علی عوض‌خواه
روزنامه‌نگار

روز گذشته طی آیینی در منطقه سوم نبوت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در شهرستان کنارک استان سیستان و بلوچستان، اولین ناو اطلاعاتی _ سیگنالی کشور با نام «زاگرس» به سازمان رزم نیروی دریایی ارتش ملحق شد. ناو «زاگرس» به همت جوانان ایرانی ساخته شد و در راستای امنیت دریایی نیازهای نیروی دریایی ارتش را در اشراف اطلاعات تأمین می‌کند. این آیین با حضور سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش، امیر سرتیپ عزیز نصیرزاده وزیر دفاع و امیر دریادار شهرام ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش برگزار شد. مطابق اظهارنظرهای فرماندهان عالی رتبه نظامی، «زاگرس» قرار است با رصد اطلاعات دریایی، چشم بیدار و بینای ناو‌های ایرانی در اقیانوس‌های هند، آرام و اطلس و هر آبراهی باشد که در آن حضور می‌یابد.
در سال‌های اخیر در کشور ما دریا و ظرفیت‌های آن به طور ویژه مورد توجه قرار گرفت. پیشگام توجه به اقتصاد و امنیت دریایی رهبر معظم انقلاب است. در یکی از این تأکیدات، رهبر معظم انقلاب در آبان 1402، با تأکید بر حضور مؤثر در ساحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌گیری از آن به‌عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور به‌منظور احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا، سیاست‌های کلی «توسعه دریا‌محور» را ابلاغ کردند. اما پیش از ابلاغ این سیاست‌ها بود که نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز امنیت دریاپایه و گسترش حضور در آب‌های آزاد جهان با هدف تأمین امنیت حمل‌و‌نقل و ارتباطات دریایی را در دستورکار خود قرار داد.

حضور برای امنیت
ایران با داشتن 5 هزار و 800 کیلومتر نوار ساحلی که قریب به ۴۰ درصد مرزهای کشور را تشکیل می‌دهد، یک کشور دریایی به شمار می‌رود. همه سواحل ایران نیز بویژه سواحل جنوبی مکران به دلیل راه داشتن به آب‌های آزاد از اهمیت ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در مقیاس جهانی و منطقه‌ای برخوردارند.
از این نگاه نه فقط تبادلات و تجارت دریایی، بلکه حضور ایران در اقیانوس‌ها و آب‌های دوردست در راستای تأمین منافع ملی مورد پذیرش کشورهای مخالف نیست. این امر می‌تواند عاملی برای سنگ‌اندازی آنها در مسیر حمل‌و‌نقل دریایی ایران باشد. به عنوان یک مثال مؤسسه «متحد علیه ایران هسته‌ای» در قسمتی از توصیه‌نامه تفصیلی خود برای دولت جدید امریکا، تشکیل ائتلاف دریایی برای مقابله با ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را به ترامپ پیشنهاد داده است.
از همین رو حضور ناوگان دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در آب‌های دوردست و بین‌المللی، ضامن حفاظت از مرزهای دریایی و محیط پیرامونی و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود؛ واقعیتی که نیروی دریایی راهبردی ارتش با درک صحیح آن، حضور در آب‌های دوردست را در دستور کار خود قرار داده است. در این رابطه ناوگروه 86 این نیرو توانست مأموریت سفر به دور دنیا را با موفقیت به انجام برساند تا حضور توأم با اقتدار ایران در اقیانوس‌ها را به رخ بکشد. با این حال اشراف اطلاعاتی ایران در آب‌های آزاد در راستای حفاظت از منافع کشورمان در آب‌های دوردست، برای نیروی دریایی ارتش ضروری به نظر می‌رسد. چرا که اطلاعات، مبنای عمل و مبنای عملیات نیروهای دریایی، اعم از نظامی و غیرنظامی محسوب می‌شود. لازمه موفقیت هر اقدام، برخورداری از اطلاعات جامعی است که دست تصمیم گیرندگان را برای اتخاذ تصمیمات گوناگون باز می‌گذارد. در حوزه نظامی، زمانی درصد موفقیت عملیات آفندی یا پدافندی بالا می‌رود که فرماندهان از اطلاعات مناسبی در ارتباط با سوژه برخوردار باشند. اینکه نیروی دریایی ارتش به عنوان بازوی ایران در اقیانوس‌ها، بتواند از خطرات احتمالی مطلع شده و پیش از وقوع هر اتفاقی، اقدامات پیشگیرانه انجام دهد، نکته حائز اهمیتی است

«زاگرس» یک نمونه از آینده پژوهی
سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در آیین الحاق «زاگرس» به عنوان اولین ناو اطلاعاتی- سیگنالی ایران به نیروی دریایی، با اشاره به ضرورت حضور این ناو اطلاعاتی در اقیانوس‌ها، گفت: توجه نیروهای مسلح به حوادث آینده و آینده پژوهی نسبت به اتفاقات از مزیت‌هایی است که همواره باید ارتقا یافته و مورد توجه بیشتر قرار گیرد، طراحی و ساخت ناو اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران یکی از این نمونه‌هاست. طبق گفته‌های سرلشکر باقری، با توجه به اینکه قرار است نیروی دریایی در دریای عمان، اقیانوس هند، منطقه غرب آسیا و همچنین در کل دریاها و اقیانوس‌های جهان به اجرای مأموریت امنیت دریاها بپردازد، نیازمند چنین توانمندی ارزشمند اطلاعاتی بود که جای آن در ناوگان کشورمان خالی بود.  رئیس ستادکل نیروهای مسلح به این نکته هم اشاره کرد که با حضور راهبردی نیروی دریایی ارتش در اقیانوس‌ها، کشورمان و دریاهای ما در حدی از آرامش و امنیت هستند که هیچ مانعی برای سرمایه‌گذاری و توجه به این نعمت خدادادی وجود ندارد.
 
چشم بیدار ایران
در ارتباط با اهمیت و لزوم حضور یک ناو اطلاعاتی در آب‌های آزاد، اشاره به اظهارات فرمانده نیروی دریایی ارتش کافی است. امیر شهرام ایرانی از ناو اطلاعاتی «زاگرس» با عنوان «چشم بیدار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در عمق دریاها و اقیانوس‌ها» یاد کرد و با تأکید بر اینکه ناو زاگرس گنجینه بسیار ارزشمندی برای نیروهای مسلح است، گفت: «ما این نیازمندی را به دلیل تسلط و اشراف اطلاعاتی در راستای تأمین امنیت پایدار دریایی در منطقه اقیانوس‌های هند، آرام و اطلس و همه آبراه‌ها دنبال و امروز به آن دست
پیدا کردیم.»