وداع با ناترازی گاز
قراردادهای شرکت ملی گاز ایران از جمله صادرات گاز به ترکیه و عراق در حال اجراست
دولت دهم 17 فاز پارس جنوبی را با پیشرفت 70 درصد به دولت یازدهم تحویل داد و در دولت قبل تکمیل شد، اما پاسکاری دولت‌ها در تحویل پروژه‌ها به دولت بعدی خود در دولت روحانی متوقف شد و دولت سیزدهم باید افزایش تولید گاز را از صفر شروع کند.
دولت دهم 17 فاز پارس جنوبی را با پیشرفت 70 درصد به دولت یازدهم تحویل داد و در دولت قبل تکمیل شد، اما پاسکاری دولت‌ها در تحویل پروژه‌ها به دولت بعدی خود در دولت روحانی متوقف شد و دولت سیزدهم باید افزایش تولید گاز را از صفر شروع کند.
هفته گذشته سرانجام پس از گذشت بیش از 20 سال از تلاش دولت‌های مختلف برای توسعه فاز 11 میدان مشترک پارس جنوبی، این فاز با همت مهندسان ایرانی و بدون حضور شرکت‌های خارجی مثل توتال، با حضور رئیس‌جمهور به بهره‌برداری رسید. طبق گفته جواد اوجی، وزیر نفت، با حفاری 4 حلقه چاه در این فاز، تولید گاز با رقمی بین 10 تا 15 میلیون متر مکعب در روز آغاز شده است.
همزمان با اعلام خبر موفقیت مهندسان ایرانی در توسعه و تولید گاز از فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی، دفتر حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق ایران در گزارشی اعلام کرد که افتتاح عمده فازهای پارس جنوبی دستاورد دولت قبل است. حتی محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور سابق نیز در مصاحبه‌ای عنوان کرد که پروژه فاز 11 پارس جنوبی دستاورد دولت روحانی است. درحالیکه در دولت قبل فقط ساخت و نصب جکت فاز 11 انجام شده بود و مابقی اقدامات مثل حفاری 4حلقه چاه، احداث خطوط لوله و تأمین سکو در دولت سیزدهم انجام شده است.
دفتر حسن روحانی در گزارشی عنوان کرد: از سال 1392 تا 1399، تعداد فازهای تکمیل‌شده میدان گازی پارس جنوبی از 10 فاز به 27 فاز رسید و این‌گونه بود که ایران در برداشت گاز از این میدان مشترک، قطر را پشت سر گذاشت.
در ادامه آورده شده است: در همان فاصله 92 تا 99 تعداد سکوهای نصب شده در میدان مشترک پارس‌جنوبی هم با 236درصد افزایش از 11 سکو به 37 سکو رسید و نهایتاً با توسعه پارس جنوبی در دولت روحانی، تولید روزانه گاز از این میدان مشترک، 2.5 برابر شد و از 280 به 700 میلیون متر مکعب در روز رسید.
البته گزارش دفتر رئیس‌جمهور سابق درباره افتتاح معادل 17 فاز پارس جنوبی در دولت قبل و افزایش 420 میلیون متر مکعبی تولید گاز در این میدان صحیح است اما «همه» واقعیت نیست. طبق گزارش شرکت ملی نفت ایران، معادل 17 فاز پارس جنوبی با پیشرفت میانگین 70 درصد در پایان دولت دهم، به دولت یازدهم تحویل داده شده است.
البته در ماجرای توسعه فازهای پارس جنوبی یک بعد ناپیدا نیز وجود دارد.
دلیل توفیقات دولت های یازدهم و دوازدهم در توسعه گازرسانی و تأمین پایدار گاز کشور، پروژه‌های توسعه‌ای بودند که با پیشرفت میانگین 70 درصد در اختیار دولت روحانی قرار گرفته که با تکمیل آنها تولید گاز 420میلیون مترمکعب افزایش یافت.
