برای آن پرنده سیاه بادبادکی
محمد احسان مفیدی‌کیا
منتقد
روی پوستر فیلم با فونت درشت نوشته: «اولین مستندی که جایزه بهترین مستند را در سان‌دنس و کن برده» و باقی یک قاب رخ به رخ از یک مرد جوان و پرنده کوچک شکاری است و همین برای اینکه مخاطب سینمای مستند را ترغیب به دیدن آخرین ساخته شوناک سن کند، کافی است.
وضع زیست محیطی در دهلی نو واقعاً عجیب و غریب است، تقریباً مثل بیشتر چیزهای دیگر در هند. قاب‌هایی که مستند از حجم زباله‌ها و پرسه زدن حیوانات بین آنها به تصویر کشیده واقعاً مضطرب‌کننده‌اند. حجم سیاه دود و مه باعث شده این شهر، یکی از آلوده‌ترین مکان‌ها برای زندگی در جهان باشد. اما آن بالا، شاید کمی بالاتر از آلودگی یک پرنده شکاری کوچک دارد تلاش می‌کند که در این حجم چرک و به هم فشرده غرق نشود و البته پیداست مقاومتش چندان دیرپا نخواهد بود.
ندیم شهزاد و محمد دو برادر اهل وزیرآباد هند، 20 سال گذشته زندگی‌شان را وقف مراقبت از این «بادبادک‌های سیاه» کرده‌اند و در خانه کوچک خودشان که حالا تبدیل به درمانگاه پرندگان شده 2000 قطعه از آنها را تیمار کرده و به طبیعت بازگردانده‌اند. یکی از آن دو همان ابتدای فیلم می‌گوید: «انسان‌ها اغلب فراموش می‌کنند که آنها هم تکه‌ای گوشت هستند» و این مدخل جدیدی را در فیلم باز می‌کند که ما به واسطه آن به مصایب این دو برادر در جامعه ملتهب دهلی وارد می‌شویم.تصویربرداری مستند شگفت‌انگیز است. بن برنهارد، ریجو داس و ساومیاناندا ساهی از ریزترین عنکبوت‌ها تا بزرگترین گاوهایی را که در کوچه‌ها پرسه می‌زنند از جلوی قاب دوربین‌شان گذرانده‌اند. این بویژه درهم‌تنیدگی زندگی انسان و حیوان را در دهلی‌نو به خوبی بیان می‌کند و برای این از هیچ خلاقیت بصری فروگذار نمی‌کند.
در لایه‌های دیگر مستند مردم‌شناسی و فرهنگ چندگانه در دهلی مورد توجه قرار می‌گیرد، اصلاً اینکه چرا دامپزشکی‌ها به این پرندگان خدمات نمی‌دهند ریشه در آیین هندو دارد، چون آنها گوشتخوارند نه گیاهخوار و هم اینکه ندیم و سعود مسلمان‌اند و در سنت اسلام، غذا دادن به پرندگان خوش‌یمن است. این دوگانگی فرهنگی و مذهبی در جایی از فیلم، یعنی پس از تصویب لایحه شهروندی توسط دولت، باعث یک درگیری خونین بین شهروندان دهلی می‌شود و اینجا مسأله رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد.
درست است که مستند شوناک سن یک کار محیط زیستی است و به تأثیر مخرب رفتار انسان‌ها به زیستگاه دیگر جانداران می‌پردازد اما وجه ممیزه و تفاوت اصلی او در نوع نگاه و پرداخت متفاوت به موضوع است. او به هیچ وجه به شیوه سنتی این کار را انجام نمی‌دهد، بلکه به خوبی و در جایی که باید نقش و تأثیر مردم‌شناسی دهلی و بحران‌های اجتماعی آن را بر موضوع مستند خود مطرح می‌کند. کارگردان این دیدگاه را از روابط و رفتار دو سوژه اصلی‌اش بیرون می‌کشد.
«همه آنهایی که نفس می‌کشند» داستان پایداری و مقاومت است، داستان ایستادن در برابر موانع است، اینکه در همه حال امید تنها چیزی است که باید از دست نداد. این تصویری از دو مرد خستگی‌ناپذیر است که برای جهانی بهتر تلاش می‌کنند. مستند «همه آنهایی که نفس می‌کشند» در کنار دیگر نامزدهای بهترین مستند اسکار امسال، منتظر اعلام نتایج است.