پیروزی دیپلماتیک دمشق
سوریه به اتحادیه عرب بازگشت
لاله مهرزاد
خبرنگار
سرانجام بعد از چند هفته کش و قوس و مخالفت برخی اعضا با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و نشست‌های محرمانه و غیر محرمانه عربستان با این کشورها، روز گذشته در نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب در قاهره، اعضا به اتفاق آرا با بازگشت دمشق به جمع خود موافقت کردند. این در حالی است که دمشق در چند هفته اخیر بارها اعلام کرده، بازگشت آن به اتحادیه عرب مشروط به پذیرش شرایط این کشور است.
به گزارش سایت روزنامه الاهرام مصر، ظهر دیروز وزرای خارجه اتحادیه عرب در نشستی در قاهره پایتخت مصر با اکثریت آرا به بازگشت سوریه به این اتحادیه رأی دادند. در همین ارتباط سایت شبکه خبری العربیه نیز ازبازگشت سوریه پس از سال‌ها غیبت به آغوش عربی، خبر داد، همچنین اتحادیه عرب در بیانیه‌ای رسمی از موافقت کشورهای عضو با این مسأله خبر داد. در این بیانیه تأکید شده است، کشورهای عضو موافقت کردند همکاری‌های اتحادیه با دولت جمهوری سوریه، نمایندگان و آژانس‌های وابسته به آن دیگر بار از سر گرفته شود. این بیانیه همچنین با اشاره به درخواست برخی کشورهای عربی درباره اینکه برای حل بحران سوریه، دمشق باید رویکردی گام به گام و بر اساس قطعنامه 2254 سازمان ملل داشته باشد، بر لزوم گام‌های عملی دمشق در قبال این قطعنامه از جمله تداوم امکان ارسال کمک‌های بشردوستانه تأکید کرده است. این در حالی است که پیشتر در نشست امان که وزرای خارجه عربستان، مصر، اردن، عراق و سوریه در آن حضور داشتند، دمشق نسبت به بازگرداندن آوارگان سوری و جلوگیری از قاچاق متعهد شده بود.
بیانیه اتحادیه عرب همچنین خواهان تشکیل کمیته‌ای با حضور وزرای خارجه اردن، عربستان، عراق، لبنان، مصر و دبیر کل اتحادیه عرب شده است تا بتوانند توافق‌های به دست آمده در امان را پیگیری کنند و به بحران پناهجویان سوری در کشورهای عرب بویژه همسایگان سوریه خاتمه دهند. آنها در حالی نگران هزینه‌های مالی حضور پناهجویان سوری در کشور خود هستند که به اذعان ناظران، جنگ داخلی سوریه ماحصل مداخله‌جویی‌های شماری از کشورهای عرب منطقه در مسائل داخلی سوریه بوده است. علاوه بر این با وجود اینکه خبر توافق وزرای خارجه اتحادیه عرب با بازگشت سوریه به این اتحادیه به طور وسیع از رسانه‌های عربی منتشر شد، اما یکی از کارشناسان شبکه خبری العربیه و همچنین الحدث تأکید کرد، این توافق بر سر بازگشت مشروط سوریه انجام شده است. این در حالی است که وزیر خارجه سوریه نیز پیشتر اعلام کرده بود، هرچند از بازگشت به اتحادیه عرب استقبال می‌کند، اما «تصحیح روابط بین کشورهای عربی در بعد دوجانبه تقریباً غیرممکن است. سوریه به بُعد عربی تمام مسائل جهان عرب باور داشته و همیشه خواهان وحدت تمام کشورهای عربی و مواضع‌شان بوده است.»
توافق پشت درهای بسته
توافق روز گذشته وزرای خارجه اتحادیه عرب در حالی به دست آمد که به گزارش خبرگزاری رویترز، جمال رشدی سخنگوی دبیرکل اتحادیه عرب خبر داده است، این نشست پشت درهای بسته برگزار شد. در همین حال به گزارش خبرگزاری رسمی عراق، احمد الصحاف، سخنگوی وزارت خارجه عراق نیز خبر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را تأیید و اعلام کرده است: «دیپلماسی و تلاش‌های همسوی عراق با دیگر کشورهای عربی نیز بر همین مسأله استوار بود.»
