مجتبی آزادیان
روزنامه نگار

روز دوشنبه همزمان با آغاز به کار بورس‌های جهان بازارهای سرمایه بخصوص در شرق آسیا، یکی از سیاه‌ترین روزهای تاریخ خود را شاهد بودند که در نتیجه آغاز جنگ جهانی تعرفه‌ها توسط دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا بود.
پس از اعمال تعرفه‌های متقابل بر کالاهای وارداتی به آمریکا، شاخص نیکی 225 ژاپن که سومین بورس بزرگ دنیا به شمار می‌رود، دچار سقوط سهمگینی شد و 8.3 درصد ریزش داشت. در نهایت مسئولان بورس در ژاپن تصمیم به تعطیل کردن بورس گرفتند. این اتفاق تقریباً برای تمام بورس‌های دنیا از شرق آسیا گرفته تا تمام بورس‌های اروپا رخ داد و به بازارهای بورس آمریکا نیز رسید.
کارشناسان نوک پیکان انتقادهای خود را به سمت ترامپ نشانه گرفته‌اند و معتقدند که رئیس‌جمهوری آمریکا نظم اقتصاد جهان را به هم ریخته و درنهایت مجبور به عقب‌نشینی از مواضع تا تعدیل تعرفه‌ها خواهد شد.
تا لحظه تنظیم گزارش (ساعت 17 دیروز) بورس هنگ‌کنگ 13.2 درصد، بورس تایوان 9.7 درصد، بورس سنگاپور 7.4 درصد، بورس چین 7.3 درصد، بورس ایتالیا 6.9 درصد، بورس سوئد 6.2 درصد، بورس هلند 6.1 درصد، بورس استرالیا 6.1 درصد، بورس فرانسه 6 درصد، بورس اسپانیا 5.7 درصد، بورس آلمان 5.6 درصد، بورس سوئیس 5.5 درصد، بورس انگلستان 4.6 درصد، بورس فیلیپین 4.3 درصد، بورس مالزی 4 درصد، بورس هند 3.8 درصد، بورس روسیه 3.1 درصد، بورس ترکیه 2.5 درصد ریزش داشتند و تنها بورس عربستان سعودی بود که 0.5 درصد رشد داشت. همچنین شاخص بورس نیویورک 5.5 درصد و اس‌اند پی 500 حدود 5.9 درصد افت کرد و شاخص بورس 50 شرکت برتر بورس‌های اروپا نیز با ریزش 5.7 درصدی مواجه شد.
شاخص بورس چین یکی از سیاه‌ترین روزهای خود را پس از بحران مالی سال 2008 میلادی تجربه کرد.
کارشناسان و مسئولان اقتصادی دنیا در بهت و شوک به سر می‌برند و معتقدند که اعمال تعرفه‌های جدید آمریکا بر کالاهای چینی و از سویی واکنش متقابل چین موجب افزایش بی‌اعتمادی و نااطمینانی در دنیای اقتصاد شده است. این ریزش در بورس برخی کشورها به حدی شدید بود که بورس تایلند به منظور تثبیت نوسانات، فروش استقراضی سهام خود را ممنوع کرد و بورس ژاپن تعطیل شد.
یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن چنین شرایط بی‌سابقه و تاریخی در بورس‌های دنیا، فعالیت شرکت‌های بسیار بزرگ چندملیتی مانند بوئینگ؛ اپل، جنرال موتورز و... بود که به دلیل افزایش هزینه‌های وارداتی با افت شدید مواجه شدند و زنجیره تأمین آنها دچار اختلال شد و سهامداران به دلیل احتمال بالای کاهش سودآوری این شرکت‌ها، در صف عرضه قرار گرفتند.
بدون شک این جنگ جهانی تعرفه‌ای و تجاری ترامپ به عقیده بسیاری از تحلیلگران درنهایت موجب کاهش رشد اقتصادی دنیا خواهد شد.
بورس بسیاری از کشورها مانند چین حتی در شرایط بحران‌های سیاسی و جنگی نیز با چنین سقوطی مواجه نشده بود.
در دنیای کریپتو نیز شاهد سقوط آزاد ارزش رمزارزها بودیم و بیش از 1.5 میلیارد دلار سرمایه فعالان بازار فیوچرز لیکوئید یا به عبارتی دود شد. قیمت بیت‌کوین به زیر 75 هزار دلار سقوط کرد که در چند ماه گذشته بی‌سابقه بوده است و قیمت اتریوم که تا سه ماه پیش بالای 3 هزار دلار بود، به زیر 1500 دلار سقوط کرد.
