محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور روز گذشته در نشست رونمایی از کتاب «توییتری شدن سیاست» که در خانه اندیشمندان علوم سیاسی برگزار شد، دیدگاه خود را درباره این شبکه ارتباطی و پیامدهای آن برای حوزه سیاست داخلی و روابط بین‌المللی تشریح کرد. به گزارش خبرنگار «ایران» وی تأکید کرد: توییتر نه‌تنها فضا را به سمت شفافیت برده‌، بلکه اساساً با انتقال پیام‌های کوتاه به جهان، ظرفیت‌های کنشگری انسانی را فراهم آورده است. ظریف در این نشست که محمد رهبری نویسنده کتاب، محمد فاضلی جامعه‌شناس و هادی خانیکی جامعه‌شناس حضور داشتند، ابتدا به تجربه‌های شخصی‌اش از فعالیت در توییتر بویژه توییتر فارسی اشاره کرد.
وی افزود: اینجا در حالی صحبت می‌کنم که به نوبه خود به عنوان کنشگری شناخته می‌شوم که بیش از دیگران در توییتر در معرض مهرورزی بعضی‌ها بوده‌ام. ظریف در بیان منظور خود از این مهرورزی‌ها، گفت: یعنی گروه‌های خاصی در کشور ما که به توییتر دسترسی دارند، یا حساب‌های فیک زیادی که در کشور ما فعال هستند، اغلب از این حساب‌های فیک برای بیان و ترویج ادبیات نامناسب استفاده می‌کنند. اما به رغم اینکه به عنوان یک قربانی مهرورزی‌های توییتر شناخته می‌شوم، اکنون به عنوان مدافع توییتر صحبت می‌کنم. معاون رئیس‌جمهور، دلیل اصلی مشکلات توییتر فارسی، از جمله حساب‌های کاربری فیک یا گسترش ادبیات نامناسب را در فیلتربودن آن دانست و تصریح کرد: اینکه ما شاهد فعالیت زیاد افراد پروژه‌بگیر هستیم یا فعالیت کاربرانی که دستورکار مشخصی دارند، ناشی از فیلتربودن توییتر است. اما این مشکلات را نباید به فضای خود توییتر نسبت داد.
وی با اشاره به اینکه توییتر اساساً فضای مناسبی برای گفت‌و‌گو نیست، ادامه داد: زیرا توییتر مختص انتشار پیام‌های کوتاه است، یعنی پیام‌های کوتاه یا پیام‌های حاوی تعارض و به این ترتیب روشن است که توییتر فضای مناسبی برای گفت‌و‌گو به معنایی که جامعه‌شناسان یا علوم سیاسی به دنبال آن هستند، نیست. ظریف با اشاره به سخنان دیگر حاضران در این نشست، مبنی بر اینکه مردم در توییتر با اطلاعات مبتنی بر بیان غیرهوشمند یا اطلاعات بد مواجه هستند، گفت: اما باید در نظر داشت که توییتر اساساً فضایی برای گفت‌و‌گو نبوده است. توییتر صرفاً جای نوشتن است، لذا نباید توقع داشت فضای هابرماسی و مبتنی بر گفت‌و‌گوی ارتباطی در توییتر به وجود بیاید. معاون رئیس‌جمهور ادامه داد: اگر از توییتر توقع گفت‌و‌گو داشته باشیم، نه گفت‌و‌گویی به دست می‌آید و نه می‌توانیم به آنچه براستی این فضا یعنی توییتر برای آن ساخته شده، دست یابیم. بنابراین باید براساس مقتضیات و فضای خود توییتر از آن انتظار داشته باشیم تا بتوانیم به‌درستی در آن دست به تعامل و کنش بزنیم. وی گفت: بنابراین اکنون روشن شد که توییتر برای گفت‌و‌گو و ایجاد وفاق نیست و از ابتدا نیز برای رسیدن به این هدف راه‌اندازی نشده است. هرچند امروز و در شرایط فعلی ما، توییتر به ابزاری برای نان درآوردن بعضی‌ها تبدیل شده است، اما توییتر با همین مشخصات فعلی می‌تواند ابزار و بستر مناسبی برای انتشار اطلاعات و داده‌ها و کنش در جامعه جهانی باشد.
ظریف در ادامه با برشمردن برخی از ظرفیت‌های توییتر، بویژه در بعد جهانی آن، در بیان نخستین ظرفیت یا مزیت توییتر، اظهار کرد: در دنیای امروز، ارتباط اساساً جهانی شده است و مرز نمی‌شناسد و توییتر یکی از ابزارهای جهانی شدن ارتباط است.
