پس از یک ماراتن نفسگیر 10 ساعته و انواع حاشیه‌سازی در مجمع فوق‌العاده ایران‌خودرو، ترکیب جدید هیأت‌مدیره این شرکت معرفی شد و 3 صندلی مدیریتی به بخش خصوصی رسید تا برای اولین بار پس از انقلاب، بخش خصوصی سکاندار بزرگ‌ترین خودروساز کشور باشد.
بر اساس تصمیمات جدید این مجمع، اعضای اصلی هیأت‌مدیره جدید ایران‌خودرو به این شرح مشخص شدند: شرکت خدمات‌گستر صبا انرژی، شرکت سرمایه‌گذاران گنجینه ایرانیان، شرکت بهینه‌ساز بهمن، شرکت اعتبار‌آفرین، شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران. با این ترکیب کنسرسیوم بخش خصوصی، صاحب 3 صندلی از 5 صندلی هیأت‌مدیره شد و مدیرعامل از سوی این کنسرسیوم مشخص خواهد شد.
 کنسرسیوم سهامداران بخش خصوصی پس از مشخص شدن نتایج این نشست طولانی، در بیانیه‌ای با قدردانی از اعتماد نظام و دولت در واگذاری مدیریت به بخش خصوصی در بیانیه‌ای خطاب به مردم ایران تأکید کردند که ارتقای این شرکت را در دستورکار قرار خواهند داد.
 این کنسرسیوم اضافه کرده، «حتما سعی خواهد شد تا حداکثر طی دو هفته پس‌از شروع به کار تیم جدید، گزارش کامل مالی شامل مجموع بدهی‌های شرکت به بانک‌ها و مؤسسات مالی و قطعه‌سازان داخلی و خارجی و نیز تعهدات خودروهایی که وجوه آنها دریافت شده است ولی خودروها تحویل داده نشده‌اند، به ‌اطلاع مردم برسد.»
 ایران‌خودرو در کنار سایپا، یکی از دو شرکت بزرگ خودروسازی در ایران است که پیش از انقلاب با نام «ایران ناسیونال» فعالیت می‌کرد. این شرکت پس از پایان جنگ و در پی قرارداد مشترک با پژو فرانسه، خودروی پژو ۵۰۴ و در دهه ۷۰ خورشیدی مدل ۴۰۵ و ۲۰۶ را هم روانه بازار ایران کرد و بعدها با خودروهایی چون سمند و دنا به کار خود ادامه داد. اما شدت گرفتن تحریم‌ها و دشواری‌های تأمین قطعات، کار را به زیان انباشته نجومی و سرسام‌آوری رسانده است.
ایران‌خودرو در ۹ ماه ابتدایی سال‌جاری، مبلغ 11.5 هزار میلیارد تومان زیان ثبت کرده و مجموع زیان انباشته این شرکت تا پایان پاییز به ۱۲۷.7 هزار میلیارد تومان رسیده بود و این زیان انباشته از دلایل واگذاری عنوان شده است.
اما در مجمع دیروز ایران‌خودرو چه گذشت و این اتفاق تاریخی برای بزرگ‌ترین خودروساز کشور چگونه رخ داد؟
اطلاعات خبرنگار «ایران» حاکی است، انتقال مدیریت ایران خودرو به بخش خصوصی با حمایت شخص رئیس‌جمهوری صورت گرفته است. رخدادهای دیروز مجمع ایران‌خودرو که روز عجیب و غریبی را رقم زد نیز نشان می‌دهد، جریان‌های مختلفی در فرآیند این تصمیم‌گیری تأثیرگذار بوده‌اند.
فشارهای سیاسی برای برگزار نشدن جلسه مجمع عمومی یا رسمیت نیافتن آن از سه‌شنبه‌شب در فضای مجازی آغاز شده بود؛ چنانکه نامه‌ای با امضای فرشاد مقیمی رئیس ایدرو خطاب به سهامداران حقوقی ایران‌خودرو شامل صندوق بازنشستگی کشوری و مدیران عامل بانک‌های تجارت، ملی و ملت و نیز مدیرعامل و رئیس هیأت‌مدیره ایران‌خودرو منتشر شد که آنان را به رعایت موازین مورد نظر دادستانی کشور مبنی بر توقف برگزاری مجمع شرکت ایران‌خودرو فرا خوانده بود.
اشاره رئیس ایدرو به نامه معاون دادستان کل کشور بود که نشان می‌داد از وزیر صمت خواسته «تا زمان قطعیت ابلاغ و اجرای رأی قطعی هیأت تجدید نظر شورای رقابت از واگذاری سهام ایران‌خودرو و هر اقدام دیگر خودداری شود.»
این جنگ رسانه‌ای که از هفته گذشته آغاز شده و دیروز در مجمع ایران‌خودرو به اوج خود رسید؛ فضای پرتنشی را تا ساعت 15 حاکم کرد. اما از این ساعت ورق به یکباره برگشت و معاون دادستانی با ارسال نامه جدیدی به وزیر صمت اعلام کرد، «برگزاری مجمع ایران‌خودرو بلا مانع است و جلسه مجمع عمومی برگزار می‌شود.»
در همین حال که انتخابات هیأت‌مدیره مجمع در حال برگزاری بود، ایران‌خودرو روی سامانه «کدال» یک دستخط با دو امضا منتشر کرد که در آن اعلام شده بود‌، «مجمع به حدنصاب نرسید و همزمان پخش زنده هم از بستر اینترنت قطع شد!» دقایقی بعد سیستم‌ها و میکروفن‌های جلسه قطع شد تا مانع دیگری در برگزاری مجمع ایجاد شود که در این زمان ناظر مجمع تذکر داد سیستم‌ها دوباره وصل شود که دست‌اندرکاران سالن میکروفن‌ها را مجدد فعال کردند. بنا به نوشته «ایرنا»، این اقدامات سبب شد تا برخی از سهامداران حقیقی اقدام به پخش زنده جلسه مجمع عمومی از شبکه اجتماعی اینستاگرام کنند.
با اعلام نامزدهای عضویت در هیأت مدیره و توزیع برگه‌های رأی‌گیری بین سهامداران دارای حق رأی، دیگر مجمع به لحظات نهایی و حساس خود نزدیک شد. شرکت خدمات‌گستر صبا انرژی؛ سرمایه گنجینه ایرانیان؛ بهینه‌سازان بهمن؛ اعتبار‌آفرین و مدیریت سرمایه‌گذاری ملی ایران، پنج نامزد عضویت در هیأت‌مدیره بودند.
پیش از رأی‌گیری، حامد نائیجی، رئیس مجمع فوق‌العاده ایران‌خودرو، اعلام کرد، «در ایران‌خودرو تصمیم‌گیری با اکثریت آرا است؛ شرکتی که امروز با چهار نفر هیأت مدیره اداره می‌شود و به‌خاطر کوتاهی مجموعه دولتی و با اینکه عضو دولتی استعفا داده و چند جلسه متوالی حضور نیافته بود و سمت حقیقی و حقوقی واحد شد، امروز جلسه هیأت مدیره با چهار نفر رسمیت دارد و اینکه دو نفر با تصمیم خودشان در سامانه کدال با استفاده از توکن بارگذاری کنند، فاقد وجاهت قانونی است.»