اتحادیه عرب به طور معمول تلاش می‌کند، تصمیمات خود را با اکثریت آرا به تصویب رساند اما در موضوعات مهم امکان اینکه تصمیم‌ها با رأی اکثریت نه چندان مطلق و فقط 50 به اضافه یک رأی به تصویب رسد، وجود دارد. با این حال طی نشست دیروز اعضا موافقت خود را با این مسأله اعلام کردند. این در حالی است که پیشتر مراکش، کویت، قطر، یمن و مصر مخالف بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بودند. اما بعد از نشست مشورتی که 23 روز قبل برگزار شد، مصر موافقت خود را با این مسأله اعلام کرد. پس از آن نیز به نظر می‌رسد، بعد از مذاکرات عربستان با کشورهای مخالف این مسأله آنها نیز موافقت خود را با آن اعلام کردند. البته در خبرهای ابتدایی که دیروز از نشست منتشر شد، مشخص نشده بود، آیا قطر و مراکش که سرسخت‌تر از دیگر کشورهای مخالف بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بودند، به این بازگشت رأی داده‌اند یا خیر. بویژه که پیش از این نشست، یکی از دیپلمات‌های عرب که زمانی در سوریه بوده است، در گفت‌و‌گویی با روزنامه الاهرام چاپ مصر گفته بود، این دو کشور معتقدند، اسد باید ابتدا با مخالفان خود به توافق برسد و بعد از آن مسیر بازگشت سوریه به اتحادیه هموار خواهد شد.
مسیر طولانی توافق
موافقت اعضای اتحادیه عرب با بازگشت سوریه به این اتحادیه در حالی است که در چند هفته گذشته، دمشق شاهد ترافیک سفرهای دیپلماتیک از سوی کشورهای عربی بود. مهم‌ترین این سفرها سفر وزیر خارجه عربستان بود که نخستین سفر یک مقام بلندپایه ریاض به دمشق از آغاز جنگ سوریه بود. علاوه بر این به گزارش سایت روزنامه عرب نیوز چاپ عربستان، برگزاری نشست دیروز بعد و قبل از دو نشست مهم عربی انجام شد. این نشست تنها چند روز بعد از نشست دیپلمات‌های ارشد منطقه‌ای در اردن برگزار شد. نشستی که طی آن اعضا با وجود ادامه درگیری‌ها و تنش‌ها در داخل سوریه، خواهان نقشه راهی برای بازگشت این کشور به جمع اعراب شده بودند. نشست دیروز همچنین پیش از نشست سران اتحادیه عرب در عربستان که 19 مه (29 اردیبهشت) برگزار می‌شود، صورت گرفته است. در نشست عربستان نیز قرار است، رهبران کشورهای عربی عضو این اتحادیه تصمیماتی را که در نشست دیروز اتخاذ شد، تأیید کنند.
18 عضو از 22 عضو اتحادیه عرب در نوامبر 2011 به اخراج سوریه از اتحادیه عرب رأی دادند. لبنان، یمن و سوریه رأی منفی دادند و عراق نیز رأی ممتنع داد. اندکی پس از آن نیز اعضای این اتحادیه تحریم‌های اقتصادی علیه سوریه اعمال کردند. به همین دلیل نیز حتی پیش از نشست دیروز و رأی قاطع اعضا به بازگشت سوریه به جمع‌شان، وزیر خارجه اردن گفته بود، هرچند به لحاظ سمبلیک، رأی اعضا بسیار مهم است اما حتی در شرایط کنونی که پنج عضو اتحادیه عرب مخالف بازگشت دمشق به جمع اعراب هستند، این مسأله می‌تواند قطعی باشد.