هانی‌زاده در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره سفر آتی رئیس‌جمهور به سوریه مطرح کرد
نقش ایران در فردای منطقه
رئیس‌جمهور چهارشنبه هفته جاری میهمان «بشار اسد»، رئیس‌جمهور سوریه خواهد بود. سفر آیت الله رئیسی به سوریه پس از گذشت 12 سال از آغاز جنگ در این کشور، یکی از مهم‌ترین تحولاتی است که پس از توافق اخیر تهران و ریاض در کانون اخبار منطقه و بین‌الملل قرار گرفته است؛ رویدادی که بی‌تردید پیامدهای اثرگذاری بر تحولات جاری منطقه و فرامنطقه خواهد داشت. حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل منطقه در گفت‌و‌گو با «ایران» به بررسی ابعاد سفر مهم رئیس‌جمهور به سوریه پرداخته است.
سفر آیت‌الله رئیسی به سوریه پس از یک دوره 12 ساله انجام می‌شود؛ دوره‌ای که جمهوری اسلامی در روند بحران داخلی سوریه به دلیل ظهور جریان تروریستی داعش به کمک این کشور آمد و از هیچ کمکی در عرصه مشورت‌های مستشاری، اقتصادی و سیاسی فروگذاری نکرد و در نهایت پیروز میدان شد. با این مقدمه بفرمایید انجام این سفر در شرایط کنونی حامل چه پیامی می‌تواند باشد؟
سفر رئیس‌جمهور به سوریه دربرگیرنده پیام مهمی برای جامعه جهانی است. سوریه پس از گذشت 12 سال از آغاز بحران نفسگیر، اکنون با سرافرازی از آن خارج شده است. در طول 12 سال گذشته، دولت سوریه با کمک جمهوری اسلامی ایران و همچنین حزب‌الله و روسیه توانست بر بیش از 150 هزار عنصر تروریستی که از 80 کشور مختلف جهان و در قالب 170 گروهک تروریستی وارد این کشور شده و جنایت‌های بیشماری بر مردم این کشور مرتکب شده بودند، فائق آید.
در طول 12 سال بحران سوریه، نزدیک به 700 هزار نفر از مردم این کشور قربانی و بیش از 11 میلیون نفر آواره شدند. حجم خسارات مادی سوریه، به رقمی بالغ بر 650 میلیارد دلار رسیده است. با وجود این، سوریه توانست پس از 12 سال بر این بحران غلبه کند تا اکنون وارد مرحله جدیدی از ثبات و آرامش شود. در طول این سال‌ها، برخی کشورهای عرب منطقه و همچنین رژیم صهیونیستی و امریکا، بیش از 80 میلیارد دلار کمک مالی در اختیار گروهک‌های تروریستی قرار دادند تا بتوانند معادلات منطقه را به نفع رژیم صهیونیستی تغییر داده و سوریه را از محور مقاومت خارج سازند. اما حضور قدرتمندانه محور مقاومت از جمله جمهوری اسلامی ایران در سوریه موجب شد که تمام طرح‌ها و توطئه‌های امریکا، غرب و رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای دیگر در سوریه با شکست مواجه شود. حال با سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به دمشق فصل جدیدی از مناسبات سوریه با جامعه جهانی آغاز خواهد شد. می‌توان گفت با حضور آقای رئیسی در دمشق مقدمات پایان یافتن بحران ۱۲ ساله سوریه فراهم می‌شود و فصل جدیدی از بازسازی این کشور در آینده آغاز خواهد شد؛ فصلی که با پیروزی راهبردی ایران رقم خورده است.
از این منظر حضور آقای رئیسی در دمشق چه تأثیراتی بر چشم‌انداز سیاست خارجی سوریه در منطقه خواهد گذاشت؟
بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و دعوت رسمی «ملک سلمان بن عبدالعزیز»، پادشاه عربستان از «بشار اسد» برای شرکت در نشست سران عربی در ریاض نشان می‌دهد که سوریه در حال بازیابی نقش تأثیرگذار خود در جهان عرب است. سوریه اکنون به عنوان یک کشور مهم عضو محور مقاومت خواهد توانست که جبهه گسترده‌ای را علیه رژیم صهیونیستی تشکیل دهد. دعوت از بشار اسد برای شرکت در نشست سران کشورهای عضو این اتحادیه در ریاض که برای نخستین بار پس از 12 سال صورت می‌گیرد، به دنبال توافقنامه ایران و عربستان صورت گرفته است. بازگشت سوریه به اتحادیه عرب برای بازیابی اعتبار از دست رفته این نهاد تأثیرگذار عربی نیز مهم ارزیابی می‌شود. به همین دلیل سفر آقای رئیسی به دمشق برای بررسی شرایط بازسازی سوریه و بازگشت این کشور به معادلات منطقه‌ای حائز اهمیت خواهد بود. سوریه عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شود.