ریل‌گذاری جدید در مدیریت آبی‌پوشان جاده مخصوص
پس از اظهارات اعضای هیأت‌رئیسه مجمع عمومی، اسامی نامزدهای عضویت در هیأت‌رئیسه ایران‌خودرو روی مانیتور سالن نقش بست و رأی‌گیری از سهامداران دارای حق رأی آغاز شد. در هنگام رأی‌گیری ۵۱.۷۹ درصد سهامداران در مجمع حضور داشتند؛ این در حالی بود که همزمان با رأی‌گیری، برخی در فضای مجازی از به حدنصاب نرسیدن مجمع خبر می‌دادند.
پس از شمارش آرا، سر انجام رئیس مجمع ساعت 18:30 اعلام کرد که همین پنج شخصیت حقوقی به عضویت هیأت مدیره شرکت ایران‌خودرو می‌رسند و به این ترتیب بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی در مدیریت بزرگ‌ترین خودروسازی کشور پس از دو دهه تحقق یافت.

نیازمند تغییرات کیفی، حقوقی و قیمتی در خودروسازی هستیم

امیر حسین خالقی، اقتصاددان، در گفت‌و‌گو با «ایران» در خصـــوص واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی می‌گوید: خصوصی‌سازی سهام ایران خودرو یک اتفاق مثبت در صنعت خودرو بود، چرا که نام دولت از یک صنعت برداشته شد و این تغییر  مالکیت می‌تواند در میان مدت و بلند مدت اتفاقات مثبتی را رقم بزند. در اقتصاد سیاسی هر گونه پیش‌بینی قدری مشکل است اما از منظر اقتصادی صرف واگذاری یکی از خودروسازی‌های بزرگ کشور کار مثبت و ویژه‌ای قلمداد می‌شود.
وی در ادامه اذعان کرد: برخی معتقد هستند که در زنجیره فولاد، امکان ورود کروز برای دریافت بخشی از سهام ایران خودرو وجود دارد، که ممکن است انحصار دولتی به انحصار خصوصی تبدیل و سبب هزینه کرد بیشتر مصرف کننده یعنی گرانی خودرو شود و این خطرناک است.
این اقتصاددان همچنین اظهار کرد: به طور کلی، واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی اتفاق مثبتی است، چرا که اسم دولت از یک صنعت برداشته و سبب تزریق نیروهای بازاری به جای دولتی به این صنعت و در عین حال تسری این شرایط به سایر صنایع شود.
خالقی می‌گوید: باید منتظر اتفاقات مثبت در میان مدت و بلند مدت در صنعت خودرو باشیم، البته صرف واگذاری کافی نیست چرا که باید طرح‌های گسترده و نظام حقوقی قابل توجهی در این بخش تدوین شود.
به گفته این اقتصاددان، در کنار خصوصی‌سازی باید حذف قیمت‌گذاری دستوری نیز لحاظ شود و در عین حال کیفیت نیز تغییر کند. به طور کلی بعد از خصوصی‌سازی نیازمند یک دستور‌العمل جامع برای تغییرات اساسی در خودرو‌سازی هستیم.