اگر دولت های یازدهم و دوازدهم نیز قرارداد و عملیات اجرایی پروژه‌های افزایش تولید گاز را کلید می‌زد و با پیشرفت بالا مثلاً معادل 70 درصد و با ظرفیت افزایش تولید 420 میلیون متر مکعب در اختیار دولت سیزدهم برای تکمیل قرار می‌داد، هم‌اکنون کشور با ناترازی گاز در روزهای سرد سال مواجه نبود. اما دولت سیزدهم با هدف پایدارسازی گاز و رفع ناترازی چه تدابیری را به مرحله اجرا گذاشت؟
واقعیت این است که تنها وظیفه و فعالیت شرکت ملی گاز ایران گازرسانی و تأمین گاز مشترکان نیست و پروژه‌ها و اقدام‌های مختلفی به‌منظور توسعه فعالیت‌ها در زمینه صادرات و واردات گاز، بهینه‌سازی مصرف انرژی، پیشبرد طرح‌های ذخیره‌سازی گاز طبیعی و بومی‌سازی کالا و تجهیزات مورد نیاز با تکیه بر توان شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان بویژه در سال‌های اخیر از سوی این شرکت دنبال می‌شود. اکنون پس از گذشت دو سال از فعالیت دولت سیزدهم، در نیمه راه دولت اهم اقدام‌های انجام‌شده در این حوزه‌ها را مرور می‌کنیم. طبق تازه‌ترین بولتن آماری سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، خالص صادرات گاز ایران در سال های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۱ میلادی به‌ترتیب حدود ۱۸.۷۹ و ۱۸.۴۳ میلیارد مترمکعب بوده و نسبت به سال ۲۰۲۰، بیش از ۶۰ درصد رشد داشته است. از سویی همه قراردادهای جاری شرکت ملی گاز ایران از جمله صادرات گاز به ترکیه و عراق طبق قرارداد و توافقنامه‌ها تاکنون اجرا شده و در حال اجراست، همچنین مذاکرات برای تمدید این قراردادها از سوی کارشناسان ادامه دارد.
به گفته مجید چگنی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، ترکیه مایل به تمدید قرارداد خرید گاز از ایران است، ضمن اینکه مذاکرات برای صادرات گاز به عمان، احیای قرارداد پاکستان و تجارت گاز با روسیه تداوم دارد و کشورهای اروپایی هم مذاکراتی برای واردات گاز از ایران از مسیر ترکیه با ایران انجام داده‌اند که هنوز به ثمر ننشسته است. صادرات گاز به ارمنستان (تهاتر گاز با برق) در این دو سال مطابق قرارداد اجرا شده و می‌شود.
مردادماه امسال هم قراردادی مبنی بر افزایش حجم صادرات گاز ایران به ارمنستان بین مقام‌های دو کشور امضا شد که بر اساس آن ضریب تهاتر گاز با برق نیز به نفع شرکت ملی گاز ایران اصلاح و مدت قرارداد تا سال ۲۰۳۰ تمدید شد. اقدام مهم دیگر دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی انرژی این بود که با تسویه بدهی ترکمنستان در سه قسط، سوآپ گاز از این کشور از سر گرفته شد و حجم آن هم از روزانه ۴.۵ میلیون مترمکعب به ۸ میلیون مترمکعب رسید، همچنین مذاکرات برای واردات گاز ترکمنستان به ایران در جریان است.
توسعه ذخیره‌سازی گاز طبیعی به‌عنوان حلقه مفقوده‌ای برای حل مسأله ناترازی گاز بویژه در فصل سرما در این دولت شتاب گرفت. پروژه فاز دوم ذخیره‌سازی گاز در میدان شوریجه اکنون در حال اجراست. خرید کالای حفاری برای چاه‌های با اولویت بالا انجام شده، سه دکل حفاری در موقعیت مستقر است و تاکنون هشت موقعیت چاه تکمیل شده و ساخت ۶ موقعیت دیگر، همچنین طراحی و ساخت توربوکمپرسورهای پروژه در حال انجام است.