این تحولات تا چه اندازه از دستیابی ایران و عربستان به توافق ازسرگیری رابطه تأثیر گرفته است؟
مناسبات ایران و عربستان به عنوان دو کشور هم‌پیمان اسلامی تأثیر مثبت خود را بر همگرایی منطقه‌ای خواهد داشت؛ از یکسو موجب خواهد شد که سوریه به آغوش کشورهای عربی باز گردد، کما اینکه طی مدتی که از توافق ایران و عربستان در پکن می‌گذرد، کشورهای عربی بسرعت در حال بازسازی مناسبات خود با دمشق بر‌آمده‌اند. از سوی دیگر این مناسبات، موجب می‌شود که همه کشورهای عربی به سوی ایران چرخش پیدا کنند. جنبه مهم‌تر این توافق را باید در موضوع اسرائیل دید. فاصله کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی از آنچه که هست، بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی، سوریه در آینده نزدیک خواهد توانست نقش مهمی در رخدادهای منطقه ایفا کند و موجب تقویت محور مقاومت و انزوای بیشتر رژیم صهیونیستی شود. ضمن اینکه این سفر برای حل بحران سیاسی سوریه و ایجاد همگرایی میان ترکیه، ایران و عراق نیز قابل‌توجه خواهد بود.
وجه مهم همکاری‌های ایران و سوریه در زمینه اقتصادی و مشارکت ایران در بازسازی سوریه تعریف می‌شود. این سفر تا چه میزان می‌تواند به امضای اسناد مهم همکاری اقتصادی بینجامد؟
طبیعی است که ایران با تجربه‌ای که در بازسازی شهرها و صادرات خدمات مهندسی دارد، خواهد توانست تجربه خود را به دولت سوریه منتقل کند. ایران همچنین آمادگی دارد که در بازسازی سوریه و همچنین در مسائل مهمی همچون احداث نیروگاه‌های برق آبی و سدسازی مشارکت گسترده‌ای داشته باشد. مشارکت در پروژه‌های کلان اقتصادی و بهره‌برداری از بنادر، فرودگاه‌ها و ایجاد کریدور استراتژیک تهران، بغداد، دمشق و بیروت نیز از دیگر اهداف جمهوری اسلامی است. از سوی دیگر، این مسأله می‌تواند نوعی همکاری منطقه‌ای در چهارچوب محور مقاومت بین ایران و سوریه و عراق و لبنان ایجاد کند. بنابراین در این سفر شاهد به امضا رسیدن اسناد مهمی از همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و سوریه خواهیم بود.
با قطعی شدن سفر رئیس‌جمهور به سوریه، موجی از نگرانی در میان مقام‌های رژیم صهیونیستی آغاز شده است. این نگرانی ناظر به چیست؟
طبیعی است که هرگونه افزایش و ارتقای مناسبات ایران با کشورهای عرب منطقه منجر به انزوای رژیم صهیونیستی شود. این رژیم بشدت نگران نفوذ بیشتر ایران در منطقه است، لذا همه تلاش خود را می‌کند که مناسبات ایران و کشورهای عربی را تخریب کند. رژیم صهیونیستی بعد از توافقنامه ایران و عربستان، احساس انزوا کرده و با افزایش سطح همکاری‌های ایران و سوریه در انزوای بیشتری فرو می‌رود.
به نظر می‌رسد رویکرد جمهوری اسلامی ایران در منطقه زیر سایه سیاست خارجی منطقه‌ای دولت سیزدهم با تحولاتی جدی روبه‌رو شده است. این در حالی است که پیش‌تر رویکرد فعال منطقه‌ای چندان مورد اعتنای دولت پیشین قرار نگرفته بود. آیا با این تغییر قابل ملاحظه در رویکردها، خاورمیانه را آماده پذیرش ایده همکاری منطقه‌ای دولت سیزدهم می‌دانید؟
متأسفانه در دولت گذشته در خصوص همکاری‌های ایران و کشورهای عربی ناکامی‌هایی وجود داشته است، اما دولت سیزدهم تمام تلاش خود را برای بهبود مناسبات با کشورهای عرب منطقه به کار گرفت. دستگاه دیپلماسی و نهادهای مربوطه توانستند همکاری و همگرایی بیشتری با کشورهای عربی ایجاد کنند. سفرهای مستمر دیپلماتیک میان ایران با امارات و عراق، توافقنامه ایران و عربستان در پکن، ارتقای سطح مناسبات ایران با برخی کشورهای عرب منطقه و همچنین تشویق و رغبت اردن و مصر برای افزایش ارتباط خود با تهران، نشان می‌دهد که دولت سیزدهم در همگرایی منطقه‌ای بسیار موفق عمل کرده است.
