دیوید ایگناتیوس
ستون نویس واشنگتن پست

«ولادیمیر، من در ژانویه به تو گفتم که اگر جنگ در اوکراین را متوقف نکنی، تحریم‌هایی اعمال خواهم کرد. تو به من بی‌توجهی کردی. تو به من و ریاست‌جمهوری‌ام بی‌احترامی می‌کنی. این اشتباه بزرگی است!»
دونالد ترامپ می‌تواند فردا پیامی مانند این منتشر کند و شروع به نجات ابتکار شکست‌خورده‌اش برای صلح در اوکراین کند. او می‌تواند تحریم‌هایی را که ماه‌ها تهدید به اعمال آنها کرده است، به اجرا بگذارد.
تأسف‌بار آنکه اگر چنین نکند، مهم‌ترین ابتکار سیاست خارجی‌اش احتمالاً فرو خواهد پاشید. اکنون زمان سرنوشت‌سازی برای ترامپ در موضوع اوکراین است. ترامپ روز دوشنبه پس از گفت‌وگوی تلفنی‌اش با رئیس‌جمهوری روسیه تلاش کرد اعلام پیروزی کند و مذاکرات صلح را به روسیه و اوکراین واگذار نماید. این مانند آن است که به داوود و جالوت بگویی با هم دوست شوند و نتیجه‌اش فقط مرگ بیشتر خواهد بود.
مروری بر تلاش‌های ترامپ برای صلح در اوکراین داستان نگران‌کننده‌ای را بازگو می‌کند. او آشکارا از رنج عظیم این جنگ آگاه است و بارها قول داده که به آن پایان دهد. اما دیپلماسی پراکنده‌اش به سلسله‌ای از آغازهای بی‌نتیجه منجر شده است. او پیشنهادهایی مطرح می‌کند، اما پیگیری نمی‌کند. او به پوتین هشدار می‌دهد که مصالحه کند اما زمانی که رهبر روسیه امتناع می‌ورزد، هیچ اقدامی انجام نمی‌دهد.

آشپزی بدون سرآشپز
تیم مذاکره‌کننده‌ ترامپ پر است از تصمیم‌گیران بی‌نظم، اما کسی وجود ندارد که مسئولیت نهایی را برعهده داشته باشد. استیو ویتکاف مسئول پرونده‌ روسیه است؛ کیت کلاگ، نماینده ویژه ترامپ در اوکراین است؛ مارکو روبیو وزیر خارجه با همتایان اروپایی‌اش گفت‌وگو می‌کند. جی‌دی ونس معاون رئیس‌جمهور از همه انتقاد می‌کند. اما وقتی جلساتی برنامه‌ریزی می‌شود، کسی مطمئن نیست چه کسی شرکت خواهد کرد یا دستور جلسه چیست. تیم منتظر ترامپ می‌ماند، کسی که نظراتش ممکن است ظرف چند روز ۱۸۰ درجه تغییر کند. حقیقت تلخ آن است که صلح در اوکراین احتمالاً امروز از زمانی که ترامپ در ژانویه به قدرت رسید، دورتر است. او تنها چند ساعت پس از مراسم تحلیفش، به پوتین هشدار داد: «فکر می‌کنم اگر روسیه به صلح نرسد، دچار دردسر بزرگی خواهد شد.»
این تهدید- و حدود شش تهدید مشابه پس از آن- بی‌اثر از آب درآمده‌اند. پوتین با مهارت از موقعیت ضعیفش در برابر رئیس‌جمهوری جدید بهره‌برداری کرده است. هوشمندانه‌ترین حرکت او ایجاد یک کانال پنهانی میان کریل دیمیتریف، رئیس صندوق ثروت ملی روسیه و ویتکاف، دلال معاملات املاک و صمیمی‌ترین دوست ترامپ بود. هم دیمیتریف و هم ویتکاف ارتباطات نزدیکی در عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی داشتند که این رابطه را تشویق کردند. دیمیتریِف طرح تبادل گروگان‌ها را با ویتکاف در میان گذاشت. در ۱۱ فوریه، کرملین مارک فوگل، معلم آمریکایی زندانی در روسیه را در ازای یک زندانی روسی آزاد کرد. کانال پنهانی برای مذاکرات باز شده بود. ترامپ روز بعد با پوتین تماس گرفت. آنها «درباره‌ امکان دستیابی به توافقی در مورد اوکراین گفت‌وگو کردند»، اما گزارش رسمی روسیه از این تماس نشان‌دهنده‌ اختلافی بود که تا امروز نیز ادامه دارد. در این گزارش آمده است که ترامپ خواهان «توقف هرچه سریع‌تر درگیری‌ها» بود، اما پوتین «بر لزوم رفع ریشه‌های اصلی مناقشه تأکید کرد.» با این حال، دو طرف توافق کردند که زمان همکاری فرا رسیده است.
ترامپ بزرگ‌ترین برگ برنده‌اش در مذاکرات اوکراین را بازی کرده بود- پایان دادن به انزوای پوتین- پیت هگست، وزیر دفاع نیز دو امتیاز دیگر را بدون درخواست واگذار کرد: اعلام اینکه اوکراین به ناتو نخواهد پیوست و باید در توافق صلح بخشی از قلمرو خود را واگذار کند. مذاکرات با چنین عدم توازنی آغاز شد.

