام‌فروشی افزون بر اینکه ما را از ایجاد ارزش افزوده بی‌نصیب می‌کند، در سال‌های اخیر پاشنه آشیل و سبب آسیب‌پذیری در حوزه تحریم‌ها شده است.
اما در چهارچوب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی، هشت طرح پالایش و پتروپالایش میعانات گازی و نفت خام با ظرفیت ۱۴۶۰ هزار بشکه در روز و سرمایه‌گذاری ۲۸.۶ میلیارد دلار در دست پیگیری و اجراست.همچنین طبق ماده ۵۹ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی و کاهش ترکیبات گوگردی به‌صورت جدی در دستور کار وزارت نفت در دولت سیزدهم بوده و در این راستا ۱۱ طرح بهینه‌سازی و ارتقای کمّی و کیفی فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌های موجود ذیل قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با مجموع سرمایه‌گذاری ۶.۷ میلیارد دلار در‌حال اجراست.

برش
صنعت نفت در حال پوست‌اندازی
وزیر نفت گفته که توسعه سرمایه‌گذاری، تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام، رشد تولید در حوزه گاز، نفت، پالایش و پتروشیمی از مهم‌ترین اقدام‌های وزارت نفت در دو سال اخیر بوده است که به فعال شدن زنجیره وسیعی از صنایع و پیمانکاران منجر شد و افزود که در صورت اجرایی شدن طرح‌های مدنظرمان در سال ۱۴۰۲، به تولید نفت ما روزانه ۱۲۸ هزار بشکه افزوده خواهد شد و در زمینه گاز نیز نزدیک به ۳۹ میلیون مترمکعب در روز افزایش تولید خواهیم داشت و با افزایش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای ظرفیت انتقال فرآورده‌های نفتی مواجه خواهیم شد. قطار توسعه صنعت نفت در دوسال گذشته سرعت فراوانی به خود گرفته و به مرور طرح‌های نیمه تمام یکی پس از دیگری وارد چرخه تولید و بهره‌برداری می‌شوند؛ طرح‌هایی که برخی از آنها قدمتی بیش از 25 سال دارند.
صنعت نفت در دولت سیزدهم در حال پوست‌اندازی است. این تحول چشمگیر، مدیون پشت میز ننشستن جواد اوجی و کارکنان صنعت نفت است که شبانه‌روزی برای توسعه آن می‌کوشند؛ روشی که زنگنه به آن باور نداشت!