بیتا میرعظیمی
خبرنگار

 
«رودان» قطب تولید لیموترش در هرمزگان، با برخورداری از 10 هزار هکتار باغات لیمو، سهم تولید 200 هزار تن لیموی ترش کشور را به خود اختصاص داده است؛ لیموهایی ناب که به‌‌رغم کیفیت عالی، همچنان در حسرت احداث صنایع تبدیلی و گشودن در‌های صادرات باقی مانده است. باغداران شهرستان رودان اگرچه 42 درصد لیموی کشور و 2 درصد لیموی جهان را تولید کرده و به جایگاه خوبی در صادرات و تأمین نیاز کشور دست یافته‌اند، اما همچنان دستمزد زحمات‌شان به جیب دلالان و واسطه‌ها می‌رود. امسال نیز همانند سال‌های گذشته، قیمت لیموترش در بازار نسبت به هزینه‌های بالا صرفه اقتصادی نداشته و جز ضرر و زیان عایدی دیگری برای باغدار به ارمغان نیاورده است.
عیسی برخورداری‌پور، مدیر تعاون روستایی هرمزگان با اشاره به برداشت لیموترش در رودان از اوایل خرداد تا پایان مردادماه به «ایران» می‌گوید:«امسال نیز همانند سال‌های گذشته، لیموهای مازاد در 3 درجه دسته‌بندی شده‌ و به منظور تثبیت قیمت در بازار به صورت توافقی از کشاورزان خریداری می‌شوند. لیموترش درجه 1، 10 هزار تومان، درجه 2، 8 هزار تومان و درجه 3، 7 هزار تومان خریداری می‌شود. از ابتدای خرید تاکنون بیش از 3500 هزار تن لیموترش را به صورت توافقی از باغداران استان خریداری کرده و خشک می‌کنیم.»
 قیمت، به‌صرفه نیست
برخورداری‌پور با اشاره به پرداخت بهای لیمو به باغداران می‌گوید:«پس از ثبت اطلاعات در سیستم، مبلغ تعیین شده به حساب باغدار واریز می‌شود؛ البته باغداران عزیز باید کدملی و شماره حساب خودشان را به همکاران ما در مرکز خرید تحویل دهند.» وی فروش لیموترش برای باغداران را با این قیمت به صرفه ندانسته و تأکید می‌کند:«کشاورزان در یک هکتار زمین و با هزینه‌کرد 150 میلیون تومان در سال، حدود 20 تن لیموترش برداشت می‌کنند. حال اگر یک کشاورز 40 هکتار زمین داشته باشد و لیموترش برداشتی خود را کیلویی ۸ تا ۱۰ هزار تومان بفروشد، به نسبت زحمات و هزینه‌های انجام شده سود چشمگیری حاصلش نخواهد شد.»
خشک کردن لیموها
برخورداری‌پور تصریح می‌کند: «قیمت فروش لیموها در ابتدای مردادماه بسیار پایین بود که با ورود تعاون روستایی خوشبختانه قیمت‌ها متعادل شد. همچنین نرخ خرید بین سورتینگ‌دارها و تعاون روستایی فاصله چندانی نداشته است و بعضاً آنها هم لیموی خوب با قیمت ۱۰ هزار تومان از باغداران خریداری می‌کنند.»
وی با بیان اینکه عمده لیموهای خریداری شده جهت خشک شدن و تهیه لیموعمانی برنامه‌ریزی شده است، تأکید می‌کند:«در حال حاضر دو مرکز خشک‌کن لیمو در هوای باز در آبنمای رودان و حاجی‌آباد راه‌اندازی شده است و همه لیموهای خریداری شده به این مراکز منتقل می‌شوند.» وی می‌افزاید:«تقریباً از 8-7 کیلو لیموی تازه، یک کیلو لیموی خشک تولید می‌شود که قیمت آن در بازار حدود 120-100 هزار تومان است. بنابراین کشاورز حتی اگر محصولش را نفروشد و آن را خشک کند، باز به صرفه‌تر است.»
 ساماندهی بازار فروش
مدیر تعاون روستایی هرمزگان می‌گوید:«رودان و میناب کانون‌های اصلی تولید لیموترش گونه محلی به شمار می‌روند که سالانه 200 هزار تن از این محصول برداشت می‌شود. برداشت لیموترش محلی یک بازه زمانی محدود داشته و با کاهش برداشت آن، قیمت در بازار بالاتر می‌رود. این محصول باید خشک یا کنسانتره شود یا آبش گرفته شده یا تازه‌خوری شود.»
وی به عدم وجود تشکل‌ها برای ساماندهی بازار فروش لیموترش نیز اشاره کرده و می‌گوید:«این مشکل ناشی از نبود کارگاه‌های صنعتی و صنایع تبدیلی است. اگر ما حداقل 20 کارخانه کوچک کنسانتره یا آبلیموگیری در منطقه داشتیم شاید این مشکل تا حد زیادی برطرف می‌شد. از طرفی شاهدیم که کارخانه‌های آبلیموگیری به جای استفاده از لیموترش طبیعی، از اسید سیتریک و طعم‌دهنده‌ها استفاده می‌کنند. این در حالی است که حتی اگر این کارخانه‌ها 30-20 درصد لیموترش‌ها را خریداری می‌کردند، باز بخشی از مشکلات برطرف می‌شد. به خاطر عدم ماندگاری این نوع لیمو امکان صادرات به ‌صورت گسترده وجود ندارد و باید حتماً به‌ صورت کنسانتره  یا لیموی خشک صادر شود. در حال حاضر کنسانتره لیموترش در جهان با قیمت مناسبی خرید و فروش می‌شود. شاید اگر عده‌ای در استان وارد بخش کنسانتره، آبلیموگیری  یا خشک کردن می‌شدند، بخش زیادی از این مشکلات مرتفع می‌شد، اما شاهدیم که این اقدامات انجام نشده و در این میان، هم تولید‌کننده و هم مصرف‌کننده متضرر شده و سود فروش محصولات تنها به جیب دلالان می‌رود.»
