حمیده امینی‌فرد
خبرنگار

از 5 اسفند ماه، ساماندهی دستفروشان در چهارراه ولیعصر و هفت‌تیر آغاز شده است. شهرداری تهران این‌بار در رویکردی جدید، بدون حذف دستفروشان در آستانه سال جدید، به‌دنبال ساماندهی نقاطی رفته که به اصطلاح پاخور و پر مشتری محسوب می‌شود. این غرفه‌ها در حال حاضر به شکل موقتی و رایگان در اختیار بساط گستران قرار داده شده است. آن‌طور که سعید بیگی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران به «ایران» می‌گوید: «هم‌اکنون 99 نقطه در سطح شهر تهران شناسایی شده است که نیاز به توجه ویژه دارد.» او می‌گوید:«عمده این نقاط در سطح مناطق مدیریت می‌شود و مشکلی نیز برای شهروندان ایجاد نمی‌کند، اما حدود 10 الی 15 محور نیز وجود دارد که محل بحث است. مثل چهارراه ولیعصر، میدان هفت‌تیر، میدان تجریش و میدان خراسان که به صورت فصلی در دو ماه شهریور و اسفند به علت بازگشایی مدارس و سال جدید، دچار ازدحام جمعیت می‌شوند و باید مدیریت شوند. بیشتر تلاش می‌کنیم تا در همان محل دستفروشان را ساماندهی کنیم و اگر قرار به جابه‌جایی باشد نیز مکان‌هایی را پیشنهاد می‌دهیم که پرتردد و پر بازدید باشند تا به کسب و کار آنها لطمه نزند. »
او ادامه می‌دهد: «نگاه ما به دستفروشی در تیم جدید شهری بیش از آنکه معطوف به فرد باشد به فعالیتی است که موجب سدمعبر می‌شود. ما بیشتر به‌دنبال مدیریت سدمعبر هستیم و نمی‌خواهیم که معیشت این افراد به خطر بیفتد. بنابراین در طرح جدید، سراغ محورهایی رفتیم که پرتردد و پاخور محسوب می‌شوند و در این نقاط، مکان‌هایی که عرض معبر اجازه می‌دهد را برای دستفروشی آماده و فضاسازی کردیم. یعنی خطوطی را مشخص کردیم تا دستفروشان در این محدوده‌ها فعالیت کنند و برای تردد شهروندان و کسبه نیز مزاحمتی ایجاد نشود. »
اینها در حالی است که در سال‌های گذشته شهرداری تهران با اختصاص مکان‌های کم تردد و کم‌تر مورد توجه، باعث شده بود دستفروشان نیز رغبتی برای بساط گستری در این نقاط نداشته باشند.
وی با بیان اینکه ما به‌دنبال برخورد سلبی با دستفروشان نیستیم، می‌گوید:«حدود 70 درصد افرادی که دستفروشی می‌کنند طبقه ضعیف و نیازمند هستند و ما نمی‌خواهیم با آنها برخورد کنیم. بر همین اساس فضاهایی را به دستفروشی اختصاص داده‌ایم که اگرچه کامل نیست، اما در کوتاه مدت می‌تواند جوابگو باشد. در بلندمدت نیز به‌دنبال برنامه‌ریزی برای جانمایی نقاطی هستیم که هم شأن دستفروشان رعایت و هم آرامش شهروندان تأمین شود. هدف اصلی ما توانمندسازی دستفروشان است و نیاز است قوانینی اصلاح و تصویب شود که وضعیت آنها از شکل غیر رسمی خارج شود. برای این هدف هم باید دستگاه‌های مرتبط پای کار بیایند و هر یک از دستگاه‌ها به وظایف خود عمل کنند.»

