گفت‌وگو با فیلمنامه نویس انیمیشن «بچه زرنگ»
در نقطه پرش انیمیشن سازی ایران قرار داریم
به بهانه حضور پژمان جمشیدی در «یادگار جنوب»؛ استعداد گمشده درباره فیلم «هوک» ؛ دینی که ادا نشده است نیاز به شیوه‌های نوین سینماداری در سینماهای مردمی فجر داریم
فاطمه ترکاشوند
روزنامه‌نگار
انیمیشن ایران به نقطه‌ای از بلوغ رسیده که می‌تواند در جشنواره‌های سینمایی داخلی و خارجی، عرض‌اندام کند بی‌انصافی است اگر توجه لازم را به رشد کنونی و آینده آن نداشته باشیم. «بچه زرنگ» جدیدترین اثر گروه «هنر پویا» است که بیشتر بچه‌ها آن را با «فیلشاه» می‌شناسند. گفت‌وگوی «ایران» را با علی رمضان، فیلمنامه‌نویس این انیمیشن می‌خوانید.
شما به‌عنوان نویسنده در پروژه فیلشاه هم با تیم «هنر پویا» همکاری داشتید. محصول این همکاری جدید را چطور ارزیابی می‌کنید؟ به نظرتان «بچه زرنگ» درمقایسه با «فیلشاه» چطور است؟
«بچه زرنگ» از تصور من خیلی بهتر شده و به نظرم از «فیلشاه» هم بهتر است. معمولاً وقتی نویسنده، خروجی کار را می‌بیند احساس می‌کند شاید آن سطح بالای انتظارش برآورده نشده اما شخصاً وقتی این انیمیشن را دیدم برایم بسیار رضایت‌بخش بود و می‌توانم بگویم که صددرصد روح متن در اثر دمیده شده و با وجود تفاوت‌ها و تغییراتی که در طول مسیر روی فیلمنامه اول اعمال شده، کار باکیفیتی از آب درآمده است.
تولید این اثر چقدر طول کشید؟
اگر فرض کنیم که این اثر بناست در سال ۱۴۰۲ به اکران عمومی در بیاید و نهایتاً کار با اکران به ثمر بنشیند، کل فرایند آغاز فیلمنامه تا پایان اکران حدوداً به شش سال می‌رسد! در محدوده سال ۹۶ مراحل نویسندگی کار حدود مدت ۷ماه طی شد ولی بعد از آن به‌دلیل اینکه مجموعه هنرپویا مشغول ساخت فیلشاه بود، یکی دو سال موضوع متوقف مانده و بعد هم فرایند ساخت به دلایل مختلفی با کندی مواجه شد اما چون خود من از اثر و فرایند ساخت آن اندکی فاصله گرفته بودم و حالا آن را به‌صورت انیمیشن می‌دیدم به شدت روی خودم اثر مثبتی گذاشت و خیلی برایم جذاب بود.
تا الان از سینماهای جشنواره بازخوردی داشته‌اید؟ فکر می‌کنید با استقبال عمومی هم روبه‌رو شود؟
پاسخ به این سؤال در حیطه تهیه‌کننده است و من بازخوردی از اکران ندارم ولی اجمالاً می‌دانم در سینماهای کل کشور، غیر از تهران اکران ندارد. اما با وجود این قطعاً از «فیلشاه» جذاب‌تر است. و به نظرم فروش موفق‌تری هم خواهد داشت و کودکان هم با این اثر بیشتر ارتباط برقرار خواهند کرد.
در این اثر جدید به شکل خاصی از قهرمان نزدیک‌تر شده‌اید. به نظر شما ارتباط مخاطب این گروه سنی با چنین شخصیتی چطور است؟
شخصیت و قصه «بچه زرنگ» خیلی به همین آثاری که بچه‌ها می‌بینند و دوست دارند نزدیک است و به نظرم با شخصیت اصلی، همذات‌پنداری خواهند کرد چون خیلی شبیه به خود بچه‌هاست و دنیای آن هم امروزی است و قصه‌اش هم در همین شرایط زمان حال می‌گذرد. به همین خاطر معتقدم این انیمیشن موفق‌تر از قبل خواهد بود.
فرایند فیلمنامه‌نویسی برای انیمیشن چه تفاوتی با فیلم دارد؟ آیا در فرایند تولید هم تغییرات مداومی با توجه به کارگردانی و صداپیشگی ممکن است اتفاق بیفتد؟
«هنر پویا» یک شورایی دارد که این شورا از طرح، ایده تا مراحل بعد یعنی سیناپس و فیلمنامه و بعد از آن همه تغییرات و آدابته کردن با اقتضائات ساخت اثر را به طور مستمر دنبال می‌کند. چیزی هم که تولید را سخت می‌کند همین دقت و حساسیت‌های «هنر پویا» روی متن است. پروسه فیلمنامه در انیمیشن خیلی طولانی‌تر است و قابل قیاس با نوشتن فیلمنامه فیلم رئال و حتی سریال نیست چون در انیمیشن هزینه دور ریختن یک پلان می‌تواند به اندازه هزینه دور ریختن چند روز فیلمبرداری باشد به همین خاطر اصلاً نمی‌شود روی متن، ریسک کرد و یک متن ساده نوشت و بعد مدام آن را تغییر داد چون هزینه‌های ساخت خیلی بالاست. از طرف دیگر گروه هنرپویا روی اصل محتوا و پیامی که به مخاطبان انتقال می‌دهد تمرکز و دقت بالایی دارد و همه این نکات حساسیت نوشتن فیلمنامه را بیشتر هم می‌کند ولی بالاخره با همه این توضیحات ما تغییرات جدی در بچه زرنگ پس از اتمام فیلمنامه داشتیم که ناشی از بازخوردهای دریافت شده از مخاطب و همچنین مشورت با برخی کارشناسان بوده است.
