با حضور رئیس‌جمهوری انجام شد
هم‌اندیشی دولت و دانشگاه درباره آب
رئیس‌جمهوری روز گذشته در جلسه هیأت وزیران، با اشاره به گزارش وزارت نیرو درباره ناترازی آب بویژه در تهران، با تأکید بر لزوم اطلاع‌رسانی نسبت به بحران آب گفت: «بحران آب از آنچه که امروز درباره آن صحبت می‌شود، جدی‌تر است و اگر از امروز فکری عاجل نکنیم، در آینده با شرایطی مواجه می‌شویم که نمی‌توان هیچ علاجی برای آن یافت.»
به گزارش ایرنا، مسعود پزشکیان تأکید کرد: «در حوزه آب، علاوه بر مدیریت و برنامه‌ریزی، باید فکری هم به حال مصرف بی‌رویه کرد.»
رئیس‌جمهوری با اشاره به اهمیت تأمین آب آشامیدنی در تهران اظهارکرد: «باید بحران آب را جدی بگیریم و تدبیری بیندیشیم که در نحوه مصرف آب تجدید نظرهایی صورت گیرد تا آب تهران تأمین شود. تدابیری مانند انتقال آب از سایر نقاط به تهران هم مشکل را به شکل ریشه‌ای حل نخواهد کرد.» پزشکیان بر اهمیت مدیریت توسعه شهر تهران، با لحاظ ناترازی آب تأکید کرد و گفت: «نباید اجازه دهیم صنایع آب‌بری که در تهران فعال هستند، طرح توسعه اجرا کنند؛ اگر برای مصرف بی‌رویه منابع آب در تهران فکر عاجلی نکنیم، کل این منطقه گرفتار بحران جدی آب خواهد شد.»
رئیس‌جمهوری همچنین در بخش دیگری از سخنانش از خدمات ریاست محترم قوه قضائیه و مدیران و کارکنان این دستگاه در همراهی با دولت و کمک به دستگاه‌های اجرایی در پیگیری وظایف و مأموریت‌ها و حل مشکلات از جمله در زمان جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی قدردانی کرد و هماهنگی قوا را لازمه آرامش جامعه و پیشبرد اهداف کشور دانست. در جلسه دولت علاوه بر طرح موضوعات اجرایی دستگاه‌ها از سوی وزرا، وزیر امور خارجه، گزارش مفصلی درباره آخرین مباحث صورت گرفته با کشورهای اروپایی، چین و روسیه، آژانس انرژی هسته‌ای و نیز مباحث مربوط به مذاکرات با آمریکایی‌ها ارائه کرد.
در ادامه گزارشی از اقدامات صورت گرفته از سوی وزارت نیرو در بخش آب در طول جنگ تحمیلی و مشکلات فعلی آب و وضعیت آب سدها ارائه شد.
دیروز جلسه هم‌اندیشی به منظور یافتن راهکارهای علمی و کاربردی رفع چالش کم آبی در کشور، به ریاست رئیس جمهوری و حضور وزرا و رؤسای دستگاه‌های مربوطه برگزار شد. اما این جلسه، تفاوتی با جلسه‌های مشابه هم داشت و آن، حضور دانشگاهیان و پژوهشگران حوزه آب بود. به عبارت دیگر، صرفاً نشستی با حضور مسئولان اجرایی نبود که راهکارهای اداری و اجرایی استخراج شود. این، جلسه‌ای میان دولت و دانشگاهیان بود. رئیس جمهوری به عنوان رئیس جلسه، جمع‌بندی سیاستی و اجرایی مباحث را ارائه داد. اما عمده سخنان و مطالب عنوان شده، از سوی دانشگاهیان بود.
ابتدا گزارشی جامع و تفصیلی ارائه شد که ضمن بررسی نحوه ورود دانشگاه به موضوع کم‌آبی، دلایل پیدایش و تشدید این بحران طی ده‌ها سال گذشته بحث و بررسی شد.
پس از این گزارش، مؤلفه‌های تأثیرگذار بر نبود توازن میان منابع و مصارف آب در کشور بحث و بررسی شد. هدررفت گسترده آب در بخش آشامیدن، تطابق نداشتن مصرف و هزینه در بخش کشاورزی، نبود هزینه اثربخش انتقال آب از دریا، برداشت‌های غیر اصولی از منابع آب زیرسطحی، اجرا نشدن کامل سیاست‌های آبی، فرسودگی شبکه‌های توزیع، سیستم‌های سرمایشی منسوخ، تغییرات اقلیمی، کمبود هوشمندسازی در داده‌برداری منابع آبی، مسائل سیاسی و امنیتی، ضعف هماهنگی‌های بین‌بخشی و بارگذاری بی‌رویه روی منابع آب و در نهایت، اتخاذ برخی تصمیمات نادرست ناشی از فقدان اطلاعات دقیق و داده‌های علمی، از دلایل بروز کم آبی در کشور بود که بحث و بررسی شد.
