یادداشت
جریان‌سازی رهبر انقلاب برای کتاب و کتابخوانی
دکتر محمد مهدی اسماعیلی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
حضور رهبر معظم انقلاب در سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و بازدید مفصل، پرنکته، راهبردی و مهم ایشان، هم برای مدیریت فرهنگی دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هم برای ناشران و اهالی نشر، فکر، فرهنگ و کتاب، یک حضور معنادار و انگیزه‌بخش تلقی می‌شود؛ حضوری که هم مجموعه‌های فرهنگی را نسبت به اقداماتشان، امیدوارتر می‌کند و هم تکلیف مدیریت فرهنگی و اهالی نشر را سنگین‌تر می‌کند.
رهبر معظم انقلاب با اشراف تفصیلی و جامعی که به گذشته، اکنون و آینده نشر کشور دارند و همچنین به دلیل اطلاعات بسیار بالایی که از نویسندگان، مصنّفان، مترجمان، ناشران و اهالی نشر دارند، در همه این سال‌ها به جریان‌سازی کتاب‌های خوب در کشور کمک بزرگی کرده‌اند. بخشی از یاری و کمک ایشان به جریان‌سازی نشر و کتاب در کشور، تقریظ‌هایی است که بر کتاب‌های فاخر و خوب و کتاب‌های تاریخ دفاع مقدس می‌نگارند؛ به طوری که هر کدام از کتاب‌هایی که با تقریظ رهبر انقلاب منتشر می‌شود بسیار مورد توجه مردم و نخبگان و دانشگاهیان قرار می‌گیرد.
یکی از اقدامات دیگر رهبر انقلاب در راستای جریان‌سازی و گفتمان‌سازی کتاب و کتابخوانی، همین حضور چندساعته و وقت‌گذاری مفصل برای حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و بعضی از نمایشگاه‌های بین‌المللی قرآن بوده است.
در هر حال امسال هم با حضور ایشان، نمایشگاه بین‌المللی کتاب بیش از گذشته مورد توجه اهالی فکر، اندیشه و فرهنگ قرار گرفت، همچنین وظیفه سنگینی بر دوش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته است که راهبردها و راهکنش‌های رهبر انقلاب و علما و متفکرین را ان‌شاءالله در حوزه نشر و کتاب پیاده‌سازی کند.
کتاب به عنوان زیرساخت فرهنگی کشور که ماناترین، زایاترین، پویاترین و پایاترین عرصه فرهنگی محسوب می‌شود و زیرساخت بسیاری از حوزه‌های فرهنگی و هنری دیگر نظیر سینما، تئاتر و بسیاری از هنرها و حوزه‌های فرهنگی دیگر است، باید با برنامه‌ریزی هدفمند، هوشمند و روشمند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیش از گذشته در سبد مصرفی خانواده‌ها قرار بگیرد.
طی چند ماه اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی برپایی و برگزاری رویدادهای فرهنگی و جشنواره‌های هنری متعددی بوده است؛ نکته متمایز در مورد رویدادهای یک سال اخیر نسبت به قبل از آن، نشاط اجتماعی، رونق مردمی و همبستگی فرهنگی به عنوان اصلی‌ترین تصویر بازنمایی شده و بازتاب‌یافته از این رخدادها بوده است. به گونه‌ای که فرامتن جشنواره‌های فیلم، تئاتر، موسیقی، شعر و تجسمی فجر، نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم و نمایشگاه بین‌المللی کتاب، یعنی گرایش و کشش و علاقه و علقه توده‌های مردم به اتفاقات بزرگ فرهنگی و هنری و معرفتی، از متن آنها مهمتر شده است. دقیقاً در زمان و زمانه‌ای که جماعتی به دروغ اصرار دارند مردم را ناراحت، عصبانی، افسرده، غمزده و بی‌تفاوت نشان دهند، بی‌نظیرترین، شادترین، شلوغ‌ترین و مردمی‌ترین صحنه‌های حضور فرهنگی و دینی مردم در حال رخ دادن است.
یکی از برکات نمایشگاه کتاب تهران پاسخ عملی به شبهه بی‌توجهی مردم ایران به کتاب و کتابخوانی است. برخی اصرار دارند، مردم ایران را بیگانه با کتاب و مطالعه معرفی کنند و با ارائه آمارهای غلط و مقایسه‌های بی‌اساس از سرانه مطالعه، مردم ایران را به خاطر کم مطالعه کردن شماتت کنند؛ در حالی که آمارهای دقیق و مقایسه‌های فنی با آمارهای دنیا نشان می‌دهد سرانه مطالعه مردم ایران نسبت به میانگین دنیا سرانه مطلوبی است.
علاوه بر همه اینها نمایشگاه کتاب تهران، یک ویترین بزرگ از جریان نشر کشور هم هست. اندیشمندان، تصمیم‌گیران و مدیران فرهنگی کشور می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و در متن و حاشیه آخرین رویه‌‌ها و روندهای جریان نشر قرار بگیرند. نقاط مثبت، غفلت‌ها، قوت‌ها، آسیب‌ها، ضعف‌ها و در مجموع نبض جریان نشر به عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های فرهنگ را می‌توان با مطالعه میدانی و دقیق نمایشگاه کتاب به دست آورد. این تعبیر که نمایشگاه کتاب، دماسنج فرهنگی کشور است، یک تعبیر دقیق و بجاست که رهیافت‌های مهمی از ذهنیات مردم به متولیان امور می‌دهد.
از سوی دیگر تنوع، تکثر و تعدد ناشران و تولیدات مکتوب از جریانات فکری متفاوت و بعضاً متضاد در یک مکان و زمان در مرکز تهران، نشانه‌ای از سعه‌صدر و آزاداندیشی جمهوری اسلامی در پذیرش کثرت فرهنگی و زمینه‌‌سازی عملی برای ایجاد فضای تضارب آرا در کشور است.
ان‌شاءالله رهنمودها و راهبردهای مدنظر رهبر معظم انقلاب در بازدید ایشان از سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به شکل عملیاتی در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار خواهد گرفت و پیگیری خواهد شد.