زمزمه‌های جدایی ابوظبی از اوپک، شایعات اختلاف با ریاض را جدی کرد
آخرین نفس‌های ائتلاف در شبه جزیره
زهره صفاری
خبرنگار
علنی شدن اختلافات پشت پرده عربستان و امارات، دو شریک و رقیب نفتی و دو هم‌پیمان استراتژیک و نظامی در حوزه خلیج فارس، سبب شد تا شایعات جدایی ابوظبی از اوپک بار دیگر قوت بگیرد و وال‌استریت ژورنال نیز با گزارشی بر آن صحه بگذارد. گرچه یک مقام اماراتی پس از چندین ساعت این ادعای روزنامه امریکایی را رد کرد اما نه تنها این خبر حتی برای چند ساعت بازار نفت را دچار نوسان کرد بلکه بر جدی شدن تنش‌های میان دو غول نفتی خاورمیانه و دو عضو اصلی ائتلاف متخاصم در یمن نیز مهر تأیید زد.
به نوشته وال استریت ژورنال، بدون شک اختلافات میان این دو کشور قابل چشم‌پوشی نیست و نشانه‌های آن نیز در غیبت محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در نشست رهبران خاورمیانه در ابوظبی و همچنین عدم حضور سران اماراتی در نشست عالی کشورهای عرب و چین به میزبانی ریاض بروز کرده است. به باور مقامات خلیج فارس، بدون شک این غیبت‌ها با تعمد از سوی سران عالی دو کشور برنامه‌ریزی شده است؛ اتفاقی که می‌تواند حتی در ابعاد نظامی و استراتژیک نیز تهدیداتی را برای امنیت منطقه در پی داشته باشد.
سی‌ان‌بی‌سی نوشت، گزارش صبح جمعه وال استریت ژورنال، شاخص نفت برنت را ابتدا با سقوطی 2.8 درصدی روبه‌رو کرد اما ساعاتی بعد این کاهش جبران شد و تا پیش از ظهر هر بشکه با ارزش 85.23 دلار و با رشدی 0.57 درصدی نسبت به روز گذشته معامله شد. این نوسان گرچه تولیدکنندگان نفت را در سراسر جهان با شوک روبه‌رو کرد اما امارات توانست از آن سود لازم را برده و معاملات خود را براساس منافعش پیش ببرد. این کشور مدتی قبل نیز برای تقویت درآمد خود درخواست افزایش تولید را داشت اما این طرح با برنامه‌ریزی عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفتی عرب حوزه خلیج فارس و با توافق اوپک‌پلاس به بن‌بست رسیده بود.
چرا امارات به جدایی می‌اندیشد
فرضیه جدایی امارات از اوپک، موضوع جدیدی نیست. این کشور سال‌ها است، بر طبل جدایی می‌کوبد اما این بار قدرت‌نمایی‌های ریاض، توافق و ماندن را دشوارتر می‌داند. ناظران معتقدند اهداف متمایز دو کشور که حدود 8 سالی است در جنگ یمن نیز با یکدیگر همکاری دارند و همچنین بلندپروازی آنها در سرمایه‌گذاری‌های خارجی، این شکاف را جدی‌تر کرده است. در جولای 2021 نیز اختلافات میان ریاض و ابوظبی، شوکی را به بازار نفت وارد و قیمت را دچار تحول کرد.
امارات که همواره بر سهم ناچیز نفتی‌اش در معاملات بازار جهانی اعتراض دارد، در حال حاضر خواستار بیشترین درصد تولید نفت در اوپک شده است و در صورت توافق می‌تواند بزرگ‌ترین تولیدکننده آن شود؛ موضوعی که می‌تواند رقابت قدیمی دو کشور را در حوزه اقتصادی و ژئوپلیتیکی به مرحله خطرناکی بکشاند. این در حالی است که ابوظبی، چشم‌انداز عربستان برای جذب شرکت‌های خارجی و استقرار دفاتر آنها در خاک عربستان را نیز نگران‌کننده دانسته و آن را تلاشی برای تضعیف جایگاه دبی به عنوان مرکز تجارت جهانی در منطقه می‌بیند. بنابراین در این شرایط اگر در نهایت این اختلافات به جدایی ابوظبی از اوپک بینجامد، امارات سومین کشوری خواهد بود که پس از قطر 2019 و اکوادور 2020 این گروه را ترک کرده است.