صادرات مشکل است
طبق گفته برخورداری‌پور، در حال حاضر بجز هرمزگان هیچ استان دیگری در کشور با این حجم و کیفیت نمی‌تواند لیموترش تولید کرده و به بازار عرضه کند. اگر دولت وام کم‌بهره به تعاونی‌ها و اتحادیه‌های روستایی پرداخت کرده و چندین کارگاه کوچک تولید کنسانتره یا آبلیموگیری نیز در منطقه احداث می‌شد، نه به دولت فشار می‌آمد و نه به مصرف‌کننده و تولید‌کننده.
مدیر تعاون روستایی هرمزگان در پاسخ به این سؤال که آیا به فکر صادرات نیفتاده‌اید، می‌گوید:«صادرات لیموترش به دلیل ماندگاری اندک و اینکه درصد زیادی از آن را قند (ماده‌ای فسادپذیر) تشکیل می‌دهد، اقدامی مشکل است. از طرفی صادرات این محصول نسبت به هزینه‌های زیاد برداشت دستچین، بسته‌بندی و... بالا بوده و کشاورزان اغلب به روش‌های اصولی لیموها را برداشت نمی‌کنند. شاید اگر تشکلی ایجاد و از نانو و پلاستیک‌های باکیفیت و... برای بسته‌بندی محصول استفاده می‌شد، می‌توانستیم به صادرات لیموترش امیدوار باشیم. در حال حاضر چند اتحادیه تعاون روستایی پای کار هستند، اما هنوز تشکلی رسمی و تخصصی برای ساماندهی به بازار لیموترش در منطقه ایجاد نشده است. اگر اعتبارات افزایش پیدا کند و همزمان با پرداخت وام‌های کم‌بهره به اتحادیه‌ها، کارگاه‌هایی ایجاد شود، در درازمدت به نفع کشاورزان و مصرف‌کنندگان خواهد بود.»
هزینه‌کرد با دلار!
 افشین واحدی یکی از کشاورزان موفق در شهرستان رودان است. او 40 هکتار زمین کشاورزی دارد و در آن انواع مرکبات از جمله لیموترش کشت می‌کند. وی خبر رها کردن لیموترش‌ها روی درختان توسط کشاورزان را به دلیل قیمت پایین تکذیب کرده و به «ایران» می‌گوید:«قبلاً این اتفاق رخ داده بود، اما حالا دولت سیزدهم ورود کرده و مشکلات در حوزه لیموترش به حداقل رسیده است. مشکل اینجاست که هزینه‌کرد ما با دلار است اما فروش محصولات‌مان با ریال، زیرا کود، سم و سایر اقلام وارداتی را با قیمتی گزاف خریداری می‌کنیم. ما 4 سال پیش لیموترش را با دلار 4 هزار تومانی، کیلویی 8 هزار تومان می‌فروختیم، اما حالا با دلار 40 هزار تومان نیز 8-7 هزار تومان می‌فروشیم. ما شرایط و مشکلات دولت را درک می‌کنیم، اما واقعاً این حق کشاورزان نیست که یک سال روی زمین کار کند و در نهایت محصول ارزشمندش را با قیمتی نازل به فروش برساند. در این میان تنها تولیدکننده و مصرف‌کننده متضرر شده و سود به جیب دلالان می‌رود. در حال حاضر قیمت تمام شده هر کیلو لیموترش بین 12 الی 15 هزار تومان است، اما همین محصول در بهترین شرایط 10 هزار تومان به فروش می‌رسد.»
احداث صنایع تبدیلی
واحدی، ایجاد تشکلی برای ساماندهی بازار لیموترش، احداث صنایع تبدیلی در استان، الزام کارخانجات آبلیموسازی به استفاده از لیموترش را در رونق بازار لیموترش ضروری دانسته و تأکید می‌کند:«ورود قاچاق لیموی خشک بازار را برهم زده و دیگر کشاورزان حتی جرأت نمی‌کنند لیموها را خشک کنند. برای حل این مشکل باید ارگان‌های متولی ورود کرده و بازار این محصول را ساماندهی کنند. از طرفی همزمان با احداث صنایع تبدیلی در شهرستان باید کارخانه‌های آبلیموگیری در کشور نیز ملزم به آبگیری از لیمو شوند تا هم لیموکاران متضرر نشوند و هم سلامت جامعه به مخاطره نیفتد. در همین راستا نقش سازمان غذا و دارو در کنترل کیفیت آبلیموی تولیدی کارخانه‌ها بسیار پراهمیت است.»
وی می‌افزاید:«یک کیلو لیمو در بهترین حالت 10 هزار تومان خریداری شده و بین 17-16 هزار تومان در میادین تره‌بار استان به فروش می‌رسد، اما همین لیمو در مناطق شمال تهران بالای 90 هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد. این مشکلات ناشی از خلأ نظارتی است. در این میان تولیدکننده و مصرف‌کننده متضرر شده و همچنان سود فروش به جیب دلال‌ها می‌رود.»