تحقق آرزویی 40 ساله در دولت چهاردهم

محمدرضا نجفی‌منش، کارشناس صنعت خودرو به «ایران» گفت: واگذاری سهام ایران‌خودرو آرزویی بود که در نهایت بعد از 4 دهه در دولت چهاردهم علی‌رغم همه مخالفت‌ها تحقق یافت. به‌طور کلی صنعت خودرو همیشه در اختیار بخش خصوصی بوده است، این صنعت در ایران به قدری درخشان بود که شرکت‌های کره‌ای در دهه 50 همواره آرزو داشتند، خودورسازی مانند ایران‌ناسیونال که بعدها ایران‌خودرو خوانده شد را داشتند.
وی اضافه کرد: خودروسازی‌ها بعد از انقلاب به دست دولت افتاد و مدیریت آن کاملاً دولتی شد و با تغییر هر دولتی وزیر مربوطه تغییر و در نهایت هم تیم مدیریتی خودرو‌سازی تغییر و رویه‌ها نیز عوض شد.
نجفی‌منش همچنین گفت: ما همواره دو خواسته از دولت‌ها داشتیم، یکی خصوصی‌سازی صنعت خودرو و دیگری کوتاه شدن دست دولت‌ها از قیمت‌گذاری قیمت خودرو که امیدواریم با این اتفاق حذف قیمت‌گذاری دستوری نیز اسباب یک اتفاق خوب در صنعت خودرو باشد.
این فعال بخش خودرو در پایان اظهار کرد: اکنون با حضور 5 خودروساز بزرگ کشور که قرار است یک نماینده معرفی کنند، هیأت مدیره جدید شکل گرفته و در نهایت یک مدیرعامل غیردولتی نیز تعیین و ما شاهد تحقق یک آرزوی 40 ساله باشیم.

بهره‌وری بالا می‌رود

امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو نیز درباره واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی می‌گوید: این اتفاق می‌تواند به بهبود وضعیت صنعت خودروسازی و اقتصاد کشور کمک کند. البته اگر دولت قانون را به‌خوبی اجرا کند و گروه‌های ذینفع که تاکنون مخالف واگذاری ایران‌خودرو بوده، کارشکنی نکنند اثر‌گذاری مثبتی بر اقتصاد خواهد گذاشت.
او افزود: با واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی، شاهد افزایش کارایی و بهره‌وری خواهیم بود. شرکت‌های خصوصی به دلیل رقابت و نیاز به سودآوری، تلاش می‌کنند که فرآیندهای تولید را بهینه کنند و هزینه‌ها را کاهش دهند. این موضوع می‌تواند به تولید خودروهای باکیفیت‌تر و ارزان‌تر منجر شود. البته اینها در یک سال آینده محقق خواهد شد.
به گفته وی، بخش خصوصی معمولاً توانایی بیشتری در جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی دارد. با ورود سرمایه‌های جدید، ایران خودرو می‌تواند به بهبود زیرساخت‌ها و فناوری‌های خود بپردازد و در نتیجه کیفیت محصولاتش را افزایش دهد. با واگذاری ایران خودرو، فضای رقابتی بیشتری در بازار ایجاد می‌شود. این رقابت می‌تواند به افزایش تنوع محصولات و بهبود کیفیت منجر شود. مصرف‌کنندگان نیز با گزینه‌های بیشتری روبه‌رو خواهند شد و این موضوع به نفع آنهاست.
شرکت‌های خصوصی معمولاً تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه دارند. این امر می‌تواند منجر به نوآوری در طراحی و تولید خودروها شود و ایران‌خودرو را قادر سازد که با فناوری‌های روز دنیا همگام شود.
کاکایی می‌گوید: بر اساس نظارت 5 ساله از سوی سازمان خصوصی سازی، هرگز نیروهای شرکت ایران‌خودرو تعدیل نخواهند شد، بلکه با افزایش تولید و رشد شرکت، فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد خواهد شد. همچنین نیاز به نیروی کار ماهر در صنعت خودروسازی افزایش پیدا خواهد کرد.
با افزایش رقابت و بهبود کیفیت، قیمت‌ها نیز ممکن است تحت کنترل قرار بگیرند. این موضوع می‌تواند به کاهش فشار روی مصرف‌کنندگان و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها کمک کند. البته یک نکته قابل تأمل است که قیمت بازار وابسته به متغیرهای دیگر اقتصادی است بنابراین، این موضوع زمانی محقق خواهد شد که این متغیرها در وضعیت باثباتی قرار بگیرند.
او با بیان اینکه شرکت‌های خصوصی معمولاً برای حفظ مشتریان خود تلاش بیشتری می‌کنند و این موضوع می‌تواند منجر به بهبود خدمات پس از فروش و توجه بیشتر به نیازهای مشتریان شود می‌افزاید: در مجموع، واگذاری ایران‌خودرو به بخش خصوصی می‌تواند فرصتی برای تحول در صنعت خودروسازی کشور باشد، اما لازم است که نظارت‌های لازم روی فعالیت‌های این شرکت‌ها وجود داشته باشد تا منافع عمومی حفظ شود.
او همچنین گفت: واگذاری ایران‌خودرو به بخش خصوصی نتایج مثبتی برای بازار سرمایه خواهد داشت و زمینه جذب سرمایه‌گذاری را دراین بازار فراهم خواهد کرد.