بانک جی پی مورگان آمریکا معتقد است که اقتصاد آمریکا در سال‌جاری میلادی دچار رکود محسوس و درنهایت افزایش نرخ بیکاری خواهد شد.
بسیاری از تحلیلگران رخداد روز دوشنبه هفتم آوریل 2025 را با بحران مالی سال 1987 مقایسه می‌کنند و از تکرار دوشنبه سیاه در بازارهای مالی دنیا خبر می‌دهند و از فروپاشی نظم نوین جهانی سخن می‌گویند، موضوعی که حتی استارمر نخست‌وزیر انگلیس نیز به آن اشاره کرده بود. اروپایی‌ها نیز از واژه «حمام خون» برای این رخداد استفاده می‌کنند.
البته برخی تحلیلگران بازار کریپتو مانند مکس کایزر حامی معروف بیت‌کوین پیش‌بینی کرده است که تا پایان ماه جاری میلادی یعنی حدود سه هفته دیگر قیمت بیت‌کوین به 220 هزار دلار خواهد رسید؛ چراکه در صورت تکرار فاجعه مالی مانند سقوط تاریخی سال 1987، دارایی‌ها و سرمایه‌ها به پناهگاه امن بیت‌کوین سرازیر خواهد شد و تحلیلگر دیگری نیز معتقد است که به دلیل کاهش شاخص نوسانات بیت‌کوین، شرایط کنونی بازارهای مالی می‌تواند منجر به یک حرکت بسیار بزرگ در بازار کریپتو شود.
به هر حال اوضاع اقتصاد دنیا چنان وضعیت قرمزی دارد که برخی از نزدیکان رئیس‌جمهوری آمریکا به وی توصیه کرده‌اند در موضوع اعمال تعرفه‌ها تجدید نظر کند.
از سویی دونالد ترامپ صریحاً اعلام کرده است که به هیچ عنوان از مواضع خود عقب‌نشینی نخواهد کرد. به نظر می‌رسد که جنگ تجاری دونالد ترامپ علیه بانکداران جهانی اکنون بین‌المللی شده است. ترامپ در حال دو برابر کردن جنگ تعرفه خود است و صراحتاً اعلام کرده تا زمانی که کسری تجاری آمریکا برطرف نشود، عقب‌نشینی نخواهد کرد. سقوط ارزش بازارهای مالی به حدی است که برخی کارشناسان می‌گویند اکنون دیگر هیچ شرکتی در دنیا با ارزش بازار بیش از 3 هزار میلیارد دلار وجود ندارد.
از سویی برخی از رسانه‌ها خبر داده‌اند که ظاهراً بیش از ۷۰ کشور تصمیم به معامله با ترامپ گرفته‌اند تا تعرفه‌های متقابل و دوطرفه صفر شود؛ موضوعی که دلیل اصلی اقدام ترامپ بر اعمال تعرفه بر کالاهای وارداتی بود وعنوان کرده بود که این تعرفه‌های جدید، نصف تعرفه‌های اعمال‌شده کشورهای هدف برای واردات کالاهای آمریکاست و تعرفه‌های دیگر کشورها بر کالاهای آمریکایی در سال‌های متمادی موجب کسری تجاری قابل توجه آمریکا شده است.
با سقوط بازارهای مالی دنیا، چهره‌های برجسته وال‌استریت در خصوص خطرات اقتصادی تعرفه‌های ترامپ هشدار دادند.
جیمی دیمون رئیس جی‌پی‌مورگان، در نامه سالانه خود به سهامداران در روز دوشنبه هشدار داد که جنگ تجاری جهانی، اقتصاد آمریکا را به سمت رکود سوق داده و قیمت‌ها را افزایش خواهد داد.
بیل آکمن سرمایه‌گذار میلیاردر نیز که از ترامپ حمایت کرده است، در شبکه اجتماعی ایکس هشدار داد که تعرفه‌های ترامپ خطر فروبردن ایالات متحده را در «زمستان اقتصادی خودساخته» در پی دارد.
استنلی دراکن میلر سرمایه‌گذار میلیاردر نیز مخالفت خود را با سیاست تجاری ترامپ اعلام کرد و نوشت: من از تعرفه‌های بیش از 10 درصد حمایت نمی‌کنم.
جیسون لوی رئیس استراتژی سهام و مشتقات آسیا-اقیانوسیه اعلام کرد: سرمایه‌گذاران با توجه به نوسانات، موقعیت‌های زیادی را می‌بندند. سقوط بازتاب برخی از موقعیت‌یابی‌هاست، بویژه موقعیت خارجی در بانک‌ها و امور مالی ژاپن.