الهام عابدینی
پژوهشگر روابط بین الملل

چند روز قبل همزمان با برگزاری نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، خانم خبرنگاری از رولاندو گومز، سخنگوی این شورا درباره تحریم های اقتصادی علیه ایران و پیامدهای آن بر مردم پرسید و گومز گفت: «من نمی توانم به این سؤال پاسخ بدهم.» یعنی در شورای حقوق بشر، جایی که ادعا می شود دغدغه «حقوق انسان» دارند، یک مقام عالی آن شورا از اظهارنظر درباره تحریم‌ها که سلاح جنگ اقتصادی است خودداری می کند.
در همین روزها زلزله مهیبی مرز میان ترکیه و سوریه را لرزاند اما آنچه از خود زلزله و ویرانی‌ها غم انگیزتر بود، تأثیر تحریم بر امدادرسانی به مردم سوریه بود. پس از زلزله بسرعت امدادرسانی‌های بین المللی به ترکیه ارسال شد اما مردم زلزله زده و جنگ زده سوریه هنوز هم با بحران مواجه هستند. پس از زلزله بسیاری از شهروندان به ویژه سوری‌های ساکن در کشورهای دیگر تلاش کردند با راه اندازی کارزارهای اینترنتی برای مردم زلزله‌زده کمک مالی جمع کنند اما بلافاصله این کارزارها و همه کمک‌های مالی مسدود شد و بهانه هم این بود: سوریه تحریم است. البته ایران و پس از آن روسیه و چین برای کمک به سوریه وارد عمل شدند اما همچنان تصویر دوگانه از تفاوت امدادرسانی‌ها به سوریه و ترکیه تکان دهنده بود.
یک سال قبل گزارشی درباره پیامدهای تحریم بر شهروندان عادی ایران منتشر شد و در آن آمده بود: براساس طرح ریچارد نفیو - معمار تحریم‌ها - امریکا، ایران را درست در زمانی که ارزش پول آن بشدت در حال کاهش بود، همچنان به واردات وابسته نگه می داشت. تحریم ها [روی کاغذ] بر واردات غذا و دارو اعمال نشده بود اما همزمان بر کالاهای لوکس و گرانقیمت هم اعمال نشد. همزمان با کاهش ارزش پول، فقط افراد ثروتمند می‌توانستند همچنان از مزایا و خرید این کالاهای لوکس بهره‌مند شوند. این راهبرد در واقع از تقاضای بدون کشش بهره می برد. یعنی همزمان که افراد فقیر به غذا و دارو نیاز داشتند، افراد ثروتمند به خرید کالاهای لوکس ادامه می‌دادند. هر یک دلار که برای کالاهای لوکس هزینه می‌شد، قیمت غذا و داروی وارداتی را افزایش می داد. دولت اوباما با این کار به دنبال افزایش تورم و افزایش نابرابری در جامعه بود.
روزهای اوج شیوع کرونا را به یاد بیاورید که همین تحریم مانع از ارسال دارو و تجهیزات درمانی به ایران می‌شد. شرکت‌های دارویی دیگر به صورت رسمی و آشکار می‌گفتند که به دلیل تحریم نمی‌توانند به ایران دارو بفروشند. در همین گزارش آمده بود در دوران کرونا دسترسی به تجهیزات حفاظت شخصی، دستگاه اکسیژن و بعد هم واکسن برای ایران بسیار سخت بود.
حالا یکبار دیگر بعد از خواندن آنکه تحریم‌ها چگونه و با چه شدتی مردمِ عادی را در ایران، سوریه، کوبا، ونزوئلا و ... نشانه گرفته‌اند به بخش اول این یادداشت برگردید تا بهتر متوجه شوید استاندارد دوگانه درباره حقوق بشر چه معنایی دارد. البته شاید هم دیگر نباید بگوییم استاندارد دوگانه؛ شاید اصلاً استاندارد غرب همین است.