وی دومین مسأله جهان ارتباطی شده امروز را جهانی شدن احساسات برشمرد و افزود: امروز احساسات جهانی شده است و دیگر نمی‌توان احساسات را در مرزهای یک کشور محدود کرد. حتی حکومت‌ها کنترل احساسات و اطلاعات مردم را از دست داده‌اند و توییتر نشان داده است که اساساً کنترل احساسات یا اطلاعات درون مرزها دیگر ممکن نیست. وزیر سابق امور خارجه، در بیان مثالی از جهانی شدن احساسات، به جنایت‌های اخیر رژیم صهیونیستی در نوار غزه اشاره کرد و گفت: توییتر نشان داد که احساسات درباره غزه، آن نبود که رسانه‌های جهان یا دولت‌ها می‌خواستند نشان دهند. توییتر بود که به احساسات جهانی درباره غزه شکل داد و اگر توییتر نبود، مردم کشورهای مختلف از جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه آگاه نمی‌شدند و تبلیغات رسانه‌های اصلی جهان، می‌توانست همچون گذشته احساسات و اطلاعات جهان را در کنترل قدرت‌های بزرگ نگاه دارد. اما امروز توییتر انحصار بازنمایی مسأله فلسطین را در جهان شکسته است. معاون رئیس‌جمهور، سومین مزیت جهانی توییتر را شکست انحصار رسانه‌ای دانست و تأکید کرد: امروز کسی نمی‌تواند از کارتل‌های رسانه‌ای خود برای هدایت افکارعمومی به سمتی خاص یا سانسور اطلاعات و رویدادی خاص استفاده کند. امروز رسانه‌های بین‌المللی ناگزیر هستند به دنبال توییتر بروند و به دلیل وجود همین فضاست که آنان نمی‌توانند خبر را کنترل کنند.
ظریف با بیان اینکه براساس شرایط امروز حاصل از توییتر، امروز در جهان یک انسان است که خبر را تولید می‌کند و آن امپراطوری بزرگ رسانه‌ای نمی‌تواند اخباری را که به مردم منتقل می‌شود کنترل کند، ادامه داد: بارها این را دیده و تجربه کرده‌ام، اخباری که اصلاً برای رسانه‌های اصلی خوشایند نبود، اما به دلیل انتشار در توییتر همین رسانه‌ها مجبور شدند آن اخبار را پوشش دهند و دیگر نمی‌توانستند مانند گذشته آن را نادیده بگیرند. معاون راهبردی رئیس‌جمهور در دومین تغییر عمده در جهان ارتباطی شده امروز، گفت: در دنیای کنونی‌ها انسان‌ها کنشگر هستند. به این معنا که دیگر دولت‌ها، کارتل‌ها و شرکت‌ها کنشگران خاص نیستند. اکنون دولت‌ها انحصار کنشگری بین‌المللی را از دست داده‌اند و به قول روزنتا، دانشمند امریکایی ما وارد دنیایی فرابین‌المللی شده‌ایم که در این دنیا، یک فرد می‌تواند کنشگری کند. وی، این تغییر را اتفاق و رویداد مهمی برشمرد و تصریح کرد: به دلیل همین تغییرات است که امروز دولت‌ها دوست ندارند این حرف‌ها را در توییتر بشنوند.