امکان‌سنجی پروژه ذخیره‌سازی گاز در ساختار گنبد نمکی نصرآباد کاشان هم که به گفته رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در نوبت آغاز عملیات است، تکمیل شده و در مرحله نهایی‌سازی گزارش‌ها و مدارک امکان‌سنجی و اسناد مناقصه توسعه قرار دارد. از سویی طبق امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز در ساختار قزل‌تپه، حفاری و تکمیل یک حلقه چاه ارزیابی خشکی نیاز است که پیمانکار ضمن نهایی کردن برنامه زمان‌بندی، در حال اقدام برای خرید کالای حفاری، امضای قرارداد و اجاره دکل است. عملیات ساخت جاده دسترسی، موقعیت حفاری و کمپ حفاری پروژه ذخیره‌سازی گاز طبیعی بانکول نیز در حال تکمیل و تعمیرات دکل حفاری، قراردادهای خرید کالا و سرویس‌های اولیه حفاری امضا شده است.
طرح هوشمندسازی شبکه توزیع گاز صنایع عمده و مصرف‌کنندگان خانگی و تجاری نیز به‌عنوان اقدامی اولویت‌دار در دستور کار شرکت ملی گاز ایران است که طرح هوشمندکردن صنایع عمده پس از پایان پروژه مطالعاتی مشاور مهندسی هوشمندسازی (دانشگاه صنعتی مالک اشتر) در سال ۱۴۰۲ آغاز و در سال ۱۴۰۵ تکمیل می‌شود، هوشمندسازی کنتورهای مصرف‌کنندگان خانگی و تجاری (مشترکان جزء) هم از فروردین‌ماه سال ۱۴۰۳ به‌طور رسمی آغاز خواهد شد.
برش
هوشمند سازی و جمع‌آوری گازهای مشعل
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده که اجرای طرح هوشمندسازی شبکه توزیع گاز به‌صورت پایلوت در ۶ استان کشور انجام شده است و پس از آن، پروژه در سراسر کشور اجرا خواهد شد و امید است بتوان ۲۷ میلیون کنتور را هوشمند کرد.
شرکت ملی گاز ایران همسو با عمل به مسئولیت اجتماعی خود اقدام‌های مختلفی برای بهینه‌سازی مصرف گاز انجام داده یا در حال اجرا دارد؛ سند بهینه‌سازی مصرف گاز با همکاری دانشگاه شهید بهشتی تهیه شده و کاهش ناترازی گاز طبیعی از طریق مدیریت مصرف، کاهش مصرف و جلوگیری از هدررفت گاز در ساختمان‌ها شامل بهسازی ۳۲۹ هزار سیستم گرمایشی و موتورخانه موجود، تأمین و جایگزینی اتصالات مفصلی جدید با حدود ۶.۵ میلیون اتصالات پیش و پس از رگولاتور دارای نشتی، تأمین و جایگزینی ۲۰ هزار سیستم گرمایشی یا موتورخانه فرسوده با موتورخانه جدید با بازده بالا، تأمین و جایگزینی ۴.۱ میلیون دستگاه بخاری گازسوز با رده انرژی A و B با بخاری‌های مرسوم و تأمین و نصب سیستم هوشمند برای ۱۰۰ هزار سیستم گرمایشی و موتورخانه‌های موجود از جمله این موارد است.
مزایده فروش گازهای مشعل با هدف حفظ محیط زیست و جمع‌آوری گازهای مشعل در دولت سیزدهم که به عنوان موضوعی راهبردی در وزارت نفت این دولت دنبال می‌شود، برگزار شد که طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، قراردادهای آن در حال تنظیم و امضا هستند و پیش‌بینی می‌شود این گازها تا بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب در سال جمع‌آوری شوند.