حذف رانت و انحصار از بازار خودرو

بیوک علیمرادلو، کارشناس مسائل خودرویی کشور معتقد است با واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی، شفافیت در این مجموعه محقق شده و بازار خودرو از انحصار خارج می‌شود.
علیمرادلو به خبرنگار «ایران» گفت که واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی می‌تواند منجر به کاهش انحصار در بازار خودرو شود. با افزایش رقابت، احتمال ایجاد رانت کاهش می‌یابد و شرکت‌ها مجبور به ارائه قیمت‌های رقابتی خواهند بود.
به گفته وی، با واگذاری به بخش خصوصی، نیاز به نظارت دقیق‌تری بر فعالیت‌های شرکت‌ها وجود دارد. این نظارت می‌تواند از بروز فساد و رانت جلوگیری کند و شفافیت بیشتری در بازار ایجاد کند.
بنابر اظهارات علیمرادلو، شرکت‌های خصوصی معمولاً برای حفظ مشتریان خود تلاش بیشتری می‌کنند. این موضوع می‌تواند منجر به بهبود خدمات پس از فروش و توجه بیشتر به نیازهای مشتریان شود. با ورود بخش خصوصی، تنوع محصولات نیز افزایش خواهد یافت. این تنوع می‌تواند به مشتریان امکان انتخاب بیشتری بدهد و نیازهای مختلف آنها را بهتر پاسخگو باشد.
این کارشناس مسائل خودرویی تأکید کرد: واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی می‌تواند موجب تحولاتی مثبت در صنعت خودروسازی کشور شود که شامل افزایش رقابت‌پذیری بورس، بهبود کیفیت محصولات، جلوگیری از رانت و توجه بیشتر به مشتریان است. این تغییرات نه تنها به نفع صنعت خودروسازی بلکه به نفع اقتصاد کل کشور خواهد بود.
وی همچنین به موضوع جذب سرمایه‌گذاری و رونق بورس با واگذار‌ی ایران خودرو به بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: واگذاری ایران‌خودرو به بخش خصوصی می‌تواند منجر به جذب سرمایه‌های جدید شود. شرکت‌های خصوصی معمولاً توانایی بیشتری در جذب سرمایه‌گذاران دارند که این امر می‌تواند به رشد بورس و افزایش ارزش سهام کمک کند.
طبق گفته علیمرادلو، بخش خصوصی می‌تواند شفافیت را در ایران خودرو محقق کند. چرا که شرکت‌های خصوصی معمولاً ملزم به ارائه گزارش‌های مالی شفاف‌تر هستند. این شفافیت می‌تواند به افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و بهبود شرایط بازار بورس منجر شود.
علیمرادلو همچنین به رقابت پذیری در بازار خودروی کشور با واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: با ورود بخش خصوصی، رقابت در بازار خودرو افزایش می‌یابد. این رقابت می‌تواند به افزایش کیفیت محصولات و نوآوری در طراحی و تولید خودروها منجر شود. شرکت‌های خصوصی تمایل دارند تا برای جلب مشتریان، محصولات باکیفیت‌تری ارائه دهند.