چرا دانشگاه؟
براساس گزارش این جلسه، مشخص است که صرفاً نشستی برای بررسی اینکه دستگاه‌های اجرایی درباره وضعیت آب چه باید بکنند، نبود. بلکه جلسه‌ای برای شناختن ریشه‌های بحران و سپس ارائه راهکار از مجرای شناخت آن ریشه‌ها بود. اما برای این امر دولت فقط به گفت و گوهای درون سازمانی یا مباحث بین وزرا اکتفا نکرد. وزرای مرتبط با مسأله آب هم در جلسه بودند، اما هدف جلسه این بود که چطور دانشگاه وارد فرآیند حل مسأله کم آبی شود.
حضور دانشگاه در فرآیند شناسایی و حل مسائل، دغدغه جدی و همیشگی رئیس جمهوری بوده است. مسعود پزشکیان در انتخابات و هم در ریاست جمهوری، بارها بر این امر تأکید کرد. در «چهلمین اجلاس رؤسای دانشگاه‌های بزرگ کشور»، پزشکیان با اشاره به اینکه تجربه‌های جهانی و داخلی «نشان داده حل مسائل پیچیده و بین‌رشته‌ای، نیازمند نهادهایی است که از دل خود جامعه و با تکیه بر نخبگان آن، راهکارهای قابل اجرا ارائه کنند»، گفت: «مسائل و بحران‌های کشور تک‌بعدی نیستند؛ به همین دلیل برای حل آنها نیازمند اجماع نظر و هم‌اندیشی میان اساتید و نخبگان از تمام رشته‌ها هستیم تا به راه‌حل‌هایی جامع، واقع‌گرا و قابل اجرا برسیم.» اما پزشکیان فقط به گفتن اینکه دانشگاه به میدان بیاید اکتفا نکرد. 10 خردادماه، «نشست هم‌اندیشی درباره همکاری دولت و دانشگاه‌ها برای حل مسائل ملی و منطقه‌ای» با حضور رئیس جمهوری، وزیر علوم و رؤسای دانشگاه‌ها برگزار شد تا زمینه دخالت دانشگاه در حل مسائل، به صورت عملی فراهم شود. براین اساس، جلسه دیروز را می‌توان گام دیگر دولت برای دخیل کردن دانشگاه در شناسایی مسائل کشور، این بار مسأله کم آبی دانست.
اما اینکه چرا ورود دانشگاه در این زمینه‌ها جدی است و چرا برای حل مشکلات نمی‌توان صرفاً به وزارتخانه‌ها بسنده کرد؟ این امر هم در اظهارات رئیس جمهوری مشهود است. پزشکیان گفت «ما مسیرهایی را به اشتباه پیموده‌ایم و دانشگاه‌ها و استادان دانشگاه باید اعلام کنند که این مسیرها اشتباه بوده و راه درست را نشان دهند.» وی یکی از علت‌های بروز مشکلاتی مانند کم آبی را «فقدان نظام برنامه‌ریزی صحیح» دانست و گفت: «دانشگاه‌ها می‌توانند این نقطه‌ضعف را برطرف کنند.»
رعایت تعادل
میان منابع و مصارف
پزشکیان در نشست‌های مختلف با دانشگاهیان، تداوم حرکت در مسیرهای اشتباه، نادیده گرفتن پیچیدگی مسأله‌ها هنگام طراحی راه‌حل‌ها و نادیده گرفتن بین بخشی بودن مسأله‌ها را از مشکلاتی دانست که نظام اجرایی و برنامه‌ریزی کشور با آن دست به گریبان است. از اظهارات دیروز رئیس جمهوری نیز پیدا است که پزشکیان هنگام پیشنهاد راه‌حل‌ها برای مسأله کم آبی، به چنین الزاماتی پایبند است.
رئیس جمهوری ابتدا خواستار رعایت یک اصل بدیهی در زمینه آب شد؛ اصل تعادل میان منابع و مصارف آب. پزشکیان تعادل میان منابع و مصارف را «به عنوان یکی از بنیادی‌ترین اصول توسعه پایدار» برشمرد و گفت: «رعایت نکردن این اصل، منشأ بخش عمده‌ای از مشکلات کنونی در حوزه آب کشور است.»