60 درصد سدمعبر ناشی از تخلفات مغازه‌داران است
 بیگی با اشاره به سدمعبر واحدهای صنفی می‌گوید: «60درصد سدمعبر شهر تهران ناشی از حضور واحدهای صنفی در معابر است. مثلاً مغازه‌داران و کسبه‌ای که در پیاده‌روها، اجناس خود را قرار می‌دهند که اتفاقاً شهروندان از آنها بیشتر ابراز گلایه می‌کنند. مردم در تماس با 137 (سامانه شهرداری تهران) نیز نارضایتی خود را اعلام کرده‌اند. به همین علت ما این موضوع را هم دنبال می‌کنیم. در قدم اول از اتاق اصناف، اتحادیه‌ها و دادستانی خواسته‌ایم به این بحث ورود کنند. در این زمینه هم رویکرد ایجابی داریم و می‌خواهیم در ابتدا با کسبه صحبت کنیم تا خودشان دراین مورد پیشقدم شوند. در صورتی‌که از این مسیر نتیجه نگرفتیم، وارد فاز اقدامات قانونی می‌شویم.»
تعداد دستفروشان در تهران چقدر است؟ بیگی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «برخی دستفروشان برای حفظ جایگاه اجتماعی خود، تمایلی به ثبت در سامانه ندارند و به همین علت نمی‌توان آمار دقیقی از دستفروشان ارائه کرد. ضمن آنکه اغلب آنها فصلی فعالیت می‌کنند و در این ایام بر تعدادشان افزوده می‌شود. بنابراین تعدادشان ثابت نیست. با این‌همه شرکت «شهربان و حریم‌بان» در آماری که از سطح خیابان به‌دست آمده، به عدد 12 هزار نفر اشاره کرده است که شامل دستفروشان، بساط‌گستران و متکدیان و اتباع بیگانه می‌شود که البته حدود 80 درصدشان دستفروش هستند.»
بیگی به آمار کسبه‌ای که در «روز بازارها» فعالیت می‌کنند، نیز اشاره کرده و می‌گوید:«این افراد با دستفروشانی که در کنار معابر بساط پهن می‌کنند، متفاوتند، تعداد این افراد حدود 6 هزار نفر است که در روزبازارهای مختلف در نقاط متعدد تهران به صورت گردشی فعالیت می‌کنند و مشخصات‌شان نیز به ثبت رسیده است.»

دستفروشی شغل است یا نه؟
چندی پیش «رسمی شدن دستفروشی» به یکی از اخبار مهم حوزه اجتماعی تبدیل شد. با این‌همه به نظر می‌رسد که هنوز این اتفاق به طور جدی اجرا نشده است. بیگی در این باره می‌گوید:«وزارت اقتصاد و وزارت کار متولی این موضوع هستند. می‌دانم که مرکز پژوهش‌های مجلس هم در این حوزه اقدامات خوبی انجام داده و در حال تدوین دستورالعمل‌های مورد نیاز هستند، قرار است این شغل تعیین تکلیف شود. البته تجربه جهانی زیادی هم وجود دارد و باید برای آن قانون نوشته شود. اما هنوز اجرایی نشده، چرا که نیاز به یکسری مشورت‌ها دارد. اما بعید نیست که در آینده‌ای نزدیک این اتفاق عملیاتی شود. لازمه آن این ‌است که قانونگذار تکلیف را مشخص کند و نگاه صرف مزاحمت نسبت به دستفروشان از بین برود. البته نمی‌توان منکر افرادی شد که در قالب دستفروش از این وضعیت سوءاستفاده می‌کنند که باید نیروهای انتظامی و امنیتی با آنها برخورد کنند.»
وی با اشاره به شکایت 2 هزار نفر از کسبه تجریش برای حضور بساط‌گستران در آن محله می‌گوید: «به علت تعدد دستفروشان، شرایط برای عبور و مرور شهروندان خطرناک شده بود و به همین علت هم شهرداری ورود پیدا کرد تا محور پاکسازی شود. در عین حال مکانی را در همان نزدیکی به این افراد اختصاص دادیم تا مشکلی برای معیشت‌شان ایجاد نشود.»
بیگی با بیان اینکه شهرداری در قبال واگذاری این نقاط به دستفروشان هیچ مبلغی دریافت نمی‌کند، تأکید می‌کند: «این نقاط کاملاً رایگان است. در روزبازارها هم اجاره اندکی با توجه به مترمربع دریافت می‌شود. اما درباره درآمدی که دستفروشان دارند، نمی‌توان رقمی را اعلام کرد، چون تحقیقی انجام نشده است. اگر مراودات ناسالمی هم که بین دستفروشان وجود دارد مثلاً خرید و فروش موزاییک‌ها به هیچ عنوان تأیید نمی‌کنیم، حتی اگر مأمور شهرداری هم تخلف کرد، باید مردم سریعاً اعلام کنند. »
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران نیز چندی پیش با اشاره به ساماندهی بساط‌گستران و دستفروشان مترو گفته بود که در مواجهه با هر یک از این دو معضل باید رویکرد متفاوتی را داشته باشیم. مسعود درستی از اجرای طرح ساماندهی بساط‌گستران از ایستگاه متروی محمدیه خبر داده و گفته بود: «ایستگاه محمدیه را شاید بتوان نابسامان‌ترین ایستگاه از نظر بساط‌گستری دانست، چرا که بساط‌گستران علاوه بر استقرار در راهرو و گالری‌ها روی سکوها هم آمدند و به همین دلیل به صورت پایلوت ایستگاه متروی محمدیه را انتخاب کرده و در نظر داریم در روزهای پایانی سال این ایستگاه را ساماندهی کنیم.»