فشار بی حاصل بر کی یف
ترامپ فشار زیادی بر اوکراین وارد می‌کرد. وزیر خزانه‌داری، اسکات بسنت، ۱۲ فوریه به کی‌یف سفر کرد تا از  ولودیمیر زلنسکی بخواهد توافقی امضا کند که سهمی از درآمدهای معدنی آینده اوکراین را به ایالات متحده واگذار کند. در همین حال، روبیو و ویتکاف ۱۸ فوریه با همتایان روسی خود در عربستان سعودی دیدار کردند تا ازسرگیری روابط دیپلماتیک عادی را برنامه‌ریزی کنند.
ترامپ ۲۸ فوریه با نمایش خشمگین تلویزیونی از دفتر بیضی، ضربه‌ای فراموش‌نشدنی به رهبر اوکراین وارد کرد و با خشم او را از کاخ سفید بیرون کرد، سپس در اوایل مارس، حمایت‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا را تعلیق کرد. نخستین رویکرد تیم ترامپ در مذاکرات، تلاش برای دستیابی به آتش‌بس ۳۰ روزه بود.
به‌جای تلاش برای عبور از بن‌بست آتش‌بس، تیم ترامپ به ابتکار جدیدی روی آورد و به مقایسه‌ «پیش‌نویس‌های شروط توافق» پرداخت. ویتکاف در ۱۱ آوریل به سن‌پترزبورگ سفر کرد تا فهرستی از شروط را تدوین کند. زلنسکی در ۱۷ آوریل در پاریس با روبیو، ویتکاف و رهبران اروپایی دیدار کرد تا این فهرست را بررسی کنند و سپس دستیاران اروپایی و اوکراینی در ۲۳ آوریل در لندن برای تدوین یک پیشنهاد متقابل گرد هم آمدند.
این تمرین بررسی شروط به نظر می‌رسید که در حال کاهش اختلافات است و ترامپ از اینکه روسیه همچنان کی‌یف را بمباران می‌کرد، ناراضی بود. او در ۲۴ آوریل نوشت: «من از حملات روسیه به کی‌یف خوشحال نیستم. غیرضروری است، و زمان‌بندی بسیار بدی دارد. ولادیمیر، بس کن! هر هفته 5 هزار سرباز کشته می‌شوند. بیایید توافق صلح را انجام دهیم!» ویتکاف در ۲۵ آوریل دوباره با پوتین در مسکو دیدار کرد، اما رهبر روسیه همچنان از قبول آتش‌بس عمومی امتناع ورزید و به بمباران کی‌یف ادامه داد.

بازگشت به دیپلماسی شخصی
ترامپ در دیداری کوتاه و خصوصی با زلنسکی در واتیکان در ۲۶ آوریل اندکی به او نزدیک‌تر شد. او پستی منتشر کرد که نشان می‌داد احساس می‌کند از سوی پوتین بازی خورده است: «این‌طور به نظر می‌رسد که شاید او واقعاً نمی‌خواهد جنگ را متوقف کند، فقط دارد مرا دست‌به‌سر می‌کند و باید طور دیگری با او برخورد کرد، مثلاً از طریق نظام بانکی یا تحریم‌های ثانویه؟ آدم‌های زیادی دارند می‌میرند!»
اما پوتین همچنان انعطاف‌ناپذیر بود و تیم ترامپ نیز تمرین بررسی شروط را کنار گذاشت. فایننشال تایمز گزارش داد که ویتکاف سفر خود به مسکو در ۸ مه را لغو کرد، چون روشن بود که روسیه حاضر نیست پیشنهاد ۲۲ ماده‌ای حاصل از جلسات پاریس و لندن را بررسی کند.
راهبرد ایالات متحده بار دیگر به دیپلماسی شخصی تغییر کرد. ترامپ احتمال دیدار با پوتین در ترکیه، همزمان با سفر خود به خاورمیانه را مطرح کرد، اما وقتی پوتین علاقه‌ای نشان نداد، ترامپ عقب نشست. دیدار دیپلمات‌های روس و اوکراینی در استانبول در ۱۶ مه تنها به یک تبادل اسرا منجر شد. روسیه همچنان با آتش‌بس مخالفت قاطع داشت و ترامپ نیز آماده‌ عقب‌نشینی بود.
این روند طولانی از ناکامی دیپلماتیک، در نهایت به تماس تلفنی ترامپ با پوتین در روز دوشنبه ختم شد. رئیس جمهوری پس از این تماس بیانیه‌ای خوش‌بینانه منتشر کرد و مدعی شد که مرحله‌ جدیدی از مذاکرات مستقیم برای آتش‌بس را آغاز کرده است (آن‌گونه که پوتین خواسته بود). ترامپ گفت: «شرایط این توافق باید میان دو طرف مذاکره شود، چون راه دیگری وجود ندارد.»
بیانیه‌ روسیه اما از این شور و شوق خبری نداشت. در بیانیه‌ سرد مسکو آمده بود: ترامپ «موضع خود درباره‌ توقف خصومت‌ها را بیان کرد» و افزود: «حذف ریشه‌های این بحران برای ما از همه چیز مهم‌تر است.»
احتمالاً مذاکرات به نوعی از سر گرفته خواهد شد. روسیه پیشنهادی ارائه خواهد داد و اوکراین، اروپا و ایالات متحده به آن پاسخ خواهند داد. اما موشک‌ها همچنان بر سر کی‌یف فرود خواهند آمد و حمام خونی که ترامپ از آن ابراز انزجار می‌کند، ادامه خواهد یافت. تاریخ دیپلماسی گاهی مبهم است، اما نتایج مذاکرات اوکراین کاملاً روشن‌اند: روسیه از توقف جنگ سر باز زده تا آنچه را که می‌خواهد به‌دست آورد. و ترامپ، کسی که می‌خواست صلح‌آفرین باشد، تا این لحظه به پوتین اجازه داده است به این روند ادامه دهد. اگر ترامپ سرانجام تهدیدهایش را عملی نکند، باید گفت که بزرگ‌ترین ناکامی دوران ریاست‌جمهوری‌اش را رقم زده است.
منبع: Washington Post