ساده سخن رئیس جمهوری این است که مصرف ما همیشه بیشتر از میزان آبی بود که دراختیار داشتیم. یا طرح‌ها را بدون درنظر گرفتن وجود منابع اجرا کردیم و بعد دنبال منابع آب برای آنها گشتیم. بر این اساس بود که پزشکیان خواستار ارزیابی اقدامات گذشته در زمینه آب شد. وی گفت: «باید به دقت ارزیابی کنیم اقداماتی که طی سال‌های اخیر با صرف هزینه انجام شده‌اند، تا چه میزان توانسته‌اند در کاهش مصرف آب مؤثر واقع شوند.»
کار گروه دولت و دانشگاه
برای همه بخش‌ها
تداوم مسأله‌ها و حل نشدن آنها، نشان می‌دهد که نظام اجرایی به تنهایی نمی‌تواند مشکلات را حل کند. رئیس جمهوری برای این وضعیت هم راهی پیشنهاد کرد: «تشکیل کارگروه‌های تخصصی میان دولت و دانشگاه با حضور تمامی بخش‌های مرتبط.» پزشکیان در تأکید بر ضرورت تشکیل این کارگروه‌ها، به واقعیت دیگری اشاره کرد؛ اینکه مسأله‌ای مثل آب، فقط مربوط به یک بخش یا یک وزارتخانه نیست، بلکه مرتبط با بخش‌های مختلف است که اصطلاحاً «بین بخشی» نامیده می‌شود. رئیس جمهوری افزود: «حل کم‌آبی محدود به یک بخش خاص نیست و به نوعی همه حوزه‌های مدیریتی را در بر می‌گیرد، لازم است راهکارهای ارائه‌شده ریشه‌ای و جامع باشد تا از عوارض احتمالی در دیگر بخش‌ها جلوگیری شود.»
وی خواستار آن شد که «این کارگروه‌ها در استان‌ها با هماهنگی استانداری‌ها و دانشگاه‌های منطقه‌ای شکل بگیرند و به شهرستان‌ها تسری یابند، زیرا شرایط هر منطقه به لحاظ اقلیمی و جغرافیایی منحصر به فرد است و نسخه‌های حل مسأله نیز باید متناسب با ویژگی‌های محلی تدوین شود.» پس از توجه به اقلیم هر منطقه در رفع مشکل کم آبی، و پس از برشمردن بقیه راهکارها بود که رئیس جمهوری بر یک امر فرهنگی، یعنی آگاه‌سازی تأکید کرد. اما این آگاه‌سازی هم فقط مختص مردم نیست، بلکه متوجه مسئولان هم هست. رئیس جمهوری گفت: «باید تلفیقی از گزارش‌های وزارت نیرو و دانشگاه‌ها به مسئولان ارائه شود تا حساسیت لازم ایجاد شود. همچنین داده‌ها و گزارش‌ها باید به صورت فراگیر در اختیار عموم مردم قرار گیرد تا همه درک صحیحی از مخاطرات داشته و در مسیر مشارکت قرار گیرند.» وقتی رئیس جمهوری از ضرورت جلب مشارکت مردم سخن می‌گوید، این امر را نیازمند اطلاع‌رسانی می‌داند و تأکید می‌کند که همراهی مردم، پس از انتشار گزارش‌های دقیق و آگاهی درست آنان از واقعیت مسأله کم آبی ممکن است، نه درخواست‌های متعدد و پشت سرهم.
در فراز پایانی، پزشکیان نکته‌ای را گفت که هم متوجه مردم است و هم متوجه مسئولان: تغییر نگرش درباره کم آبی. وی با بیان اینکه «حل چالش کم‌آبی نیازمند تغییر نگرش است»، گفت: «این مسأله یک پروژه مقطعی نیست، بلکه مستمر و پایدار است که باید در آن پنج اصل مهم مهندسی آب و خاک و کشت، آموزش مؤثر، سیاست‌های تشویقی، برخورد قانونی با متخلفین و نظام ارزیابی و نظارت مستمر مد نظر قرار گیرد.»
رئیس جمهوری در پایان گفت: «انتظار دارم دانشگاه‌های کشور با ورود جدی به مسائل ملی، راهکارهای عملی و راهگشا ارائه دهند.» اما همان‌طور که خود پزشکیان بیان کرد، یک راه ریشه‌ای حل مسأله آب، «تغییر نگاه» است؛ تغییر نگاه به این معنی که درباره چرایی بروز این مسأله و راهکارهای آن، و نیز کارهای انجام شده تا حالا و طرح‌های پرهزینه اجرا شده، بازنگری ملی و فراگیر انجام شود.