اختلاف بر سر یمن
براساس اعلام منابع آگاه، طحنون بن زاید، مشاور امنیت ملی امارات که فردی نزدیک به ولیعهد عربستان است به تازگی برای حل و فصل مناقشات دو کشور چند سفر به ریاض داشته اما محمد بن سلمان حاضر به پذیرش او نشده است. شدیدترین اختلاف دو کشور بر سر یمن است. امارات در سال 2019 نیروهای خود را از یمن خارج کرد اما به نوشته ایسنا همچنان نگران است که پس از مذاکرات مستقیم عربستان با انصارالله، این پرونده به حاشیه رفته و اهداف تجاری‌اش به مخاطره بیفتد. به واقع هدف اصلی امارات در یمن، تثبیت جایگاهش در ساحل جنوبی این کشور است تا بتواند سلطه‌اش را بر دریای سرخ حفظ کرده و پایگاهی نظامی نیز در نزدیکی تنگه باب المندب پایه‌گذاری کند. اما این چشم‌انداز و توافقات ابوظبی در منطقه، خشم عربستان را برانگیخته چراکه این تحرکات را برخلاف منافع دولت سعودی در یمن می‌داند و به همین خاطر نیز مزدوران سودانی را در اطراف مواضع عملیاتی امارات مستقر کرده است.
سودآوری جنگ شرق اروپا
اکتبر سال گذشته، اوپک پلاس به ریاست عربستان سعودی کاهش تولیدات نفتی به میزان 2 میلیون بشکه در روز را تصویب کرد. این تصمیم اما با واکنش شدید امریکا همراه شد و واشنگتن اوپک پلاس را به جانبداری از روسیه در اوج تنش‌های شرق اروپا متهم کرد. به نوشته میدل ایست آی، اماراتی‌ها در همان زمان با دفاع از این تصمیم، آن را فنی و نه سیاسی خواندند، این در حالی است که در آن برهه وال استریت ژورنال در افشاگری دیگری به نقل از مقامات امریکایی اعلام کرد که امارات در پس پرده با این تصمیم اوپک پلاس مخالفت کرده است. در واقع امارات با پیروی از مصوبات اوپک پلاس، ظرفیت تولید 4 میلیون بشکه در روز خود را تا 3 میلیون کاهش داده بود که به سختی می‌شد آن را نادیده گرفت. در همین حال گزارش‌ها نشان می‌داد که پس از آغاز بحران اوکراین، تمرکز غرب بر امنیت انرژی سنتی تا چه حد کشورهای نفتی عرب خلیج فارس را به شکوفایی کشانده بود. این شکوفایی بستر رقابت را نیز در این حوزه بالا برده بود و از دوحه تا ریاض همه به دنبال افزایش ارزش نفت بودند. در همان زمان، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان نیز اظهارنظر معروفی داشت و گفت: «عربستان تا آخر در بازار نفت خواهد ایستاد و هر مولکول هیدروکربن را پیش از آنکه بی‌ارزش شود استخراج می‌کند.»
پس از این اظهارات دو کشور رقیب عرب، برای تقویت بازار جهانی‌شان در داخل استفاده از انرژی پاک را در دستور کار قرار داده و ظرفیت سوخت فسیلی‌شان را با قیمت بالا صادر کردند و زمانی نگذشت که به مقصدی برای کشورهای غربی خواهان نفت تبدیل شدند.
اما در این بازار داغ رقابت، محمد بن سلمان از هر فرصتی برای پیشی گرفتن بر رقیبش بهره برد و در همین راستا با اعمال اصلاحات اجتماعی و آزادی‌های مدنی بیشتر، درصدد جذب سرمایه‌گذاران خارجی برآمد و جایگاه پیشتازی تجاری و گردشگری امارات را با تهدیدی جدی روبه‌رو کرد.
