غفلت از فیلم کوتاه، غفلت از تفکر
فریبا ریحانی
روزنامه‌نگار
در روزگاری که آثار باارزش سینمایی عموماً مورد کم‌لطفی مخاطب قرار می‌گیرند و در طرفی دیگر، سینمای بدنه با چند سوپراستار و هجوهایی به اسم طنز مقبول واقع می‌شوند، جریان خودجوشی به نام «فیلم کوتاه» هم وجود دارد که بی‌سروصدا بیشتر از هر زمان دیگری در مسیر گسترش و پیشرفت قرار گرفته است.
شناخت غلط نسبت به این سبک از فیلمسازی باعث شده که بسیاری، این حوزه از فیلمسازی را حوزه‌ای برای کسب تجربه و به قولی دست‌گرمی و آموزشی برای ساخت فیلم بلند بدانند و از این مسأله غافلند که فیلمسازان بزرگ جهان همچون جوزپه تورناتوره، پیرپائولو پازولینی، آلن رنه و... کار خود را با ساخت فیلم کوتاه شروع کردند و در ایران هم کسانی چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، سهراب شهید ثالث، عباس کیارستمی و اصغر فرهادی هم همین راه را رفتند و بدون تردید فیلم کوتاه ذاتاً واجد ارزش‌های سینمایی است. فیلم کوتاه در پی سرگرمی نیست بلکه هدفش تولید فکر و دعوت به تأمل است و هرگز نمی‌توان گفت که کوتاه بودن فیلم، به معنای کم، بی‌معنی و بی‌اهمیت بودنش است.
اتفاقاتی در جهان پیرامون هر یک از ما شکل می‌گیرد که می‌تواند قابلیت تبدیل شدن به فیلم کوتاه را داشته باشد و این سبک از فیلمسازی نیز باید دارای قابلیت‌های زیبایی شناختی، سینمایی و همچنین کارکردهای اجتماعی و آموزشی باشد. واقعیت آن است که در ایران سالانه فیلم‌های کوتاه بسیاری ساخته می‌شوند که تمام این نکات را در برگرفته اما جایی برای دیده شدن ندارند. این فیلم‌ها که غالباً در جشنواره‌های خارجی مورد استقبال قرار می‌گیرند و جوایز بسیاری کسب می‌کنند، حتی پوشش خبری مناسبی هم نصیب‌شان نمی‌شود چه برسد به اینکه از طرف ارگان‌ها و نهادهای سینمایی مورد تشویق و حمایت قرار بگیرند.
همه این مسائل از آنجا نشأت می‌گیرد که فیلم کوتاه کمتر جایی برای اکران و عرضه دارد و آنچه هست بسیار محدود و ناچیز به شمار می‌رود و گستره‌اش شاید برسد به جشنواره‌های داخلی با مخاطب محدود و خاص. هر چند در سال‌های اخیر استقبال از این جشنواره‌ها رو به افزایش بوده اما راهی برای اکران عمومی آن به‌صورت جدی باز نشده است. بسیاری از فیلمسازان جوان که در این حوزه فعال‌اند معتقدند که فیلم کوتاه در ایران جدی گرفته نمی‌شود و نگاه حرفه‌ای به آن وجود ندارد و این یعنی عدم حرکت چرخه اقتصادی که به‌دلیل همین چرخه معیوب سرمایه‌گذاری هم در آن، به اشکال استانداردش اتفاق نمی‌افتد یا به سختی اتفاق می‌افتد. هر چند در زمان‌هایی راه‌حلی برای آن در نظر گرفتند مثل اکران شش فیلم کوتاه به مدت یک سانس سینمایی با عنوان «فیلم‌های کوتاه نوروزی» که با استقبال خوبی هم روبه‌رو شد. این ایده گروه «هنر و تجربه» در دومین سری خود با عنوان «فیلم‌های کوتاه تابستانه» عملی شد و این تجربه به‌عنوان یک راهکار می‌تواند بسیار به گیشه و رونق بخشیدن به این فضا کمک کند. اما این روند ادامه دار نبود و در واقع اکثر این راهکارها به‌صورت موقت و کوتاه مدت عمل می‌کنند. در صورتی که برای رشد فیلم کوتاه و تأثیرگذاری آن به عملکردهای بلندمدت نیاز است.
جای امیدواری است که شبکه آی‌فیلم برنامه‌ای با عنوان «سینمای کوتاه» با هدف معرفی فیلمسازان عرصه فیلم کوتاه و بهتر دیده شدن آنان روی آنتن می‌برد. در این برنامه با پخش یک فیلم و گفت‌وگو با کارگردان آن درباره ساخت و چالش‌های آن فرصتی هرچند ارزشمند اما کوتاه برای دیده شدن به وجود آمده است. امید است که این روند بیش از پیش ادامه یابد تا توانمندی‌های فیلمسازان ایرانی برای عموم مردم نیز به نمایش درآید، چرا که فیلم کوتاه با زمان کمی که می‌گیرد می‌تواند مفاهیم مهمی را منتقل کند.