ظریف در این‌باره افزود: این نگرانی دولت‌ها به این دلیل است که اساساً دولت‌ها یا حاکمیت‌ها در از دست دادن ظرفیت‌های حاکمیتی و واگذار کردن آن به جامعه، بسیار خسیس هستند، اما این توییتر است که با‌وجود میل و خواست دولت‌ها، باعث از دست دادن بخشی از این ظرفیت‌های حاکمیتی شده است. وزیر خارجه سابق کشورمان، در ادامه به خاطره توییت معروف خود در جریان مذاکرات منتهی به برجام در هتل کوبورگ وین اشاره کرد که طی آن، پیش از آغاز نشست خبری جان کری، وزیر خارجه وقت امریکا، با یک توییت اهداف و نیات این نشست خبری را نقش برآب کرد. ظریف با اشاره به اینکه در جریان مذاکرات، از پنجره اتاقم در هتل کوبورگ دیدم که همکاران جان کری در حال آماده کردن مقدمات و چیدمان تریبون برای انجام یک نشست خبری از سوی وزیر خارجه وقت امریکا هستند، گفت: در آن زمان به این فکر کردم که دلیل برگزاری این نشست خبری چه می‌تواند باشد؟ احساس کردم موضوع این نشست خبری جان کری، احتمالاً باید به دعوای ما در جلسه قبل مربوط باشد که در آن امریکایی‌ها درباره یک موضوع دبه کرده بودند و حالا به نظر می‌رسید که در این نشست خبری می‌خواهند این مسأله را به گردن گروه مذاکراتی ایران بیندازند. وی ادامه داد: دوستی دارم که به فرهنگ امریکا مسلط است. در همفکری با او، این دوست پیشنهاد داد که در یک توییت، آن هم به زبان انگلیسی به یک ضرب‌المثل امریکایی اشاره کن و بنویس که «اسب‌ها را وسط رودخانه عوض نمی‌کنند.» وزیر سابق امور خارجه گفت: پس از انتشار این توییت، وقتی وزیر خارجه وقت امریکا پشت تریبون قرار گرفت تا مطالب خود را مطرح کند، خبرنگاران گوشی‌های خود را در دست گرفتند و با خواندن توییت من، او را سؤال‌پیچ کردند که منظور وزیر امور خارجه ایران از این حرف چیست؟ محمدجواد ظریف افزود: توییتر این امکان را به شما می‌دهد تا امکانات گسترده‌تر طرف مقابل خود را با امکانات بسیار کوچک خود خنثی کنید. وی دیگر امکان توییتر را تماس لحظه‌ای برشمرد و گفت: شما در توییتر با این تماس لحظه‌ای می‌توانید حتی از جنگ هم جلوگیری کنید. وزیر سابق امور خارجه در توضیح این امکان توییتر به رویداد سرنگون کردن پهپاد امریکایی گلوبال هاوک در خلیج فارس از سوی پدافند ایران اشاره و اظهار کرد: اتفاقاً در آن شب در اصفهان و در یک میهمانی خانوادگی در خانه مرحوم خواهرم بودم. وقتی که این خبر را دیدم، با عراقچی تماس گرفتم و از او خواستم جزئیات این رویداد را از ستادکل نیروهای مسلح جویا شود. ظریف ادامه داد: عراقچی هم در تماس با ستادکل نیروهای مسلح، نقشه یا کالک مکان سقوط و هدف قرار دادن این پهپاد، یعنی در آب‌های سرزمینی ایران را برای من ارسال کرد و من همان نقشه را در یک توییت منتشر کردم. این توییت به قدری مؤثر بود که پمپئو، وزیر خارجه وقت امریکا با عصبانیت گفت که ظریف یک نقاشی بچگانه را منتشر می‌کند. معاون راهبردی رئیس‌جمهور، در بخش دیگری از سخنان خود به ایرادهای توییتر اشاره کرد. نخستین ایراد توییتر از نظر محمدجواد ظریف، کوتاه بودن پیام‌ها بود. وی در این‌باره گفت: حوصله خوانندگان و شنوندگان جهانی بسیار پایین است و به همین دلیل توییتر تنها جایی برای انتشار پیام‌های کوتاه است، بلکه اساساً جایی برای اعلام مواضع یا انتشار بیانیه‌ها و متن‌های بلند نیست. وی در بیان دومین ایراد توییتر اضافه کرد: در دنیای امروز دیگر نمی‌توانید مخاطب خود را انتخاب کنید. مانند احمدی‌نژاد که در مسجدی در تهران سخنرانی می‌کند، اما اندکی بعد نخستین بیانیه خود را از شورای امنیت می‌گیرد، آن هم قبل از بحث هسته‌ای و آن هم درحالی که احمدی‌نژاد در آن مسجد، روی سخنش با این شورا نبود.
ظریف ادامه داد: البته این مسأله برای ما نیز صادق است، کما اینکه ما در امریکا می‌گوییم که از توافق هسته‌ای چیزی نگرفتیم تا به این ترتیب بتوانیم طرف مقابل را در موضع شماتت قرار دهیم و بتوانیم چیزهای بیشتری از او بگیریم، اما در مقابل ما که می‌خواهیم طرف مقابل را تحت‌فشار قرار دهیم، کیهان آن حرف را تیتر یک می‌کند. معاون راهبردی رئیس‌جمهور اظهار کرد: پیامد دیگر توییتر این است که دیگر نمی‌توان سر مردم را کلاه گذاشت و هر حرفی را زد. امروز همه چیز به سمت شفافیت رفته است و دولت‌ها را در جایگاه پاسخگویی نشانده است. به گفته ظریف، البته این پاسخگو بودن مسلماً وظیفه‌ای است که بر دوش دولت‌ها است و دولت‌ها قطعاً باید نسبت به عملکرد خود پاسخگو باشند، اما مسأله این است که دیگر نمی‌توان با احساسات، عقل و منطق مردم بازی کرد.