روش برخورد در مواجهه با خطای لشکر مسلمانان
علی طالبلو
طلبه و پژوهشگر
برای فهم روش برخورد درست در مواجهه با خطاهای اتفاق افتاده در لشکر مسلمانان، لازم است که سریه عبدالله بن جحش را مورد دقت و مطالعه قرار بدهیم.
قبل از جنگ بدر و در سال دوم هجری، پیامبر اکرم(ص) جنگ‌هایی چریکی با قریش انجام داد. مدینه بر سر راه کاروان‌های تجاری قریش قرار داشت و این اتفاق باعث وقوع جنگ بدر شد. یکی از جنگ‌هایی که یک ماه و نیم قبل از جنگ بدر به وقوع پیوست، سریه عبدالله بن جحش بود.
پیامبر اکرم به عبدالله بن جحش دستور داد که اطلاعاتی از کاروان‌های تجاری قریش به دست آورد و به مدینه بفرستد. عبدالله بن جحش و همراهانش طبق وعده و دستور پیامبر، محل کاروان‌های قریش را پیدا کرده و اطلاعات لازم را به دست آوردند.
بعد از پیدا کردن اطلاعات، عبدالله تصمیم می‌گیرد که به کاروان تجاری قریش حمله کند، اما مشکل بزرگی در این میان وجود داشت. آنها فقط یک شب فرصت داشتند که به کاروان تجاری حمله کنند. اگر یک روز دیرتر اقدام می‌کردند، کاروان قریش وارد حرم می‌شد و جنگ در حرم ممنوع بود. اما مشکل دیگری نیز وجود داشت که عملاً فرصت حمله در همان شب را هم از آنان می‌گرفت. آن شب داخل در ماه حرام بود و جنگ در ماه حرام، ممنوع است.
با وجود اختلافات بین اعضا، تصمیم نهایی گرفتند که همان شب به کاروان حمله کنند. عبدالله و یارانش حمله کردند و رئیس کاروان را کشتند و دو نفر را اسیر کردند. همه کاروان و اموالش تحت مصادره لشکر اسلام درآمد.
آنان به مدینه برگشتند و شرح ماوقع را برای پیامبر توضیح دادند. ایشان به‌شدت ناراحت شده و گفتند که شما را برای کسب اطلاعات فرستادیم نه جنگیدن.
کفار نیز شروع به نیش‌وکنایه زدن کردند و گفتند که شما حرمت ماه حرام را نگه نداشتید. مسلمانان تحت فشار بودند تا اینکه خدا آیه 217 سوره بقره را نازل کرد: یسْلُونَک عَنِ الشهَّرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کبِیرٌ وَ صَدٌّ عَن سَبِیلِ‌الله وَ کفْرُ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ إِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکبر عِندَ‌الله وَ الْفِتْنَه أَکبرَ مِنَ الْقَتْلِ.
خداوند در این آیات شکستن حرمت ماه حرام را امری بزرگ می‌شمارد و مؤمنان را مذمت می‌کند لکن سریعاً خطاب را عوض می‌کند و به مشرکین می‌گوید که شما گناهان بزرگ‌تری مرتکب شدید و نباید از رعایت حقوق و قوانین حرف بزنید، زیرا شما مردم را از خانه‌شان بیرون کردید و از راه خدا و زیارتش جلوگیری نمودید. شما فتنه‌گرید و فتنه شدیدتر و محکوم‌تر از قتل است.
نوع مواجهه خداوند متعال با اشتباه مسلمانان گناهکار، حاوی ظرافت‌هایی بی‌بدیل است. اگر تقبیحی هم به گناه لشکر مسلمانان تعلق گرفت، باید چندبرابر آن را به سمت مشرکین و اهل فتنه برگرداند.
ممکن است که لشکر مؤمنین مرتکب خطایی شوند ولی تضعیف این لشکر و کوبیدن آنان، موجب تسلط جبهه دشمن می‌شود. باید در کنار توجه به اشتباهات، جایگاه خود را با دشمنان و جبهه کفر تنظیم کنیم و طوری سخن نگوییم که موجب تضعیف سپاه اسلام و غلبه سپاه کفر شویم.