نزدیک به یک دهه است که مخاطب کودک با آثار «هنر پویا» آشنا شده و برای آنها اشتیاق هم دارد اما در بهترین حالت هر دو سال یک اثر تولید می‌شود. چه بخشی از تأخیر به فقدان متن خوب یا زمانبر بودن آن باز می‌گردد؟
نگارش فیلمنامه بچه زرنگ حدود ۷ ماه زمان برد و درست است که بعد از آن، با یک فاصله یکی دو ساله مراحل تولید و ساخت اثر شروع شد اما باز هم عملاً فیلمنامه متوقف نشد و اصلاحات دائمی در پروسه ساخت وجود دارد که به ذات خود انیمیشن برمی‌گردد. در تولید انیمیشن درواقع دارید از هیچ، شخصیت و قصه می‌سازید، نه بازیگری وجود دارد و نه دکوری. همه اینها ساخته می‌شود. در فیلمنامه فیلم رئال، یک توضیح صحنه مختصر کافی است اما در انیمیشن هر چقدر هم توضیح بنویسید باز هم چیزی کم است. اینها فیلمنامه‌نویسی انیمیشن را تبدیل به پروسه‌ای می‌کند که همراه با مراحل ساخت پیش می‌رود و تکامل پیدا می‌کند.
این را باید دلیل تأخیر در نمایش آثار دانست؟
تولید انیمیشن به‌صورت کلی نسبت به آثار رئال زمانبر است، چرا که یک اثر انیمیشن سه چهار سال زمان برای تولید نیاز دارد. در اثر بچه زرنگ پاندمی کرونا و برخی موارد دیگر در طولانی‌تر شدن پروسه تولید تأثیرگذار بود و بازخورد نمایش فیلشاه در سینماها و توقف پروژه برای ارتقای کیفیت آن هم عوامل دیگری است که در زمانبر شدن تولید اثر نقش داشته است. رندرینگ و بخش فنی تولید هم خیلی زمانبر بود. به علاوه که تولید انیمیشن، بودجه قابل توجهی می‌طلبد و هر قدر جذب اولیه درست باشد با بروز مشکلات اقتصادی پروسه ساخت زمان‌برتر می‌شود.
پیش‌بینی‌تان این است که از جهت فنی استقبال مخاطب از اثر چطور باشد؟
من از زاویه نگاه خودم می‌توانم این‌طور بگویم که در مورد کارهایی که انجام می‌دهم خیلی خیلی سختگیرم و در مورد این اثر حساسیت بیشتری داشتم که میزان سختگیری‌ام را دو چندان می‌کند. اما روزی که برای اکران خصوصی خودمان حضور پیدا کردم انتظار نداشتم چنین کاری را روی پرده ببینم. مطمئنم که «بچه زرنگ» همه را شگفت‌زده خواهد کرد و اصلاً قابل قیاس با کارهای قبلی خود «هنر پویا» نیست و سطح آن بالاتر از همه انیمیشن‌های ایرانی است که تاکنون مردم دیده‌اند. قول می‌دهم که همه تعجب کنند! مهم‌ترین بخش این غافلگیری هم همان روایت است که ما همیشه در آن ضعف داشتیم. اما «بچه زرنگ» با اصلاحات و تغییراتی که هنرپویا در طول فرایند ساخت اعمال کرده خوب پیش می‌رود و روایتش را جا می‌اندازد. من فکر می‌کنم که بچه زرنگ برای کودکان هم جذابیت دارد و هم متوجهش می‌شود.
آینده انیمیشن ایران را مثبت می‌بینید؟
انیمیشن در ایران خیلی مستعد است ولی انیمیشن، یک کار دلاری است و همه نیروهایی که برای انیمیشن کار می‌کنند پیشنهاد انجام همان کار را به قیمت دلاری از کشورهای دیگر هم دارند بدون اینکه لازم باشد از ایران خارج شوند. همین الان هم تک تک نیروها احتمالاً دارند همین کار را می‌کنند. رقابت برای اینکه یک استودیو بتواند نیروهایش را نگه دارد، زیاد است و یک کمپانی ایرانی در این فضا مجبور است با قیمت‌های جهانی رقابت کند تا نیروهای خودش را حفظ کند. این مسأله خیلی کار را سخت کرده و عملاً آینده انیمیشن ایران به بحث اقتصادی گره خورده است. بنابراین آینده انیمیشن ایران را نگران‌کننده می‌بینم. سرنوشت انیمیشن ما با دلار گره خورده درحالی که دقیقاً به نقطه پرش رسیده‌ایم و در برهه‌ای قرار داریم که درست در نقطه طلایی رشد است.